بهتازگی محققین و زمین شناسان حباب های عظیم آتشفشانی را در اعماق پوسته و گوشته زمین کشف کردهاند. آنها بیان کردند که اطلاعاتی در دست نیست که این حباب های عظیم آتشفشانی چگونه به وجود آمده و یا از کجا سرچشمه گرفتهاند. یکی از نویسندگان مجله علوم طبیعت چنین گفته که این حباب های آتشفشانی برای زمین و انسان یک تهدید جدی به شمار رفته و روزی شاهد فورانهای وحشتناک آنها خواهیم بود.
به گفته زمین شناسان یکی از این دو حباب عظیم در زیر گوشته قاره آفریقا و دیگر در زیر پوسته اقیانوس آرام جای گرفتهاند که هرکدام از آنها بیش از 100 برابر کوه اورست حجم دارند و هر دو این حبابها باهم بیش از 3 درصد حجم کل زمین را تشکیل دادهاند. به عقیده دانشمندان این حبابها بخشی از ستونهای حرارتی هسته زمین هستند که نقش تولید گرما در آن نقطه را ایفا میکنند. طی تحقیقات انجام شده به نظر نمیرسد این حبابها در حال حرکت از عمق 2880 کیلومتری پوسته به سمت بالا باشند در واقع این دو حباب بین گوشته مذاب و هسته خراجی زمین قرار دارند که این موضوع از حرکتهای ناگهانی آنها به سطح زمین جلوگیری خواهد کرد.
طی آزمایشهایی که صورت گرفته مشخص شده است که این حبابها در حال تجزیه و تبدیل به ستونهای حرارتی مجزایی هستند که عمل تجزیه شدن آنها نهتنها به میزان حجم آنها میافزاید بلکه سبب شده تا قسمتها کمعمق پوسته و گوشته را دربر گرفته و سبب ایجاد تغییراتی ناگهانی بر روی سطح خارجی پوسته شوند.
محققین با بهرهگیری از امواج لرزشی موفق به ثبت تصاویری از این دو حباب آتشفشانی شدهاند. این امواج لرزشی که با نام S-waves شناخته میشوند, تنها میتوانند در بین صفحات جامد و سنگی گوشته حرکت کرده و از حباب های موجود در آن نقطه تصویرسازی کنند اما نوع دیگری نیز از امواج تصویرساز وجود دارند که با نام P-waves شناخته میشوند. این امواج علاوه بر امکان حرکت در نقاط جامد پوسته توانایی حرکت و عبور از لایههای مذاب گوشته را دارند اما حرکت آنها در قسمت جامد پوسته سریعتر از قسمت مذاب است.
محققین با بهرهگیری از این امواج میتوانند محل دقیق قرارگیری این حبابها را مشخص کنند. این حبابها در صفحات تکتونیکی واقع بر گوشته داخلی زمین قرار دارند که خوشبختانه دانشمندان با انجام تحقیقات گسترده خود موفق به محاسبه سرعت رشد و حرکت آنها از طریق این امواج شدند.
طبق تحقیقات ژئوفیزیکی, محققان بر این باورند که گوشته یکی از بیثباتترین قسمتهای زمین است که وجود حباب های آتشفشانی به افزایش این بیثباتی کمک میکند. شاید بتوان گفت اکثر زمین لرزهها و فعالیتهای آتشفشانی از این منطقه ناشی میشوند که وجود این حباب های عظیم میتواند منجر به افزایش فعالیت پوسته شده و اتفاقات ناگواری را در سطح زمین رقم بزند.
در حال حاضر اطلاعات بسیار کمی در مورد این حبابها وجود دارد اما این احتمال میرود که این حبابها سبب شده تا استقامت صفحات تکتونیکی زمین کاهش پیدا کرده و از میزان تراکم آنها کاسته شود. دانشمندان عمل تضعیف لایههای تکتونیکی زمین بهوسیله عوامل خارجی مانند حباب های آتشفشانی را پدیده “فرورانش” مینامند.
اگر صفحات تکتونیکی زمین بهشدت تضعیف شده و تراکم آنها به حداقل رسد امکان صعود مواد مذاب موجود در هسته خارجی زمین به لایههای بالاتر و در نهایت به سطح زمین افزایش پیدا کرده که سبب بروز حوادث بسیار وحشتناکی خواهد شد. یکی از محتمل ترین نظرات در مورد این حباب های آتشفشانی این است که به اعتقاد پژوهشگران این حبابها از قطعات کوچک صفحات تکتونیکی میلیونها سال پیش تشکیل شدهاند و بهمرور زمان گسترش پیدا کرده و حجمی بسیار عظیم یافتهاند.
اصولا مواد و عناصری که نسب به محیط اطراف خود داغتر بوده و از دمای بیشتری برخوردار هستند, از تراکم کمتری نسبت به سایر عناصر اطراف خود بهره میبرند و این بدان معناست که به دلیل حرارت بسیار زیاد, این حبابها تراکم کمتری نسبت به پوسته و گوشته زمین داشته و به دلیل همین تراکم کمتر, توانایی صعود به سطح زمین را دارند. طبق تحقیقات و امواج لرزشی هنوز هیچ نشانهای از فعالیت و یا حرکت این حبابها دیده نمیشود.
با این حال اگر این حبابها شروع به فعالیت کنند شاهد پیامدهای نگران کننده آنها در سطح زمین خواهیم بود. آها با شکستن پوسته زمین سبب ایجاد فورانهای عظیم شده که علاوه بر گسیل کردن مقادیر بسیار زیادی از مذاب روی زمین موجب نازک شدن پوسته و افزایش زمین لرزهها میشود.
پوسته زمین تحت پدیده superplume در طی میلیونها سال به ضخامت مناسبی رسیده که توانایی تحمل زمین لرزههای شدیدی را دارد اما با صعود حباب های آتشفشانی این پوسته ضخیم بهراحتی شکافته شده و از هم میپاشد. همانطور که گفته موضوع تنها فورانهای زیاد آتشفشانی نیست بلکه با نازک شدن پوسته و کاهش مقاومت آن شاهد زمین لرزههایی با شدتهای بالا خواهیم بود.