عجایب هفتگانه جهان باستان به مجموعهای از سازههای بزرگ و شگفتانگیز گفته میشود که توسط انسانها در دوران باستان ساخته شده است. این فهرست توسط یک کتاب راهنمای گردشگری یونانی معرفی شد و به همین دلیل تنها سازههایی در آن گنجانده شدهاند که در اطراف مدیترانه قرار دارند. به همین دلیل است که در آن اسمی از بناهای معروف و زیبای روم باستان، یونان و یا سازههای باشکوه دورهی هخامنشی در ایران نیامده است. سازههایی مانند تخت جمشید و یا زیگورات چغازنبیل از جمله بناهای تاریخی شگفتانگیزی هستند که همیشه حیرت بازدیدکنندگان را به همراه داشته است.
در این فهرست، نام 7 سازهی دوران باستان آمده که همگی در اطراف مدیترانه قرار گرفتهاند. تقریبا بیشتر این بناها از بین رفتهاند و تنها یکی از آنها هنوز پابرجاست. یونانیان باستان بر این باور بودند که هفت، عدد مقدسی است و آن را نماد کمال و فراوانی میدانستند. همچنین این عدد بیانگر 5 سیارهی شناخته شده به همراه ماه و خورشید است. هرودوت، اولین تاریخنگار یونانی و کالمیکس، محقق شهر باستانی قیروانی در موزه اسکندریه برای اولین بار فهرستی از عجایب هفتگانه جهان باستان را تهیه کردند. بعدها لیستهای دیگری نیز توسط نویسندگان، محققان و موسسهها ایجاد شد. در ادامه تاریخچهی کوتاهی از عجایب هفتگانه جهان را بررسی خواهیم کرد.
معرفی عجایب هفتگانه جهان باستان
1. هرم بزرگ جیزه (Great Pyramid of Giza)
قدیمیترین بنای حاضر در این لیست، هرم جیزه در مصر است که با نامهای هرم خوفو یا چئوپس نیز شناخته میشود. این هرم بزرگترین هرم در بین اهرام ثلاثه مصر بوده و تنها مورد در بین عجایب هفتگانه جهان باستان است که هنوز هم پابرجاست. باستان شناسان معتقدند که این هرم به سلسلهی چهارم مصر تعلق دارد و به عنوان مقبرهی خوفو ساخته شد. ساخت این هرم بزرگ بین 10 تا 20 سال به طول انجامید و کارگران بسیاری در جریان ساخت آن، جان خود را از دست دادند.
قدمت هرم بزرگ جیزه به 2560 سال پیش از میلاد بازمیگردد و با ارتفاع 146.5 متر به مدت 3 هزار و 800 سال به عنوان مرتفعترین بنای جهان شناخته میشد. بر اساس اطلاعاتی که باستان شناسان به دست آوردهاند، کارگران برای ساخت این هرم، سنگهای بسیار بزرگ را از معدن سنگ کشیده و در محل بلند میکردند.
2. باغ معلق بابل (Hanging Gardens of Babylon)
باغ معلق بابل تنها مورد فهرست عجایب هفتگانه جهان باستان است که هنوز مکان دقیق آن مشخص نشده اما از آن به عنوان یک شاهکار مهندسی در زمان باستان یاد میشود. این مجموعهی باشکوه و شگفتانگیز از انواع درختان، گلها و گیاهان تشکیل شده که بر روی ساختمانها کاشته شده بودند. در وصف این مجموعه گفته شده که به نظر میرسد جنگل سرسبزی بر روی کوهی از آجر قرار گرفته است. بر اساس افسانهها، بختالنصر دوم این مجموعه را برای ملکهی خود یعنی آمیتیس (شاهزادهی سرزمین ماد) در شهر بابل (مکانی در عراق امروزی) ساخته بود. آمیتیس به آب و هوای خشک منطقه بینالنهرین عادت نداشت و به همین دلیل، بختالنصر دستور ساخت باغهای معلق بابل را صادر کرد.
کشیشی به نام بروسوس در 290 سال پیش از میلاد مسیح، در کتابی به توصیف این مجموعهی شگفتانگیز پرداخته و این تنها منبعی است که در آن به باغهای معلق بابل اشاره شد. ساخت چنین باغی بر روی ساختمان و نگهداری از گیاهان کار بسیار دشوار و عجیبی است و امروزه پس از گذشت چندین قرن به لطف فناوریهای پیشرفته، این امکان فراهم شده است.
3. مجسمه زئوس (Statue of Zeus)
مجسمهی زئوس در المپیا (مرکز مذهبی یونان باستان) واقع شده و یکی از عظیمترین مجسمههای دوران باستان بوده است. این مجسمه، شمایل مردی را با ارتفاع 13 متر نشان میدهد و قدمت آن به 435 سال پیش از میلاد مسیح بازمیگردد. یکی از مجسمهسازان آتنی به نام فیدیا، این مجسمه را در معبد زئوس شهر المپیا ساخت. زئوس، پادشاه خدایان یونان، مورد پرستش رومیان باستان نیز قرار میگرفت و جشنها و مراسمهای بسیاری به افتخار آن برگزار میشد. مجسمهی زئوس از صفحات عاج و طلا بر روی چارچوب چوبی ساخته شده و زئوس را در حالی که بر روی صندلی پادشاهی نشسته، نشان میدهد. تندیس زئوس در قرن پنجم میلادی از بین رفت و هیچ اثری از آن باقی نماند اما مدارک و شواهد بسیاری از وجود این مجسمه خبر میدهند.
4. معبد آرتمیس (Temple of Artemis)
معبد آرتمیس یا معبد دیانا در شهر باستانی افسوس در ترکیهی امروزی قرار دارد و رومیان باستان آن را برای پیشکشی به آرتمیس، الههی یونانی ساختند. این معبد باستانی در قرن 8 پیش از میلاد ساخته شده و حدود یک قرن بعد بر اثر سیل دچار آسیبهای جدی شد. در قرن 5 پیش از میلاد، معبد آرتمیس در طول 10 سال مورد بازسازی قرار گرفت و پس از آن در سال 356 پیش از میلاد مجددا بر اثر یک آتشسوزی تخریب شد. بازسازی دوم این سازه، آن را به یک مکان شگفتانگیز تبدیل کرد تا اینکه در سال 400 میلادی به کلی از بین رفت و تنها چند مجسمه و پایههای معبد باقی ماند. این سازه در 75 کیلومتری شهر ازمیر در ترکیه قرار دارد و باشکوهترین معبد جهان باستان بود که با هر بار بازسازی، بر شکوه آن افزوده میشد.
5. مقبره هالیکارناسوس (Mausoleum at Halicarnassus)
مقبره هالیکارناسوس یا آرامگاه ماسولوس در سال 353 تا 350 پیش از میلاد مسیح در شهر هالیکارناسوس (منطقهای در ترکیهی امروزی) ساخته شد. این آرامگاه باشکوه توسط بهترین معماران آن زمان برای یکی از فرماندهان هخامنشی به نام ماسول و به دستور همسرش، آرتمیس ساخته شده که به مدت 24 سال در این شهر فرمانروایی میکردند. مقبره هالیکارناسوس 45 متر ارتفاع دارد و از جنس مرمر ساخته شده که اطراف آن با نقوش برجسته و مجسمههای زیبا تزئین شده است. این بنا در قرنهای 12 و 15 میلادی بر اثر زمین لرزه از بین رفت و تنها بقایایی از آن در شهر بودروم ترکیه باقی مانده است.
6. غول رودس (Colossus of Rhodes)
یکی دیگر از عجایب هفتگانه جهان باستان مجسمهی غولپیکر رودس است که در ورودی جزیرهی یونانی رودس قرار گرفته و در سالهای 292 تا 280 پیش از میلاد مسیح بنا نهاده شد. این مجسمه، الههی خورشید یونان را نشان میدهد و به خاطر جشن پیروزی بر فرمانروای شهر قبرس ساخته شد. فرمانروای رودس با غنائمی که از ارتش قبرس به دست آورده بود، هزینهی ساخت این مجسمهی عظیم را فراهم کرد. غول رودس با ارتفاع 33 متر به عنوان مرتفعترین مجسمهی زمان باستان شناخته میشود اما بیشتر از 56 سال عمر نکرد. این مجسمه از قطعات برنزی تشکیل شده که بر روی یک پایهی 15 متری از جنس مرمر قرار گرفته است. این سازهی شگفتانگیز بر اثر زمین لرزه در 226 سال پیش از میلاد مسیح از بین رفت اما در سال 2015 میلادی اعلام شد که قرار است این بنا مورد بازسازی قرار بگیرد.
7. فانوس اسکندریه (Lighthouse of Alexandria)
فانوس شهر اسکندریهی مصر، اولین فانوس دریایی ساخته شده در جهان است. این فانوس در سال 302 پیش از میلاد مسیح و پس از 12 سال عملیات ساخت و ساز تکمیل شد و با ارتفاع 120 تا 137 متر تا سالها به عنوان دومین سازهی بزرگ دنیا پس از هرم جیزه شناخته میشد. این بنا از جنس سنگهای تراش خورده ساخته شد و در جزیرهی فاروس و به منظور راهنمایی کشتیهای تجاری که به سوی بندرگاه اسکندریهی مصر میآمدند استفاده میشد.
این سازهی اعجابانگیز به علت زمینلرزههای متعدد از بین رفت اما در سال 1990، باستان شناسان فرانسوی موفق شدند تا بقایایی از آن را در شرق بندرگاه اسکندریه کشف کنند. فانوس اسکندریه به دستور فرمانروای آن زمان مصر و با هزینهای معادل 3 میلیون دلار امروزی ساخته شد.