گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
سرانجام موعد اجرای طرح رجیستری گوشی های موبایل فرا رسید. در این مطلب، از سیر تا پیاز طرح مبارزه با قاچاق تلفن همراه در ایران را مرور خواهیم کرد. طرح رجیستری موبایل چیست و نحوه اجرا و پیامدهای آن چه خواهد بود؟
رجیستری نام پروژه‌ای است که از سال‌ها پیش بر سر زبان‌ها افتاده و هدف از اجرای آن جلوگیری از ورود گوشی های قاچاق به بازار ایران است. اولین بار در سال 1385 بود که این طرح به اجرا درآمد اما اصلا موفقیت‌آمیز نبود و دولت نهم تصمیم گرفت آن را کنار بگذارد. از یکی دو سال اخیر مجددا زمزمه‌های اجرای طرح رجیستری تلفن همراه به گوش رسید و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز با همکاری گمرک و وزارت ارتباطات دولت یازدهم تصمیم به اجرایی کردن مجدد این پروژه قدیمی گرفت. بر این اساس قرار شد تنها گوشی‌هایی که شماره سریال آن‌ها در سامانه گمرک به ثبت رسیده فعال شوند و موبایل‌هایی که به صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند هیچ خدماتی را از سوی اپراتورهای ارتباطی دریافت نمی‌کنند.
در سال گذشته اجرای آزمایشی طرح رجیستری کلید خورد اما مسئولان با صحبت‌های ضد و نقیض خود موجب سردرگمی مردم می‌شدند و هربار یک تاریخی را به عنوان شروع رسمی رجیستری اعلام می‌کردند. در تابستان سال گذشته گفته شد گوشی های جدیدی که شماره سریال IMEI آن‌ها در سامانه وزارت صنعت ثبت نشده باشند در شبکه های اپراتورهای تلفن همراه جایی نخواهند داشت و از بازار نیز جمع‌آوری می‌شوند. در هر صورت واردات و فروش گوشی های قاچاق و بدون گارانتی همچنان در بازار موبایل کشور ادامه داشت و اجرای رسمی این طرح به سال 1396 موکول شد.
اپل، اولین برندی بود که به نظر می‌رسید قرار است قربانی اجرای طرح رجیستری شود. در آن زمان گفته می‌شد به دلیل این که کمپانی اپل هیچ نمایندگی رسمی در ایران ندارد و عمدتا گوشی های آیفون به صورت غیر رسمی و قاچاق وارد کشور می‌شوند، گوشی های این برند از بازار جمع خواهند شد اما در عمل هرگز این اتفاق رخ نداد. با این حال امکان واردات قانونی گوشی های آیفون توسط تعدادی از شرکت‌ها فراهم شد و نام 12 شرکت به عنوان واردکننده رسمی این گوشی‌ها مطرح شد.
نباید در اجرای طرح رجیستری عجله کنیم
همان‌طور که گفته شد اجرای رسمی طرح رجیستری بارها به تعویق افتاد و در نهایت به گفته مسئولان قرار بود تابستان امسال شاهد اجرایی شدن این طرح پر سر و صدا باشیم. اواخر سال گذشته بود که محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت یازدهم گفت برای اجرای رجیستری نباید عجله کنیم و در صورتی که طرح پایلوت رجیستری با موفقیت انجام شود، از تیرماه 96 شاهد اجرای رسمی این طرح در کشور خواهیم بود. وی تاکید کرد برای انجام این کار فنی نباید عجله کرد تا موجب نارضایتی مردم و شکست خوردن طرح نشود. در واقع اجرای با تاخیر پروژه بهتر از آن است که طرح شکست بخورد و موجب متضرر شدن و نارضایتی مردم شود.
به گفته واعظی، طرح رجیستری پیش از این دو بار شکست خورده بود اما این بار کارها به صورت عمیق‌تر و جدی‌تر پیگیری شد و هماهنگی‌های لازم با وزارت صنعت و معدن و تجارت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز انجام شد تا از تابستان سال 96، طرح رجیستری موبایل به صورت رسمی اجرایی شود. سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا نیز در این خصوص بیان کرد تمام مراحل تست طرح طی شده و همه چیز برای اجرای آن آماده است. با این حال وزارت ارتباطات معتقد است که اپراتورها هنوز نتوانسته‌اند زیرساخت‌های لازم را فراهم کنند و به همین دلیل تا زمان دریافت تجهیزات توسط اپراتورها، اجرای رجیستری به تعویق افتاد.
با آغاز دولت دوازدهم و شروع به کار محمد جواد آذری جهرمی به عنوان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز تب و تاب طرح رجیستری فروکش نکرد و جوان‌ترین وزیر دولت به همراه سایر مسئولان مربوطه در وزارت صنعت و معدن و تجارت، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و گمرک ایران بر اجرای هر چه بهتر این پروژه تاکید کرد.
موج به تعویق انداختن طرح رجیستری ادامه داشت و سرانجام پایان مهرماه به عنوان تاریخ قطعی اجرای این طرح اعلام شد. شهریور امسال، حمیدرضا دهقانی نیا، مدیر کل فناوری اطلاعات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز از اجرای رجیستری در پایان مهرماه خبر داد و گفت با اجرای این طرح، تعرفه‌های گمرکی هیچ تغییری نمی‌کنند و در حد همان 5 درصد باقی می‌مانند. وی همچنین آمار تامل برانگیزی را از گوشی های موجود در بازار اعلام کرد و گفت 90 درصد گوشی هایی که در بازار به فروش می‌رسند به صورت قاچاق و بدون گارانتی هستند.
28 مهر 96 : تاریخ قطعی اجرای رجیستری
سرانجام در تاریخ 18 مهرماه 1396 جلسه هم اندیشی اجرای طرح رجیستری با حضور مسئولان مربوطه از جمله وزیر ارتباطات، وزیر صنعت، نماینده وزیر اقتصاد، رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و مسئولان سازمان حمایت مصرف کنندگان، گمرک ایران و اتحادیه دستگاه‌های مخابراتی برگزار شد تا همه چیز برای شروع این پروژه پر حاشیه آماده شود. در نهایت پس از این جلسه مقرر شد تا طرح رجیستری تلفن همراه از تاریخ 28 مهر به صورت رسمی اجرایی شود.
حمیدرضا دهقانی نیا، معاون فناوری اطلاعات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در مورد فاز نخست رجیستری گفت:
از روز جمعه 28 مهر تنها فاز مانیتورینگ یا اسکن شبکه آغاز می‌شود و فعلا محدودیتی برای مشترکان اعمال نخواهد شد. پس از آن احتمالا چند مدل گوشی اعلام می‌شود که اگر این مدل‌ها به صورت غیر قانونی وارد شده باشند دیگر سرویس نمی‌گیرند.
گوشی هایی که در گذشته فعال شده‌اند دچار مشکل نمی‌شوند
با اجرای قطعی رجیستری، گوشی‌هایی که در گذشته در شبکه فعال شده‌اند بدون هیچ مشکلی به فعالیتشان ادامه می‌دهند اما گوشی‌هایی که هنوز خریداری و فعال نشده‌اند و برای اولین بار روشن و در شبکه شناسایی شوند شامل این طرح خواهند شد. مسئولان اعلام کرده‌اند که برای جلوگیری از التهاب بازار موبایل، در ابتدا تمام برندهای فعال در ایران شامل این طرح نمی‌شوند و کار مبارزه با گوشی های قاچاق بازار از چند برند آغاز خواهد شد.
مدل‌هایی که در فاز اول رجیستری وارد طرح می‌شوند
تاکنون مدل‌هایی که در فاز اول رجیستری مورد بحث خواهند بود مشخص نشده‌اند اما طبق اطلاعات به دست آمده به نظر می‌رسد گوشی‌های بالارده دو برند اپل و سامسونگ در ابتدا وارد این طرح می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به گلکسی اس 8 و اس 8 پلاس و گلکسی نوت 8 سامسونگ و همچنین آیفون 7، 7 پلاس، آیفون 8، 8 پلاس و آیفون ایکس اشاره کرد. البته این موضوع هنوز به طور رسمی تایید نشده و این‌ها تنها گمانه‌زنی‌هایی هستند که در این مورد زده می‌شود. در هر صورت گفته شده که طرح رجیستری تلفن همراه ظرف مدت 4 ماه تکمیل می‌شود و برای جلوگیری از تشنج بازار در فاز اول قرار نیست طرح برای همه برندها در نظر گرفته شود.
نحوه اجرای طرح رجیستری
حسین فلاح جوشقانی، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی هم در یک برنامه تلویزیونی، توضیحاتی را در این رابطه ارائه داد. وی عنوان کرد که در این طرح، گوشی های موبایل مشترکان بر اساس شماره سریال گوشی و شماره سریال سیمکارت در سامانه وزارت صنعت، معدن و تجارت ثبت می‌شوند و به محض روشن شدن در شبکه تلفن همراه، این شماره سریال‌ها با پلتفرم شبکه مخابراتی کشور مطابقت داده می‌شوند و تنها در صورت تایید، امکان استفاده از آن در شبکه مخابراتی به وجود خواهد آمد.
به گفته فلاح جوشقانی، در صورتی که شماره سریال گوشی با اطلاعات سامانه مطابقت نداشته باشد، به مشترک هشدار داده می‌شود تا در یک بازه زمانی تعیین شده، گوشی را در سامانه ثبت کند. پس از اتمام بازه زمانی در نظر گرفته شده، گوشی غیر مجاز شناخته شده و امکان استفاده از آن وجود نخواهد داشت. سامانه ثبت اطلاعات گوشی در وزارت صنعت به سامانه گمرک کشور متصل است. رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی باز هم تاکید کرد گوشی‌هایی که فعال شده و اکنون در دست مردم است ارتباطی به این طرح ندارند و تنها گوشی‌هایی وارد طرح رجیستری می‌شوند که برای اولین بار روشن شوند.
احتمال افزایش قیمت گوشی
موضوع دیگری که در آستانه شروع رجیستری به یکی از نگرانی‌های مصرف کنندگان تبدیل شده، احتمال افزایش قیمت گوشی های موبایل است. مسئولان بارها در مصاحبه‌های متعدد خود تاکید کردند که پس از اجرای رجیستری به هیچ عنوان گوشی های تلفن همراه گران نمی‌شوند اما شواهد عکس این قضیه را نشان می‌دهد.
پس از جلسه هم اندیشی اجرای رجیستری، وزیر ارتباطات و رئیس کل گمرک ایران، پاسخ‌های متناقضی را در مورد تعرفه واردات تلفن همراه و احتمال افزایش قیمت گوشی ارائه کردند. رئیس کل گمرک اعتقاد داشت برای جلوگیری از گران شدن موبایل باید ماخذ مالیات بر ارزش افزوده کاهش پیدا کند اما آذری جهرمی بر این باور بود که مالیات ارزش افزوده باید از مصرف‌کننده نهایی گرفته شود ولی این موضوع تاثیری بر قیمت نخواهد داشت!
در حالی که حقوق ورودی موبایل تنها 5 درصد است، واردکنندگان به دلیل پرداخت 4 درصد مالیات علی‌الحساب و 9 درصد مالیات ارزش افزوده در گمرک، هیچگاه تمایلی به واردات رسمی موبایل نداشتند چرا که آن‌ها باید در مجموع 18 درصد هزینه واردات به گمرک پرداخت می‌کردند. حالا با اجرای طرح رجیستری و اجبار واردکنندگان به پرداخت این هزینه‌ها، به نظر می‌رسد مشتری باید تاوان این موضوع را پس بدهد و این هزینه‌های گمرکی از مصرف‌کنندگان اخذ خواهد شد.
آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات چند روز پیش با قاطعیت اعلام کرد که تمهیداتی اندیشیده شده تا قیمت گوشی موبایل در بازار ایران پس از آغاز پروژه رجیستری افزایش پیدا نکند اما مشخص نیست منظور وی از این تمهیدات دقیقا چه کارهایی بوده است. با وجود تاکید مکرر مسئولان بر عدم افزایش قیمت گوشی، با مراجعه به بازار می‌توان فهمید که قطعا شاهد گران شدن موبایل خواهیم بود. تمام فروشندگان موبایل در بازارهایی چون پاساژ چارسو و خیابان جمهوری نیز می‌گویند قطعا از روز شنبه 29 مهرماه، قیمت گوشی های تلفن همراه حدود 100 هزار تومان و یا شاید هم بیشتر افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین شاهد بودیم که مردم نیز چندان به حرف‌های مسئولان اعتماد نکرده‌اند و در روزهای اخیر برای خرید گوشی پیش از اجرای طرح رجیستری به بازار هجوم آورده‌اند. تا جایی که یکی از فروشندگان می‌گفت در طول یک هفته اخیر به اندازه دو ماه گوشی فروخته است اما احتمالا از روز شنبه مشتریان حسابی ریزش خواهند کرد.
یکی دیگر از سوالاتی که پیش آمده به گوشی‌های مسافران مربوط می‌شود. در همین خصوص، دهقانی نیا، مدیرکل فناوری اطلاعات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز گفت گوشی هایی که به صورت مسافری و انفرادی وارد کشور می‌شوند یک ماه زمان دارند تا در سامانه رجیستر شوند و پس از مهلت تعیین شده، این گوشی‌ها نیز مانند سایر گوشی های موجود در بازار غیر مجاز شناخته می‌شوند.
نحوه استعلام شماره سریال گوشی
اما مشتریان پس از اجرای طرح رجیستری چه اقداماتی را باید انجام دهند؟ گمرک ایران اعلام کرد خریداران موبایل باید حواسشان به قاچاق یا غیر قاچاق بودن گوشی باشد. مصرف کنندگان می‌توانند با استعلام شماره سریال گوشی از طریق یک سامانه پیامکی، گوشی های قاچاق را از غیر قاچاق تشخیص دهند. برای این کار ابتدا کد IMEI درج شده در داخل گوشی و پشت باتری را با کد نوشته شده بر روی جعبه تطبیق داده و سپس آن را از سامانه 30008887 استعلام بگیرید. پس از آن، پیامکی در رابطه با ثبت یا عدم ثبت شناسه استعلام شده از پنجره واحد تجاری گمرک به شما ارسال می‌شود.
ارائه شناسه بین‌المللی گوشی های موبایل توسط واردکنندگان در گمرک الزامی شده و کلیه دستگاه‌های موبایل، این کد 15 رقمی منحصربه‌فرد را دارند. در این کد اطلاعاتی شامل مدل گوشی، شرکت و کشور سازنده موجود است. همچنین شما می‌توانید با شماره‌گیری کد #06#* با گوشی خود، این کد 15 رقمی را به دست آورید.
به هر حال طرح رجیستری پس از کش و قوس‌های فراوان به موعد اجرایی شدنش رسید و باید دید این طرح چه پیامدهایی را در پی خواهد داشت. امیدواریم رجیستری به هدف اصلی خود که مبارزه با کالای قاچاق و ارائه خدمات اصلی به مصرف کنندگان است برسد اما گران شدن گوشی های تلفن همراه برای مشتریانی که قدرت خرید بالایی ندارند نمی‌تواند اتفاق خوشایندی باشد. باید منتظر بمانیم و ببینیم آیا مسئولان به وعده خود در خصوص کنترل کردن بازار و جلوگیری از افزایش قیمت موبایل عمل خواهند کرد؟ موضوعی که کمی دور از انتظار به نظر می‌رسد. شاید این هم یکی از همان وعده‌هایی باشد که خیلی زود انکار و یا به فراموشی سپرده می‌شود.
