طرح جدید سهمیه بندی بنزین ؛ هر ایرانی روزانه یک لیتر بنزین

سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس از اجرای طرح جدید سهمیه بندی بنزین خبر داد که بر اساس آن به هر ایرانی روزانه یک لیتر بنزین اختصاص پیدا می‌کند. در ادامه، جزئیات، مزایا و معایب این طرح را بررسی می‌کنیم.

اسدالله قره خانی الوستانی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در خصوص طرح جدید سهمیه بندی بنزین عنوان کرد برخی از نمایندگان مجلس طرحی را ارائه دادند که بر اساس آن سهمیه هر ایرانی در هر روز یک لیتر بنزین خواهد بود. برای اجرای این طرح مقرر شد سامانه‌ای ویژه راه‌اندازی شود تا مردم بتوانند در آنجا بنزین را خرید و فروش کنند. وی افزود در حاشیه همین جلسه در زمینه جایگاه‌های سی ان جی نیز مصوبه‌ای را تصویب کردیم تا اولویت سوخت‌گیری با خودرو‌های سرویس‌ عمومی، تاکسی و وانت بارها باشد.

تاکنون جزئیات دقیقی از طرح جدید سهمیه بندی بنزین منتشر نشده است، اما اگر این مصوبه به تصویب برسد به هر فرد ماهانه 30 لیتر بنزین هزار تومانی به عنوان سهمیه بنزین یارانه‌ای اختصاص پیدا می‌کند که این سهمیه بر اساس کد ملی برای سرپرست خانوار واریز می‌شود. در بازار نیز برای بنزین نرخ آزاد مشخص می‌شود تا مردم بتوانند آن را خرید و فروش کنند. همچنین سامانه‌ای راه‌اندازی خواهد شد تا آن دسته از مردمی که بنزین را مصرف نمی‌کنند یا مصرف بنزینشان کم هست، بتوانند از فروش آن درآمد کسب کنند.

دلایل اجرای طرح جدید سهمیه بندی بنزین

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که حدود 25 درصد از یارانه بنزین کشور توسط دهک دهم جامعه یا همان قشر ثروتمندی که درآمد ماهانه آن‌ها بیشتر از 16 میلیون تومان است، مصرف می‌شود. از سوی دیگر آن دسته از خانوادهایی که ماهانه کمتر از 900 هزار تومان درآمد دارند فقط 2 درصد از یارانه بنزین را مصرف می‌کنند. به بیانی دیگر قشر ثروتمند جامعه 12 برابر بیشتر از قشر کم‌درآمد جامعه از توزیع بنزین بهره می‌برند. به همین دلیل مجلس سعی دارد تا با راه‌اندازی سامانه‌ای برای فروش سهمیه بنزین برای قشر کم‌درآمد جامعه و آن دسته از فرادی که مالک خودرو نیستند منبع درآمد جدیدی را به وجود آورد.

پس از رسانه‌ای شدن طرح جدید سهمیه بندی بنزین بسیاری از نهادها و کارشناسان اقتصادی این طرح را بررسی کرده‌اند و هر کدام جزئیات متفاوتی را بیان می‌کنند. برای مثال عده‌ای طرح‌های جدیدی برای خرید فروش بنزین را ارائه داده‌اند. برخی نیز می‌گویند دولت باید به این حوزه ورود کرده و بنزین اضافی مردم را بخرد و به متقاضیان با نرخ آزاد بفروشد. عده‌ای هم می‌گویند باید برای این طرح بازار مخصوصی ایجاد شود و دولت در کنار مردم به عنوان خریدار یا فروشنده حضور داشته باشد تا قیمت بنزین در این بازار طبق اصول عرضه و تقاضا تعیین شود. به هر حال تا انتشار جزئیات رسمی باید منتظر بمانیم.

مزایا

برخی از کارشناسان حوزه اقتصاد مزیای طرح جدید سهمیه بندی بنزین را در 5 مورد به شرح زیر بیان کردند:

1. کسب درآمد از فروش سهمیه بنزین برای خانوارهایی که مالک خودرو نیستند و یا مصرف بنزین آن‌ها کم است.
2. قاچاق و یارانه پنهان بنزین پرمصرف‌ها کاهش پیدا می‌کند؛ زیرا برای بنزین نرخ آزاد تعیین خواهد شد که بدون شک این نرخ با قیمت بنزین کشورهای همسایه تا حدودی نزدیک می‌شود و قاچاقچیان بنزین برای انتقال آن سود کمتری دریافت می‌کنند.
3. مردم از یارانه نقدی به صورت مستقیم و هدفمند برخوردار می‌شوند و به نوعی دسترسی دولت به منابع یارانه نقدی قطع خواهد شد. مهم‌تر این‌که یارانه قشرهای پر درآمد به قشرهای کم درآمد می‌رسد.
4. دولت با اجرا کردن طرح جدید سهمیه بندی بنزین به راحتی خانوار‌های نیازمند را تشخیص می‌دهد؛ زیرا یارانه بنزین قشرهای پردرآمد و پرمصرف به صورت اتوماتیک به خانوارهای بدون خودرو یا کم مصرف انتقال پیدا می‌کند. خانوارهایی که مالک خودرو نیستند می‌تواند بیشترین سود را از این طرح کسب کنند، برای مثال یک خانوار 4 نفره به صورت ماهانه 120 لیتر بنزین دریافت می‌کند که با فروش بنزین با نرخ آزاد 2 هزار تومان می‌تواند ماهانه حدود 240 هزار تومان درآمد کسب کند.
5. با طرح جدید سهمیه بندی بنزین می‌توان به میزان قابل توجهی مصرف سوخت را کاهش داد؛ چرا که بر اساس این طرح، روزانه حدود 80 میلیون لیتر به جمعیت ایران اختصاص پیدا می‌کند. از سویی علیرضا صادق‌آبادی، معاون وزیر نفت در هفته گذشته اعلام کرده بود که روزانه حدود 105 میلیون لیتر بنزین در نظر گرفته می‌شود. بنابراین با یک محاسبه ساده متوجه می‌‌شویم که دولت می‌تواند روزانه 25 میلیون لیتر را برای خود نگه دارد و در بازار آزاد به فروش برساند یا می‌تواند این رقم مازاد تولید را به کشورهای دیگر صادر کند.
6. اگر نرخ آزاد بنزین را 2 هزار تومان در نظر بگیریم، دولت می‌تواند روزانه 50 میلیارد تومان و سالانه 18 هزار میلیارد تومان درآمد کسب کند. از این درآمد می‌توان برای بهبود زیرساخت‌ها، تقویت حمل‌ونقل عمومی، حمایت از سوخت‌های جایگزین و به‌سازی راه‌های روستایی استفاده کرد.

معایب

1.‌ بر اساس طرح جدید سهمیه بندی بنزین، روزانه یک لیتر به هر فرد ایرانی تعلق می‌گیرد؛ یعنی روزانه 80 میلیون لیتر بنزین یارانه‌ای بین مردم توزیع می‌شود که نسبت به مصرف بنزین فعلی جامعه تفاوت چندانی ندارد. از این رو مصرف بنزین در جامعه کنترل نخواهد شد. همچنین با اجرا شدن این طرح برای مثال به هر خانوار 4 نفره حدود 120 لیتر بنزین تعلق می‌گیرد که در حالت عادی برخی از خانوارها اصلا مالک خودرو نیستند یا مصرف آن‌ها نیز از این مقدار کمتر است، در نتیجه تعداد متقاضیان بنزین نسبت به فروشندگان کمتر خواهد بود و به همین دلیل نرخ آزاد بنزین در شرایط نامناسبی قیمت‌گذاری می‌شود و در نتیجه نمی‌توان از قاچاق سوخت جلوگیری کرد.

2.‌ در حال حاضر به صورت روزانه مردم ایران حدود 91 میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنند. در همین رابطه در 24 فروردین سال جاری عباس آخوندی، وزیر وقت راه و شهرسازی عنوان کرده بود حدود 19 میلیون خودرو و حدود 12 میلیون موتورسیکلت در کشور وجود دارند. از سویی مصرف بنزین هر خودرو به صورت روزانه حدود 4 لیتر است که این مقدار در ماه به 120 لیتر می‌رسد. بنابراین سهمیه بندی بنزین که به هر نفر روزانه یک لیتر اختصاص پیدا می‌کند، برای خانوارهایی که کم‌مصرف هستند مناسب است و برای آن دسته از خانوارهایی که چند خودرو دارند یا مصرف بنزین آن‌ها بیشتر است مناسب نخواهد بود و آن‌ها در شرایط فعلی اقتصادی ناچارند از بازار آزاد بنزین تهیه کنند.

یارانه سوخت ایران در جهان جزو بیشترین‌ها است

در سال 2017 از سوی آژانس بین‌المللی انرژی آماری منتشر شد که طبق آن کشورمان حدود 45 میلیارد دلار به مصرف انرژی یارانه اختصاص می‌دهد. چنین رقمی در قیاس با سایر کشورها بسیار زیاد است و سایر کشورها چنین رویه‌ای را دنبال نمی‌کنند. به بیانی دیگر 45 میلیارد دلار یارانه سوخت، حدود 10 درصد از کل تولید ناخالص ملی کشور و حدود 15 درصد از کل یارانه انرژی محسوب می‌شود که سایر کشورها به مصرف انرژی اختصاص می‌دهند.

طبق نظر کارشناسان اقتصادی بین‌المللی و داخلی، صرف چنین سرمایه عظیمی موجب می‌شود دولت برای تامین هزینه‌های اجتماعی و مصارف عمومی جامعه دچار ناتوانی مالی شود و با چنین سرمایه‌ای می‌توان برای بهبود وضعیت بهداشت، مدارس، جاده‌ها و حمل‌و‌نقل عمومی کشور اقدام‌های خوبی را انجام داد. همچنین آمار بالای قاچاق بنزین در ایران نیز به دلیل نرخ پایین آن، یکی دیگر از هدررفت‌های سرمایه ملی محسوب می‌شود.