کپی‌برداری‌های نظامی شوروی از فناوری‌های غربی؛ از B-29 تا میگ-15

2 دیدگاه ارسال شده توسط: علیرضا قادرمیهنی 31 خرداد 1404 ساعت 09:05

در این مطلب نگاهی به کپی‌برداری‌های نظامی شوروی از فناوری‌های غربی می اندازیم. شوروی چطور به دانش جنگ افزارهای آمریکایی دست یافت؟

شاید تصور کنید که فقط چینی‌ها هستند که از فناوری‌های نظامی و دفاعی غرب کپی برداری می‌کنند، اما نباید فراموش کرد که شوروی در دوران جنگ سرد، تلاش زیادی برای الگوبرداری از تکنولوژی غربی‌ها انجام داد و نتیجتا موفق شد به اهداف خود برسد. شوروی در بحبوحه دورانی که به عنوان جنگ سرد شناخته می‌شود، عمدتا از طریق جاسوسی صنعتی و گاه از راه غنیمت جنگی، با فناوری غرب آشنا شد.

فهرست مطالب

کپی‌برداری‌های نظامی شوروی از فناوری‌های غربی

متحدین این کشور همواره سعی داشتند به هر طریقی با ایالات متحده و حامیان آن‌ها مقابله کنند و به همین خاطر به محض دستیابی به یک غنیمت جنگی مثل جنگنده یا بمب افکن، لاشه آن‌ها را برای استفاده به شوروی انتقال می‌دادند. مهندسان این کشور با مهندسی معکوس و بهره گیری از متدهای روز غرب، انواع مختلفی از تسلیحات نظامی و دفاعی را کپی برداری کردند که در این مطلب به معرفی بعضی از مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.

بمب افکن B-29

یکی از مهم‌ترین غنیمت‌هایی که به دست نیروهای شوروی افتاد، بمب افکن B-29 بود. این پرنده مخوف بارها توسط ارتش آمریکا به ژاپن فرستاده شد تا آن جا را بمباران کنند، اما گاهی اوقات از مسیر تعریف شده خود گمراه می‌شدند و در خاک شوروی فرود می‌آمدند. البته شوروی یک بار در اوایل سال 1944 و یک مرتبه در اواسط همان سال به این بمب‌افکن‌ها اجازه سوخت گیری و بازگشت به پایگاه‌های آمریکایی داد، اما نهایتا سه فروند از آن‌ها را تصاحب کرد.

سه فروند از بمب افکن بی 29 پس از بررسی‌های اولیه به مسکو ارسال شدند تا کارشناسان روسی راجع به آن‌ها اظهارنظر کنند. لازم است بدانید که این بمب افکن در زمان خود یکی از پیشرفته‌ترین نمونه‌ها بود و حتی می‌توان گفت با B-2 Spirit کنونی آمریکا، برابری می‌کرد. چهار موتور در قلب B-29 قرار گرفته بود که توربوشارژ 2200 اسب بخاری بودند و نمونه آن در شوروی پیدا نمی‌شد.

بمب افکن بی 29 مجهز به یک سامانه بمباران الکترونیکی و یک رادار ارتفاع یاب شده بود و دارای برد 5220 کیلومتری با حداکثر 9 تن بمب بود. تنها بمب افکنی که در شوروی با چهار موتور وجود داشت، می‌توانست حداکثر 5 تن بمب را با برد 3700 کیلومتری بر سر دشمن فرود بیاورد. با این اوصاف، ایالات متحده از این نظر خیلی جلوتر بود.

توپلوف 4

از آنجایی که شوروی روی بمب اتم کار می‌کرد و برای پیشبرد این هدف نیاز به چنین بمب افکن قدرتمندی داشت، سه فروند B-29 را به دفتر طراحی توپلوف سپرد تا روی آن کار کنند. یکی از مهم‌ترین چالش‌های مهندسان شوروی، کپی کامل موتور بود و مورد دیگر، ورق‌های نازک آلومینیومی بودند که تا آن زمان در شوروی ساخته نشده بودند.

در نهایت شوروی موفق به ساخت بی 29 با نام توپلوف 4 شد و درست زمانی که آمریکا تولید این بمب افکن را متوقف کرده بود، نسخه تازه وارد خود را وارد میدان کرد. طراحی و تولید چنین بمب افکنی، هزینه زیادی روی دست شوروی گذاشت و حتی تلفات جانی هم برای آن‌ها به بار آورد. آنچه شوروی ساخت، بسیار سنگین‌تر بود و همچنین سرعت کمتری نسبت به B-29 داشت.

بیشتر بخوانید

پیشرانه رولزرویس نین

اواخر جنگ جهانی دوم، شوروی به دنبال طراحی و ساخت جت‌های جنگنده رفت و علیرغم اینکه خودش توان تولید موتور داشت، تصمیم گرفت در جریان تولید میگ 15 به بریتانیا متوسل شود. موتورهایی که شوروی تولید می‌کرد، توان و قدرت کافی برای جنگنده‌ای مثل Mig-15 را نداشتند و به همین خاطر نیاز به مدلی قوی‌تر داشتند.

در ابتدا شوروی تلاش کرد از بریتانیا موتور رولزرویس نین را خریداری کند، اما امیدی نداشت که این کشور به آن‌ها چیزی بفروشد. در کمال ناباوری روس‌ها، این انگلستان بود که به دنبال برقراری ارتباط موثر با شوروی بعد از جنگ بود و به همین خاطر تصمیم گرفت 45 موتور نین به آن‌ها بفروشد. مهندسان شوروی سریعا دست به کار شدند و با الهام از نین، پیشرانه توربوجت کیلموف VK-1 را تولید کردند. از این موتور برای جنگنده‌هایی همچون میگ 15، میگ 17 و ایلیوشین 28 استفاده شد.

لیوسنوف 2

یکی از هواپیماهای نسبتا معروف آمریکا قبل از آغاز جنگ جهانی دوم، نمونه تجاری DC-3 داگلاس بود که در دوران جنگ، نسخه قدرتمندتر آن با نام C-47 داکوتا ساخته شد. پیش از اینکه دومین جنگ جهانی آغاز گردد، شوروی 18 فروند از DC-3 داگلاس را خریداری کرد و قرار بود آن‌ها در خطوط هوایی خدمت کنند، اما در نهایت شرکت روسی لیوسنوف تصمیم گرفت نمونه کپی شده آن را با نام لیوسنوف 2 در مدل‌های مختلفی همچون مسافربری، ترابری و بمب افکن تولید کند. 6000 فروند از این هواپیما در اختیار این کشور بود.

بیشتر بخوانید

بالگرد میل 4

بالگرد H-19 آمریکا

شوروی در میانه جنگ آمریکا و کره توانست به بالگرد H-19 سیکورسکی که نخستین بالگرد بزرگ ترابری ایالات متحده به شمار می رفت، دست یابد. این هواگرد مجهز به یک پیشرانه پیستونی 6 سیلندر بود و می‌توانست 600 اسب بخار قدرت تولید کند. همچنین قابلیت حمل 10 سرباز داشت و خلبان‌ها را در قسمت بالای کابین قرار می‌داد.

میل 4

چینی‌های حاضر در کره در ماه‌های آغازین جنگ یک فروند از این هواگرد را تصاحب کرده و به شوروی فرستادند و مهندسان این کشور کمتر از 17 ماه بعد، نسخه بومی آن را با نام میل 4 راهی ارتش کردند. بعضی از مدل‌های ساخت شوروی به لحاظ قدرت و توان موتور، قدرتمندتر از نسخه آمریکایی بودند و برای مثال یک نمونه می‌توانست 1200 اسب بخار قدرت (دو برابر H-19) تولید کند.

دولت چین از این ماجرا بی‌بهره نماند و خیلی زود چندین فروند از بالگرد میل 4 را در دریافت کرد. همچنین مدتی بعد مجوز تولید آن را گرفت و نسخه کپی آن را با نام هاربین Z-5 تولید کرد.

موشک AIM-9 سایدواندر

سایدواندر AIM-9

با ورود به دهه 50 میلادی، شوروی نیاز مبرمی به موشک‌های هوا به هوا داشت و در اولین تلاش‌ها موفق به ساخت موشک موج سوار راداری الکالی شد که 6 کیلومتر برد داشت و از جنگنده‌ها پرتاب می‌شد. هدف از ساخت چنین موشکی، هدف قرار دادن هواپیماهای شناسایی بلند پرواز آمریکا توسط شکاری‌های رهگیر شوروی بود.

میزان موفقیت موشک موج سوار راداری الکالی کمتر از 30 درصد بود و حتی قادر به هدف قرار دادن یک بمب افکن بزرگ هم نبود. در حالی که شوروی به دنبال ساخت یک موشک هوا به هوای واقعی بودند، پروردگار متعال یکی از بهترین آن‌ها را از آسمان فرستاد. آمریکایی‌ها پیش از این موشک AIM-9 سایدواندر خود را به تایوان برای مقابله با ارتش چین داده بودند.

موشک K-13 شوروی

یک روز که تایوان در حال موشک پرانی به یک میگ 17 چینی بود، سایدواندر به دم جنگنده گیر کرد و البته عمل نکرد. چین موشک را بار زد و به شوروی فرستاد. مهندسان شوروی روی این موشک کار کردند و حتی بعضی از آن‌ها اعتراف کردند که سایدواندر به اندازه یک دانشگاه به آن‌ها کمک کرده است. در نهایت موشک K-13 با کپی برداری از سایدواندر ساخته شد و روی جنگنده‌های نسل دوم و سوم شوروی نصب شد.

بیشتر بخوانید

جنگنده F-4 فانتوم

پیشرانه G-79 آمریکا

در میانه جنگ ویتنام بود که شوروی موفق شد اطلاعات زیادی راجع به جنگنده F-4 فانتوم به دست آورد. در این جنگ بسیاری از هواگردهای ارتش آمریکا گاه و بی‌گاه سرنگون می‌شدند و قطعات آن‌ها بعضا به صورت کاملا نو به دست ارتش شوروی می‌افتاد. در آن زمان که ویتنام در میانه آتش می‌سوخت، اف 4 فانتوم به عنوان پیشرفته‌ترین جنگنده ایالات متحده به شمار می‌رفت.

شوروی موفق شد با جمع بندی دستاوردهای کوچک و جزئی از این جنگنده، میگ 23 را طراحی و تولید کند. مهندسان این کشور موفق شدند با کپی برداری از سیستم کنترل آتش AWG-10، رادار Sapfir 23 پالس داپلر چندمنظوره خود را طراحی کنند. نسخه آمریکایی این رادار بهتر بود و توان پایین نگری مناسب‌تری داشت، اما به عنوان اولین رادار هوابرد شوروی با قطعات نیم هادی به شمار می‌رفت که از رادار پالس داپلر استفاده می‌کردند.

ای ال 21 شوروی

قطعه دومی که شوروی در جنگنده جدید خود از آن بهره برد و به‌ نوعی آن را کپی کرد، پیشرانه جی ۷۹ است. موتور لیولکا ۲۱ شوروی با الهام از این پیشرانه ساخته شد و سپس روی سوخو ۲۴، سوخو ۱۵ و سوخو ۱۷ و ۲۲ قرار گرفت تا به پرواز درآیند. مصرف این پیشرانه بهینه‌تر بود و بعد از این توربوجت به‌صرفه، روس‌ها به سراغ موتور توربوفن رفتند.

آمریکایی‌ها در جنگ با ویتنام یک تلفات دیگر هم دادند که موشک اسپارو نام داشت. این موشک به دست شوروی افتاد و آنها سعی کردند در وهله اول نسخه کاملا بومی از آن را با نام ویمپل کا ۲۵ تولید کنند. البته این پروژه نیمه تمام ماند و هیچ‌گاه به سرانجام نرسید و تصمیم گرفته شد موشک دیگری با نام آر ۲۳ روی میگ ۲۳ نصب شود.

بیشتر بخوانید

جنگنده F-111

سوخوی 24

عده‌ای گمان می‌کنند که سوخو ۲۴ کپی از روی اف ۱۱۱ است؛ حال آن‌که این تصور اشتباه بوده و باید گفت شوروی هیچ‌گاه به جنگنده مذکور دسترسی نداشته و صرفاً از روی آن الگوبرداری کرد. روس‌ها بعد از دیدن توانایی‌های این جنگنده تصمیم گرفتند الگوی دو خلبان را مورد بهره‌برداری قرار دهند و تا حدودی موفق هم شدند.

البته شوروی همچون اف 111 از بال متغیر استفاده کرد، ولی به‌کارگیری این روش ربطی به کپی‌کاری روس‌ها ندارد. آنها وقتی فهمیدند کارایی بال متغیر بهتر است تصمیم گرفتند از آن در میگ 23 و سوخو 24 استفاده کنند. تقریبا ده سال بعد از به پرواز درآمدن F111 بود که سوخو 24 عملیاتی شد؛ ولی نتوانست برد و عملکرد آن را داشته باشد و بسیار ضعیف‌تر عمل کرد.

یاک 44

یکی دیگر از طرح‌های الگوبرداری شده شوروی از غربی‌ها، پروژه یاک ۴۴ بود. شوروی در ساخت ناو هواپیمابر خیلی کند و ضعیف عمل کرد. تقریبا در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی بود که آنها به فکر ساخت یک ناو هواپیمابر افتادند، ولی متاسفانه این ایده همزمان با فروپاشی و تجزیه شوروی همراه شد و باز هم به تعویق افتاد.

طی سال‌های فروپاشی، شوروی تنها سه ناو هواپیمابر داشت که می‌توانستند یاک ۳۸ را حمل کنند. دو ناو کوچک و دیگری سایز متوسط داشت، اما روس‌ها می‌خواستند چهار ناو هواپیمابر کلاس ادمیرال کوزنتسوف وارد ارتش خود کنند که موفق شدند تنها یکی از آنها را به خدمت بگیرند.

تصمیم شوروی این بود که ۴ هواپیما برای هر یک از این چهار ناو طراحی کنند که شامل سوخو ۳۳ و هواپیمای اواکس می‌شد. کمپانی یاک روسیه به کمک ارتش این کشور آمد و بر مبنای طرح ایی ۲ سی هاوک آمریکا، یاک ۴۴ را طرح‌ریزی کرد. البته آنها نتوانستند ماکت این هواپیما را تبدیل به یک جنگ افزار واقعی کنند و طرح آنها به شکست انجامید. نتیجه این شد که نه اواکسی به دست شوروی فروپاشیده رسید و نه ناو هواپیمابر!

در دهه ۱۹۶۰ میلادی بود که روس‌ها تصمیم گرفته بودند برای سرقت اطلاعات فناوری کشورهای مختلف جهان حدود ۳۰۰ شرکت در ۵۶ نقطه تأسیس کنند. هدف از ثبت این شرکت‌ها در کشورهای متعدد، جاسوسی اطلاعات مهم و طبقه‌بندی شده بود. یکی از مهم‌ترین جاسوسی‌های روس‌ها مربوط به شرکت کنکورد می‌شود که اطلاعات مهمی از آن به دست شوروی افتاد.

عمده اطلاعات سرقتی مربوط به نقشه فنی پیشرانه هواپیمای کنکورد می‌شود که رولز رویس المپیوس نامیده شده است. روس‌ها با تقلید از این موتور موفق شدند آر دی ۳۶ را برای توپلوف ۱۴۴ طراحی کنند. همچنین روس‌ها تلاش کردند اطلاعات مرتبط با پیشرانه توربوفن تی اف ۳۳ و جنگنده‌هایی نظیر اف ۱۱۱ و اف ۱۴ را به دست آورند که موفق هم شدند.

به‌طور کلی جاسوسی‌های دیگری نظیر سرقت اطلاعات هواپیماهای بوئینگ نیز در کارنامه درخشان روس‌ها وجود دارد و با کمک این اطلاعات آنها توانستند سلاح‌های خود را تقویت کنند. همان‌طور که ملاحظه کردید تا زمانی که شوروی سر کار بود، بازار کپی از جنگ افزارهای غربی بسیار داغ بوده و جنگ ویتنام هم بر آتش آن افزود! نظر شما درباره سلاح های روسی که از نمونه های غربی کپی شده چیست؟

بیشتر بخوانید