با وجود اینکه این روزها زمین تخت گرایان، گرد بودن زمین را نقض میکنند، شواهد نشان میدهند که یکی از دانشمندان باستانی در 2300 سال پیش اثبات کرده که زمین گرد است؛ اما این اتفاق چگونه رخ داد؟
امروزه با فشار چند دکمه و به کمک اینترنت، به راحتی میتوان فهمید که محیط سیاره زمین حدودا 40.075 کیلومتر است؛ با این حال در زمانی که اینترنت وجود نداشت و پیشرفتهای تکنولوژی به نسبت حال حاضر، ناچیز بود، اثبات گرد بودن زمین بسیار سختتر از آن چیزی بود که تصور میشد.
جالب است بدانید که گروهی به نام زمین تخت گرایان منکر کروی بودن زمین هستند و میگویند که سیاره ما همانند یک دیسک، تخت است؛ با این حال شواهدی وجود دارد که نشان میدهند یکی از دانشمندان باستان در بیش از 2300 سال پیش گرد بودن زمین را اثبات کرده است؛ اما چگونه میشود که بدون در اختیار داشتن تکنولوژی مدرن و در چند هزار سال پیش چنین کاری را انجام داد؟
اطلاعاتی از دانش باستانیان در مورد گرد بودن زمین
این طور که به نظر میرسد اولین کسی که در نوشتههایش به کروی بودن زمین اشاره کرد، ارسطو، یکی از شناختهشدهترین دانشمندان جهان بود که علاوه بر ستاره شناسی، در رشتههایی مانند ریاضی، سیاست، شعر، موسیقی، علوم طبیعی و فلسفه هم تخصص داشت.
ارسطو در یکی از نوشتههایش که به سال 350 قبل از میلاد مربوط میشود، اعلام کرده است که بر اساس مشاهدات انجامشده از ستارهها در مناطق مختلفی که به آنها سفر کرده، هیچ شکی باقی نمیماند که زمین به شکل دایره است و ابعاد آن هم بزرگ نیست؛ او میگوید که تغییرات کوچک موقعیت جغرافیایی دید ما از افق را به میزان زیادی تغییر میدهد و به عنوان مثال، ستارههایی که در مصر قابلمشاهده هستند را نمیتوان در مناطق شمالیتر زمین دید؛ بنابراین میتوان نتیجه گرفت که تنها زمین دایرهای بوده، بلکه شکل کلی آن به صورت یک کره با ابعادی نه چندان بزرگ است.
با این تفاسیر، اراتوستن (Eratosthenes) دانشمند برجسته یونانی بود که در بیش از 2 هزار سال پیش، مفهوم گرد بودن زمین را با دقت اثبات کرد، محیط زمین را اندازه گرفت و شواهدی محکم را برای ادعای خود ارائه داد.
اثبات گرد بودن زمین و محاسبه محیط سیاره
اراتوستن در زمانی که از شهری به نام سایین (Syene) یا همان اَسوان کنونی دیدن میکرد، متوجه شد که در طولانیترین روز سال (اوایل تابستان) هیچ سایه عمودی در اواسط روز ایجاد نمیشود و به این ترتیب، خورشید به صورت کاملا عمودی بر زمین میتابد.
وقتی این دانشمند به محل زندگیاش در اسکندریه (Alexandria) بازگشت، تلاش کرد تا وقوع این پدیده را در آنجا هم امتحان کند و برای این کار، یک چوب را در داخل زمین فرو کرد؛ در زمان ظهر اراتوستن دید که برخلاف انتظار، سایه با زاویه تقریبی 7 درجه بر روی زمین افتاده است.
اراتوستن از این مشاهده نتیجه درستی را استنتاج کرد؛ زمین گرد است.
به بیان دیگر اگر گرد بودن زمین حقیقت نداشت، نباید سایه ایجادشده در اسوان با سایه اسکندریه که فاصله قابلتوجهی با یکدیگر دارند، تفاوتی داشته باشد. از آنجایی که اراتوستن علاقه زیادی به کاوش ناشناختهها داشت، به همین مقدار از مشاهدات بسنده نکرد و در تلاشی تحسینبرانگیز، برای اولین بار در تاریخ محیط زمین را با دقت بالا حساب کرد.
این دانشمند بزرگ مردی را استخدام کرد تا فاصله بین اسکندریه و اسوان را اندازه بگیرد و مصافت 800 کیلومتری بین مناطق را در محاسباتش وارد کرد. معادله استفادهشده توسط اراتوستن بسیار ساده بود؛ او گفت که اگر 7 درجه اختلاف زاویه در سایه به وجود آمده معادل 800 کیلومتر مسافت باشد، با توجه به گرد بودن زمین و زاویه کلی سیاره که 360 درجه بوده، میتوان نتیجه گرفت که محیط زمین 40 هزار کیلومتر است.
در کمال تعجب عدد به دست آمده با آنچه که امروز به کمک تکنولوژیهای پیشرفته محاسبه شده اختلاف ناچیزی دارد و اقدام این نابغه باستانی برای اثبات گرد بودن سیاره و محاسبه محیط زمین به وسیله یک چوب، کمی خلاقیت و محاسبات ساده ریاضی، قابلتحسین است.
در ادامه، تیم گجت نیوز ویدیویی کوتاه را در رابطه با این اتفاق تاریخی آماده کرده است که شما را به دیدن آن دعوت میکنیم: