فواید و عوارض داروهای کورتیکواستروئید

داروهای کورتیکواستروئید (Corticosteroids) برای درمان انواع اختلالات همانند آسم ، آرتریت ، بیماری های پوستی و خودایمنی استفاده می‌شوند. در این مقاله فواید و عوارض داروهای کورتیکواستروئید را معرفی خواهیم کرد.

کورتیکواستروئید از عملکرد هورمون کورتیزول که به صورت طبیعی توسط غدد فوق کلیوی در افراد سالم تولید می‌شود، تقلید می‌کند. معمولا هورمون کورتیزول را هورمون استرس می‌نامند؛ یک هورمون استروئید (نباید آن را با استروئیدهای آنابولیک که گاهی وقت‌ها توسط ورزشکاران ترشح می‌شود، اشتباه گرفت) که در پاسخ به استرس تولید می‌شود. بر اساس نظر جان هاپکینز، این دارو در طیف گسترده‌ای از فرآیندهای بدن همانند متابولیسم، التهاب، تنظیم فشار خون و تشکیل استخوان دخالت دارد.

با توجه به اظهارات کلینیک کلیولند، داروهای کورتیکواستروئید با کاهش التهاب و سرکوب سیستم ایمنی بدن فعالیت می‌کنند. التهاب بیش از حد می‌تواند به بافت سالم آسیب برساند و موجب ایجاد قرمزی، تورم و درد شود.

بر اساس یکی از مقالات منتشرشده در مجله شیمی بالینی در سال 2010 میلادی، اولین استفاده از داروهای کورتیکواستروئید به سال 1948 میلادی و زمانی بر می‌گردد که روماتولوژیست‌ها در مایو کلینیک توانستند بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید را درمان کنند.

کورتیکواستروئیدها دارای انواع گوناگونی همانند کورتیزون، پردنیزون، دگزامتازون، پردنیزولون، بتامتازون و هیدروکورتیزون هستند. بر اساس اعلام موسسه ملی بهداشت ایالات متحده آمریکا، اولین کورتیکواستروئیدی که آمریکا در سال 1950 میلادی مورد استفاده قرار داد، کورتیزون نام دارد.

فواید داروهای کورتیکواستروئید

داروهای کورتیکواستروئید معمولا به عنوان داروهای ضد التهابی و سرکوب‌کننده سیستم ایمنی جهت درمان آرتروز، آسم، بیماری های خودایمنی (از جمله لوپوس و مولتیپل اسکلروزیس)، بیماری های پوستی (از جمله اگزما و پسوریازیس)، انواع سرطان (از جمله لوسمی) و زمان پیوند اعضا استفاده می‌شوند.

بر اساس اعلام مایو کلینیک، این دارو ممکن است به صورت خوراکی، تزریقی، استنشاقی یا موضعی به کارگیری شود. کورتیکواستروئیدهای خوراکی معمولا برای درمان و کنترل علائم بیماری های مزمن همانند آرتریت روماتوئید یا کاهش التهاب در سراسر بدن همراه می‌شود. کورتیکواستروئیدهای تزریقی هم می‌توانند التهاب و درد ناشی از تورم مفصل را درمان کنند.

این داروها با کاهش التهاب و تورم راه‌های تنفسی باعث کاهش آسم خواهند شد و حتی امکان حملات آینده را کاهش می‌دهند، اما استروئید موضعی به صورت پماد برای درمان و تسکین وضعیت پوست استفاده می‌شود.

خاصیت های ضد قارچ داروهای کورتیکواستروئید در درمان بیماری‌هایی همانند لوپوس مفید است؛ سیستم ایمنی بدن در این بیماری نمی‌تواند سلول‌های سالم و آسیب‌دیده را تشخیص دهد. بر اساس گزارش‌های منتشرشده، این داروها می‌توانند خطر رد شدن یک عضو جدید پیوندی توسط بدن را کاهش دهند.

مطابق با یکی از مقالات منتشرشده در مجله استروئیدها، این داروها اغلب در ارتباط با سایر درمان های سرطان لنفاوی، لوسمی و تومورها مورد استفاده قرار خواهند گرفت، در حالی که التهاب به عنوان علامت اولیه شناخته می‌شود.

بر اساس اعلام Chemocare، کورتیکواستروئیدها از انتقال گلبول‌های سفید خون به محل التهاب، ایجاد تورم در اطراف تومور و وارد کردن فشار روی اندام های عصبی برای از بین بردن درد جلوگیری خواهند کرد، همچنین می‌توانند اثرات شیمی درمانی همانند تهوع، استفراغ و کاهش اشتهاء را کاهش دهند. بهتر است بدانید که چگونگی مصرف دارو در این موارد به شکل صحیح درک نمی‌شود.

عوارض احتمالی کورتیکواستروئیدها

با این که داروهای کورتیکواستروئید می‌توانند عملکرد مثبتی داشته باشند، اما ممکن است عوارض جانبی جدی هم ایجاد کنند.

کلینیک مایو برخی از عوارض جانبی احتمالی کورتیکواستروئیدها را گلوکوم (آب سیاه)، احتباس مایعات، فشار خون بالا و افزایش وزن عنوان کرد، همچنین آن‌ها اظهار داشتند:

این داروها ممکن است تاثیرات روانی همانند تغییرات خلق و خو، سردرگمی و تغییرات رفتاری را به دنبال داشته باشند.

مصرف طولانی مدت آن‌ها می‌تواند باعث ایجاد آب مروارید، قند خون بالا، دیابت، افزایش خطر ابتلا به عفونت باکتریایی و ویروس‌های مشترک، پوکی استخوان، تولید هورمون غده فوق کلیوی و نازک شدن پوست با میزان بالای کبودی و همچنین بهبودی ضعیف زخم شود.

کورتیکواستروئیدها امکان دارد هنگام استنشاق باعث ایجاد برفک دهان (یک نوع از عفونت قارچی دهان) و حتی گرفتگی صدا شود؛ این عوارض معمولا زمانی اتفاق خواهد افتاد که دارو در دهان، به جای استنشاق وارد گلو شود. ریسک این مسئله به وسیله شستشو با آب، بدون بلیعدن، برای پاک کردن تمام داروهای باقی‌مانده کاهش خواهد یافت.

بر اساس اعلام کلینیک مایو، استفاده از استروئید موضعی می‌تواند در برخی موارد باعث نازک شدن و ایجاد ضایعات قرمز روی پوست در کنار آکنه شود.

عوارض جانبی داروهای کورتیکواستروئید تزریقی ممکن است باعث تخریب موقت و تغییر رنگ پوست، احساس درد شدید در محل تزریق و حتی بی‌خوابی و افزایش قند خون شود.

در صورتی که این داروها توسط پزشک تجویز شود، راه‌حل‌هایی برای کاهش عوارض جانبی هم وجود دارد. مطابق با اظهارات بخش ارتوپدی و پزشکی ورزشی دانشگاه واشنگتن، بیماران در صورت تجویز و استفاده از داروهای استروئیدی باید یک رژیم غذایی سالم با چربی و نمک محدود در کنار مقادیر زیادی از کلسیم و ویتامین D مصرف کنند، همچنین با ورزش کردن به صورت مرتب هم می‌توانند استخوان و ماهیچه‌های قوی داشته باشند.

در صورتی که دارو به صورت ناگهانی، قطع یا بیش از حد کاهش پیدا کند، ممکن است علائمی همانند درد عضله، استخوان و مفاصل، حالت تهوع، کاهش وزن و سردرد احساس شود.

مصرف طولانی داروهای کورتیکواستروئید می‌توانند باعث دگرگونی در تولید هورمون به صورت طبیعی شود؛ این یکی از علت‌های استفاده از دستبندهای پزشکی مخصوص برای بیماران است تا سایر پزشکان از مصرف این داروها مطلع باشند و درمان را با در نظر گرفتن وضعیت بیمار، تغییر دهند.