دلایل ایجاد و روش های درمان کلسترول بالا چیست؟

کلسترول بالا برای بدن بسیار خطرناک بوده و می‌تواند موجب حملات قلبی شود. بنابراین افراد باید به منظور پیشگیری از این وضعیت، به طور مرتب آزمایش دهند.

کلسترول به میزان طبیعی، یک ماده اساسی برای بدن است، اما اگر غلظت خون خیلی زیاد شود، به یک خطر خاموش تبدیل شده و افراد را در معرض حمله قلبی قرار می‌دهد. کلسترول در هر سلول بدن وجود داشته و در هضم غذا، تولید هورمون‌ها و تولید ویتامین D بدن نقش دارد. کلسترول را بدن تولید می‌کند، اما از طریق مواد غذایی هم قابل دریافت است. کلسترول مومی شکل بوده و در ظاهر شبیه چربی است. در این مقاله به نقش کلسترول، دلایل بالا بودن، علائم، درمان و پیشگیری از این وضعیت خواهیم پرداخت.

انواع و اطلاعاتی مختصر درباره کلسترول

دو نوع کلسترول وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• لیپوپروتئین‌های با چگالی کم (LDL) یا کلسترول بد
• لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا (HDL) یا کلسترول خوب

کلسترول یک ماده اساسی بوده که بدن آن را تولید می‌کند، اما افراد آن را از طریق مصرف غذا هم به دست می‌آورند. عوامل خطرساز کلسترول بالا شامل سابقه خانوادگی، مصرف مواد غذایی نامناسب و ورزش نکردن است. توجه داشته باشید که داشتن کلسترول بالا معمولا هیچ علائمی ایجاد نمی‌کند. در صورتی که تغییر شیوه زندگی کمک چندانی به کاهش میزان کلسترول نکند یا سطح کلسترول بسیار زیاد باشد، پزشک ممکن است داروهای کاهش‌دهنده چربی همانند استاتین را تجویز کند.

کلسترول چیست؟

کلسترول یک ماده روغنی است، بنابراین با خون که از آب تشکیل شده است، مخلوط نمی‌شود. در نظر داشته باشید که کلسترول چهار عملکرد اصلی در بدن دارد که بدون آن‌ها انسان قادر به ادامه زندگی نیست. در ادامه به معرفی این عملکردها خواهیم پرداخت:

• کمک به ساختار دیواره‌های سلولی
• تشکیل اسیدهای صفراوی گوارشی در روده
• امکان تولید ویتامین D در بدن
• تولید هورمون‌های خاص توسط بدن

دلایل ایجاد کلسترول بالا

کلسترول بالا یک عامل خطرناک برای بیماری عروق کرونر قلب و علت حملات قلبی محسوب می‌شود. ایجاد کلسترول بخشی از فرآیندی است که شریان‌ها را تنگ می‌کند و به آن آترواسکلروز گفته می‌شود. بد نیست بدانید که در تصلب شرایین هم پلاک‌هایی تشکیل شده و باعث محدودیت جریان خون می‌شود. کاهش مصرف چربی در رژیم غذایی به مدیریت میزان کلسترول کمک می‌کند. به ویژه، محدود کردن غذاهایی که حاوی موارد زیر هستند:

کلسترول: این ماده در غذاهای حیوانی، گوشت و پنیر وجود دارد.

چربی اشباع: این ماده در برخی از گوشت‌ها، لبنیات، شکلات، غذاهای خیلی سرخ شده و فرآوری شده وجود دارد.

چربی‌های ترانس: در برخی از غذاهای سرخ شده و فرآوری شده این اتفاق رخ می‌دهد.

اضافه وزن یا چاقی هم می‌تواند منجر به افزایش سطح بالای LDL خون شود. در نظر داشته باشید که عوامل ژنتیکی می‌توانند به کلسترول بالا کمک کنند. بد نیست بدانید که افراد مبتلا به بیماری ارثی هیپرکلسترولمی خانوادگی، سطح LDL بسیار بالایی دارند.

سایر شرایطی که می‌توانند به میزان کلسترول بالا منجر شوند، عبارتند از:

• دیابت
• بیماری کبد یا کلیه
• سندرم تخمدان پلی کیستیک
• بارداری و سایر شرایطی که سطح هورمون‌های زنانه را افزایش می‌دهند
• کم کاری تیروئید
• داروهایی که باعث افزایش کلسترول LDL می‌شوند و کلسترول HDL را کاهش می‌دهند همانند پروژستین‌ها، استروئیدهای آنابولیک و کورتیکواستروئیدها

علائم کلسترول بالا

فردی که میزان کلسترول خون بالایی دارد، اغلب نشانه و علائمی را تجربه نمی‌کند، اما انجام غربالگری و آزمایش منظم خون می‌تواند به تشخیص سطح بالای کلسترول کمک کند. فردی که تحت معاینه نباشد و آزمایش انجام ندهد، ممکن است بدون هیچ هشداری دچار حمله قلبی شود، زیرا نمی‌داند که میزان کلسترول بالایی دارد. توجه داشته باشید که افراد باید برای کاهش میزان این خطر به طور مرتب آزمایش دهند.

کلسترول موجود در مواد غذایی

در حالت کلی، 11 ماده غذایی کاهش‌دهنده کلسترول شناسایی شده‌اند که می‌توانند به طور فعال میزان کلسترول را کاهش دهند. در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت:

• جو دو سر
• جو و غلات کامل
• لوبیا
• بادمجان و بامیه
• آجیل
• روغن گیاهی کلزا و آفتابگردان
• میوه‌هایی همانند سیب، انگور، توت فرنگی و مرکبات
• سویا و غذاهای حاوی سویا
• ماهی‌های چرب به ویژه ماهی قزل آلا، ماهی تن و ساردین
• مواد غذایی سرشار از فیبر

توجه داشته باشید که افزودن مواد غذایی فوق به یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند به کنترل کلسترول کمک کند. مواد غذایی که حاوی کلسترول بد هستند هم در زیر آورده شده است که به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• گوشت قرمز
• لبنیات پرچرب
• مارگارین
• روغن‌های هیدروژنه

سطح و محدوده کلسترول‌ها

در بزرگسالان، کلسترول کمتر از 200 میلی ‌گرم در هر میلی ‌لیتر سالم تلقی می‌شود. میزان 200 تا 239 میلی‌ گرم در دسی ‌لیتر بسیار مرزی بوده و میزان 240 میلی ‌گرم در دسی ‌لیتر و بالاتر زیاد در نظر گرفته می‌شود. توجه داشته باشید که میزان کلسترول LDL باید کمتر از 100 میلی ‌گرم در دسی ‌لیتر باشد. میزان 100 تا 129 میلی‌ گرم در دسی ‌لیتر از کلسترول بد در افرادی که مشکل سلامتی خاصی ندارند، قابل قبول است، اما این میزان برای افرادی که به بیماری‌های قلبی یا عوامل خطرساز آن دچار هستند، نگران‌کننده است. سطح 130 تا 159 میلی‌ گرم در دسی ‌لیتر خط مرزی بالا محسوب شده و 160 تا 189 میلی‌ گرم در دسی ‌لیتر هم زیاد است. در نظر داشته باشید که میزان 190 میلی‌ گرم در دسی ‌لیتر یا بالاتر هم بسیار بالا در نظر گرفته می‌شود. توجه داشته باشید که سطح HDL یا همان کلسترول خوب باید بالا نگه داشته شود و میزان مناسب آن 60 میلی ‌گرم در دسی‌ لیتر یا بالاتر در نظر گرفته می‌شود. میزان کمتر از 40 میلی ‌گرم در دسی ‌لیتر می‌تواند عامل اصلی خطر بیماری قلبی باشد. میزان 41 تا 59 میلی گرم در دسی لیتر هم در خط مرزی کم قرار دارد.

روش‌های جلوگیری از کلسترول بالا

افرادی که مایل به کاهش سطح کلسترول خود یا حفظ سطح مناسب آن هستند، می‌توانند چهار تغییر زیر را در سبک زندگی خود انجام دهند:

• داشتن یک رژیم غذایی سالم و مناسب برای قلب
• ورزش کردن به طور مرتب
• خودداری از مصرف سیگار
• داشتن وزن سالم و حفظ آن

انجام این اقدامات خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر و حمله قلبی را کاهش می‌دهد. در نظر داشته باشید که از سال 2013 میلادی، دستورالعمل‌های مربوط به کاهش یا جلوگیری از کلسترول بالا بر روی خطرات شیوه زندگی حتی در سنین جوانی متمرکز شده‌اند و از سال 2018 میلادی، دستورالعمل‌های جدیدی که در ژورنال کالج آمریکایی قلب و عروق منتشر شده است، از پزشکان خواسته که در مورد عوامل زیر که ممکن است خطر ابتلا به کلسترول بالا را افزایش دهند، با افراد گفتگو کنند:

• سابقه خانوادگی
• برخی از شرایط سلامتی که خطر ابتلا به کلسترول بالا را افزایش می‌دهند همانند بیماری مزمن کلیه یا شرایط التهابی مزمن

توجه به این عوامل منجر به یک رویکرد مهم برای درمان و پیشگیری از کلسترول بالا می‌شود.

چگونه می‌توان کلسترول بالا را درمان کرد؟

چندین روش برای درمان کلسترول بالا وجود دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت:

کاهش چربی

درمان دارویی برای فردی که میزان کلسترول بالایی دارد، به میزان کلسترول آن‌ها و سایر عوامل خطرساز بستگی دارد. توصیه‌ها معمولا با رژیم غذایی سالم و ورزش شروع می‌شوند، اما ممکن است افرادی که خطر حمله قلبی بیشتری را تجربه می‌کنند، از استاتین یا داروهای دیگر استفاده کنند. استاتین‌ها گروه اصلی داروهای کاهش دهنده کلسترول هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:

• آتورواستاتین
• فلوواستاتین
• لوواستاتین
• پراواستاتین
• کلسیم روزوواستاتین
• سیمواستاتین

پزشک ممکن است به غیر از استاتین، داروهای زیر را هم تجویز کند:

• مهارکننده‌های انتخابی جذب کلسترول
• رزین
• فیبرات
• نیاسین

در سال 2017 میلادی، محققان متذکر شدند که یک داروی جدید به نام ezetimibe می‌تواند خطر بروز یک رویداد مهم قلبی و عروقی را در افراد با خطر بالای چنین حوادثی به طور قابل توجهی کاهش دهد. ezetimibe با محدود کردن جذب کلسترول در روده، سطح لیپیدها را کاهش خواهد داد. محققان نوع دیگری از دارو به نام مهارکننده‌های پروتئاز هم معرفی کردند که بر اساس شواهد موجود، این داروها در کاهش سطح کلسترول مؤثر هستند، به خصوص هنگامی که فرد از هر دو آن‌ها استفاده کند، اما باید تحت نظر پزشک و به تجویز پزشک انجام شود. در سال 2018 میلادی، پزشکان با توجه به میزان خطر موجود، روش‌های دیگری را توصیه می‌کنند. اگر فرد در گذشته یک رویداد قلبی و عروقی همانند حمله قلبی را تجربه کرده باشد، پزشک ممکن است استفاده از ezetimibe و همچنین استاتین را برای او توصیه کند و برای کسانی که در معرض خطر بسیار بالایی هستند، ممکن است مهار کننده PCSK9 هم به تجویز قبلی اضافه شود. با این حال، این دستورالعمل‌ها همچنین توجه دارند که مهارکننده‌های PCSK9 گران هستند و شرکت‌های بیمه ممکن است هزینه‌های آن‌ها را تامین نکنند. به همین دلیل، این گزینه فقط برای افرادی که در معرض خطر بسیار بالایی قرار دارند، توصیه می‌شود.

بررسی امنیت استاتین

مصرف استاتین حاشیه‌های بسیاری را به خود اختصاص داده است، زیرا همانند همه داروها می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد. این عوارض معمولا شامل موارد زیر می‌شوند:

• بیماری بافت عضلانی
• خستگی
• خطر ابتلا به دیابت که به ندرت رخ می‌دهد، اما به شدت مورد بحث قرار گرفته است

توجه داشته باشید که بیمار نباید بدون مشورت با پزشک، مصرف استاتین را قطع کند، زیرا ممکن است خطر بروز مشکلات قلبی و عروقی را افزایش دهد. در این مواقع، پزشک ممکن است اقدامات زیر را انجام دهد:

• جایگزین کردن با یک داروی دیگر
• تغییر سبک زندگی به منظور کاهش کلسترول

عوارض جانبی ناشی از کلسترول بالا

در گذشته افراد برای کلسترول دریافتی خود یک سطح تعیین می‌کردند، اما هم اکنون دیگر این کار انجام نمی‌شود. میزان کلسترول نقش مهمی در خطر حمله قلبی فرد در 10 سال آینده دارد. موسسه ملی قلب، ریه و خون خطرات قلبی و عروقی را مورد بررسی قرار داده است. با استفاده از نتایج بررسی‌های موجود، خطرات قلبی و عروقی با توجه به عوامل زیر افزایش خواهند یافت:

• سن
• جنسیت
• سطح کلسترول
• وضعیت سیگار کشیدن
• فشار خون

دستورالعمل‌های منتشر شده در سال 2018 میلادی، عوامل فوق را برای ارزیابی میزان کلسترول و خطرات آن‌ها را در نظر می‌گیرند.