اخیرا مشاهده شده که گروهی از شامپانزهها در دورهمیهایشان میوه های الکلی مصرف میکنند. آیا این سرآغاز بزمهای اجتماعی در تاریخ تکامل است؟
تا به حال فکر کردهاید که چرا ما انسانها عاشق دور هم جمع شدن، خوردن، نوشیدن و جشن گرفتن هستیم؟ شاید کلید این راز باستانی در رفتار شگفتانگیز نزدیکترین خویشاوندان ما یعنی شامپانزهها، پنهان شده باشد.
ویدئوهای ثبت شده در غرب آفریقا نشان میدهد که شامپانزهها به صورت گروهی میوه های تخمیر شده و الکلی را مصرف کرده و حتی این میوهها را آگاهانه با هم تقسیم میکنند! این اولین بار است که چنین بزم اجتماعی جالبی با چاشنی الکل در دنیای کپیهای بزرگ غیرانسان ثبت میشود و شاید نگاهمان به ریشههای کهن مهمانیهای امروزی را برای همیشه تغییر دهد.
کشف مهم در دنیای شامپانزهها
تیم تحقیقاتی با استفاده از دوربینهای مخفی در پارک ملی کانتانز (گینه بیسائو) موفق به ضبط این صحنههای نادر از شامپانزهها (Pan troglodytes) شد. مشاهده شد که آنها میوههای تخمیر شده درخت نان آفریقایی (Treculia africana) را میخورند. تجزیه و تحلیل دقیقتر این میوهها نیز تایید کرد که ۹۰ درصد از میوههایی که این حیوانات با هم شریک میشدند حاوی الکل بوده است.
درصد الکل این میوهها خیلی کم بود (فقط حدود ۰.۶ درصد، در حالی که آبجو حدود ۵ درصد الکل دارد) اما اینکه همین مقدار کم چه اثری روی شامپانزهها دارد را هنوز نمیدانیم. ممکن است بدن آنها به الکل حساستر باشد و برای حس کردن اثراتش، مقدار بسیار کمی کافی باشد.
آیا شامپانزهها هم «مهمانی» میگیرند؟
این مشاهده جدید دانشمندان را به فکر فرو برده است. «مهمانی گرفتن» یا «بزم» در انسانها فواید زیادی دارد و به تقویت پیوندهای اجتماعی کمک میکند (هرچند مصرف الکل خطرهای زیادی برای سلامتی دارد). حالا این سوال مطرح میشود که آیا شامپانزهها نیز از جمع شدن دور هم و مصرف میوه های الکلی احساس اجتماعی مشابهی کسب میکنند؟
به گفته کیمبرلی هاکینگز یکی از نویسندگان این مطالعه و استاد دانشگاه اکستر بریتانیا، شامپانزهها همیشه غذایشان را تقسیم نمیکنند، بنابراین این رفتار خاص با میوههای تخمیر شده میتواند اهمیت ویژهای داشته باشد. این رفتار شاید مراحل اولیه تکاملی «بزم گرفتن» باشد که در انسانها میبینیم.
ریشههای باستانی مصرف الکل
مصرف الکل در طبیعت احتمالا امری رایج است. بسیاری از میوهها، شیرهها و شهدها به طور طبیعی حاوی اتانول (نوعی الکل قابل شرب) هستند. نکته جالب اینجاست که حدود ۱۰ میلیون سال پیش اجداد مشترک انسانها و میمون ها توانایی بیشتری برای متابولیزه کردن الکل پیدا کردند.
این سازگاری نشان میدهد که مصرف الکل رفتاری باستانی در خانواده کپیهاست، حتی بسیار قدیمیتر از ۹۰۰۰ سالی که انسانها شروع به تولید نوشیدنیهای الکلی کردند.
انگیزههای دیگر شامپانزهها برای خوردن میوه های الکلی
البته این رفتار شامپانزهها ممکن است دلایل دیگری هم داشته باشد. میوههای تخمیر شده معمولا پوست نرمتری دارند و خوردنشان برای شامپانزهها آسانتر است.
همچنین با توجه به اینکه میوه بخش بزرگی (حدود ۸۵٪) از رژیم غذایی شامپانزهها را تشکیل میدهد، مصرف میوههای تخمیر شده میتواند مقدار قابل توجهی الکل را وارد بدن آنها کند. محققان معتقدند که احتمالا شامپانزهها با خوردن این میوه های الکلی مست نمیشوند، زیرا این امر شانس بقای آنها را کاهش میدهد.
این مطالعه که نتایج آن در ژورنال Current Biology منتشر شده، شواهد بیشتری در حمایت از این ایده ارائه میدهد که جنبههای اجتماعی مصرف الکل، ریشههای عمیقی در تاریخ تکاملی کپیها دارد.
با این حال، برای درک کامل این رفتار و پیامدهای اجتماعی آن در شامپانزهها، به تحقیقات بیشتری نیاز است. این کشف میتواند دیدگاه ما را نسبت به ریشههای برخی از اجتماعیترین رفتارهای انسانی تغییر دهد.