گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
بمب افکن توپولف پک دا؛ قمار بزرگ روسیه برای عصر جدید قدرت هوایی راهبردی، تهدیدی پنهان یا هواپیمایی روی کاغذ؟ در این گزارش عمیق، ابهامات و چالشهای پروژه آینده بمبافکن پنهانکار مسکو را بررسی می‌کنیم.
در چشم‌انداز ژئوپلیتیک قرن بیست‌ویکم، بمبافکن استراتژیک دوباره به عنوان نماد و ابزار اصلی قدرت جهانی مطرح شده است. رقابت تسلیحاتی جدیدی با ریسک بالا در جریان است که نه با تعداد انبوه دوران جنگ سرد، بلکه با پیچیدگی‌های فناوری پلتفرم‌های کم‌ردیاب یا «پنهانکار» تعریف میشود؛ پلتفرم‌هایی که قادرند هر هدفی در سطح جهان را در معرض خطر قرار دهند. این رقابت تحت سلطه سه بازیگر اصلی است: ایالات متحده با بمبافکن عملیاتی نورثروپ گرامن بی-۲ اسپریت (Northrop Grumman B-2 Spirit) و جانشین آن، بی-۲۱ ریدر (B-21 Raider) که اکنون در مرحله تست پروازی قرار دارد؛ جمهوری خلق چین با شیان اچ-۲۰ (Xian H-20) در دست توسعه؛ و فدراسیون روسیه. روسیه با معرفی رقیب نسل بعدی خود، بمبافکن توپولف پک دا، وارد این عرصه قدرتمند میشود. این گزارش نگاهی جامع به پک دا است که تمام اطلاعات موجود را در یک تحلیل کامل جمع‌آوری می‌کند.
جاه‌طلبی در برابر واقعیت
تصویری مفهومی از بمب افکن پنهان کار PAK DA روسیه
توپولف پک دا (PAK DA)، یک نام مخفف برای عبارت روسی «مجتمع هوایی آینده‌نگر برای هوانوردی دوربرد» (Perspektivnyi Aviatsionnyi Kompleks Dalney Aviatsii) است که با نام رسمی «پوسلانیک» (Poslannik) به معنای «پیام‌رسان» نیز شناخته میشود. این پروژه نشان‌دهنده یک تغییر دکترینال بزرگ و ضروری در هوانوردی نظامی روسیه است. این برنامه از تأکید دوران شوروی بر سرعت مافوق صوت به عنوان ابزار اصلی بقا فاصله می‌گیرد و به جای آن پارادایم مدرنی را در آغوش می‌کشد که پنهان‌کاری، برد گسترده و استفاده از تسلیحات پیشرفته تهاجم از فاصله دور (standoff) را در اولویت قرار می‌دهد.
با این حال، این چشم‌انداز جاه‌طلبانه به واقعیتی کاملاً متفاوت گره خورده است. برنامه پک دا اساساً توسط آبشاری از موانع قدرتمند و در هم تنیده محدود شده است: کسری‌های عمیق فناورانه در زمینه‌های حیاتی مانند مواد پنهانکار و میکروالکترونیک، پایگاه صنعتی ضعیف و کم‌منابع، اثر فلج‌کننده تحریمهای بینالمللی پایدار، و تخلیه عظیم منابع ناشی از جنگ جاری در اوکراین. بنابراین، پک دا بیش از یک پروژه سخت‌افزاری نظامی است؛ این یک آزمون با ریسک بالا برای توانایی دولت مدرن روسیه در طراحی، تأمین مالی و اجرای یک برنامه فناورانه انقلابی هم‌تراز با رقبای جهانی خود تحت شرایط فشار بی‌سابقه و پایدار است. مسیر این پروژه به عنوان یک شاخص حیاتی برای آینده بخش دفاعی با فناوری پیشرفته روسیه و جایگاه آن به عنوان یک قدرت نظامی رده بالا عمل خواهد کرد.
تکامل دکترین بمبافکنهای استراتژیک روسیه
بمب افکن توپولف تو-۱۶۰ «بلک‌جک» (Tupolev Tu-160 “Blackjack”)
ریشه‌های پساشوروی و رویاهای مافوق صوت: پیدایش مفهومی یک بمبافکن نسل بعدی روسی به اواخر دهه ۱۹۹۰ بازمی‌گردد. اولین الزامات رسمی فنی و تاکتیکی در سال ۲۰۰۷ به دفتر طراحی معتبر توپولف (Tupolev Design Bureau) ارائه شد و تأمین مالی برنامه در سال ۲۰۰۸ آغاز گشت. مفاهیم اولیه برای پک دا به شدت تحت تأثیر دکترین بمبافکن موجود روسیه بود که برای سرعت و ارتفاع ارزش قائل بود. برنامه‌های اولیه یک پلتفرم را متصور بودند که بر اساس تکامل توپولف تو-۱۶۰ «بلک‌جک» (Tupolev Tu-160 “Blackjack”)، یک بمبافکن استراتژیک با بال متغیر که سنگین‌ترین و سریع‌ترین نوع خود باقی مانده است، شکل می‌گرفت. این رویکرد منعکس‌کننده فلسفه‌ای عمیقاً ریشه‌دار در دوران شوروی بود که سرعت بالا را جزء کلیدی بقای بمبافکن می‌دانست و به آن اجازه می‌داد از دفاعات دشمن عبور کند یا از آن‌ها پیشی بگیرد.
- ضربه سنگین اوکراینی ها؛ روسیه نمی‌تواند بمب افکن‌های Tu-95 از دست رفته را جایگزین کند
- ضعف بزرگ بمب افکن ۲ میلیارد دلاری آمریکا؛ B-2 بدون کولر فلج میشود
- 5 نکته عجیب از بمب افکن بی 2 آمریکا؛ شبحی که هیچکس آن را نمی‌بیند
- بمب افکن B-2 چند بمب حمل می‌کند و سرعت آن چقدر است؟
- ارتش روسیه چه تعداد جنگنده بمبافکن سوخو Su-34 در اختیار دارد؟
چرخش به سمت سرعت فروصوت: پذیرش واقعیتی جدید
بمب افکن توپولف تو-۱۶۰ام۲ (Tu-160M2)
تا سال ۲۰۱۳، برنامه دستخوش یک تحول عمیق و قاطع شد. وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که طرح منتخب برای پک دا یک «بال پرنده» فروصوت خواهد بود و صراحتاً از پیگیری سرعت مافوق صوت به نفع کم‌ردیابی (پنهان‌کاری)، برد گسترده و ظرفیت حمل بار بیشتر صرف نظر کرد.
این چرخش نشان‌دهنده تغییر اساسی در تفکر استراتژیک روسیه بود؛ یک اعتراف ضمنی مبنی بر اینکه در مواجهه با سیستم‌های پدافند هوایی یکپارچه (IADS) مدرن و پیچیده، پنهان‌کاری به مکانیزم بقای کارآمدتری نسبت به سرعت تبدیل شده است. پارادایم طراحی جدید الهام واضحی از تنها بمبافکن پنهانکار عملیاتی در آن زمان، بی-۲ اسپریت آمریکایی، گرفت و نشان‌دهنده قصد روسیه برای رقابت مستقیم در حوزه فناوری کم‌ردیابی بود. این تغییر دکترینال و تصمیم همزمان برای از سرگیری تولید توپولف تو-۱۶۰ام۲ (Tu-160M2) مدرن شده دو روی یک سکه هستند که پذیرش واقع‌بینانه، هرچند ناخواسته، محدودیت‌های فناورانه و مالی توسط تشکیلات نظامی روسیه را نشان می‌دهند. هزینه و پیچیدگی عظیم توسعه پلتفرمی که هم مافوق صوت و هم واقعاً پنهانکار باشد – چالشی که باعث شد ایالات متحده بمبافکنهای جداگانه بی-۱ (B-1) و بی-۲ را عملیاتی کند – احتمالاً غیرقابل حل بوده است. این رویکرد دو مسیره نشان‌دهنده یک سازش استراتژیک است: تو-۱۶۰ام۲ نیاز مداوم به یک پلتفرم تهاجم از فاصله دور مافوق صوت مدرن را برطرف می‌کند و به پک دا اجازه می‌دهد منحصراً بر چالش فنی دشوار دستیابی به پنهان‌کاری تمرکز کند.
تاریخچه‌ای از جدول‌های زمانی متغیر
توسعه پک دا با الگوی ثابتی از اعلامیه‌های جاه‌طلبانه و به دنبال آن تأخیرهای قابل توجه و مکرر مشخص شده است. پیش‌بینی‌های اولیه در اواخر دهه ۲۰۰۰ و اوایل دهه ۲۰۱۰ یک پرواز اول بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ را پیشنهاد می‌کردند که تولید انبوه آن از اوایل سال ۲۰۲۳ آغاز می‌شد. با این حال، این برنامه پیوسته عقب افتاده است. اولین پرواز پیش‌بینی‌شده به سال ۲۰۲۳، سپس به ۲۰۲۴ و اکنون به صورت موقت به اوایل سال ۲۰۲۵ موکول شده است. در نتیجه، آغاز تولید انبوه به سال‌های ۲۰۲۷ تا ۲۰۳۰ به تعویق افتاده است و بسیاری از تحلیلگران غربی حتی این جدول زمانی را خوش‌بینانه می‌دانند.
این تأخیرهای مداوم یکی از دلایل اصلی تصمیم سال ۲۰۱۵ برای از سرگیری تولید تو-۱۶۰ به عنوان تو-۱۶۰ام۲ مدرن شده بود؛ یک اقدام موقت حیاتی برای اطمینان از اینکه شاخه هوانوردی دوربرد روسیه در انتظار پک دا دچار شکاف قابلیت حیاتی نشود.
کالبدشکافی «پوسلانیک»: مشخصات فنی و فناوری‌های کلیدی
تصویری مفهومی از بمب افکن پنهان کار PAK DA روسیه
بدنه و فلسفه طراحی
پک دا بر اساس پیکربندی آیرودینامیکی «بال پرنده» استوار است؛ طرحی که ذاتاً برای کاهش سطح مقطع راداری (RCS) هواپیما با حذف سطوح بزرگ و بازتاب‌کننده عمودی و افقی دم یک بدنه سنتی مناسب است. رندرها و مدل‌های ماکت طرحی را به تصویر می‌کشند که دارای ساختار ترکیبی بال و بدنه است، با ورودی‌های موتور که به‌صورت یکپارچه در قسمت بالایی بدنه ادغام شده‌اند تا آن‌ها را از رادارهای زمینی پنهان کنند. این طرح به شدت از بی-۲ اسپریت و بی-۲۱ ریدر آمریکایی الهام گرفته شده است که بال پرنده را به عنوان شکل بهینه برای یک بمبافکن پنهانکار نفوذکننده تثبیت کرده‌اند. جدول زیر پرکاربردترین مشخصات پیش‌بینی‌شده برای پک دا را که از ترکیبی از بیانیه‌های رسمی، گزارش‌های رسانه‌های دولتی و تحلیل کارشناسان به دست آمده است، جمع‌آوری کرده است:
| ویژگی | مشخصات پیش‌بینی‌شده |
|---|---|
| طراحی | بال پرنده فروصوت |
| خدمه | ۴ نفر |
| حداکثر وزن برخاست | ۱۴۵ تن |
| ظرفیت حمل بار | ۳۰ تا ۳۵ تن |
| پیشرانه | ۲ موتور توربوفن «ایزدیلیه آر‌اف» / مشتق ان‌کا۳۲-۰۲ |
| سرعت | فروصوت، سرعت پیمایش ~۸۰۰ کیلومتر بر ساعت (ماخ ۰.۶۵) |
| برد | ۱۲,۰۰۰ کیلومتر تا ۱۵,۰۰۰ کیلومتر |
| استقامت در پرواز | تا ۳۰ ساعت |
| سقف سرویس‌دهی | ~۲۰,۰۰۰ متر |
پیشرانه: موتور «ایزدیلیه آر‌اف»
پیشرانه «ایزدیلیه آر‌اف» (Izdeliye RF)
پیشرانه پک دا یک موتور جدید است که طبق گزارش‌ها با نام «ایزدیلیه آر‌اف» (Izdeliye RF) توسط شرکت یوان‌اسی-کوزنتسوف (UEC-Kuznetsov) توسعه یافته است. این پیشرانه یک مشتق غیرپس‌سوز از موتور قدرتمند ان‌کا۳۲ رده ۲ (NK-32 Tier 2) است که در بمبافکن تو-۱۶۰ام۲ مدرن شده استفاده میشود، اما برای بهره‌وری سوخت در سرعت فروصوت به شدت بهینه شده تا الزامات برد و استقامت بالا بمبافکن را برآورده کند. توسعه این موتور چندین سال است که در جریان است و گزارش‌ها حاکی از آغاز تست‌های نمونه‌های اولیه در اواخر سال ۲۰۲۰ و ادامه تا سال ۲۰۲۲ هستند. اهداف اصلی طراحی برای موتور نه تنها عملکرد، بلکه انعطاف‌پذیری فوق‌العاده است؛ با مشخصاتی که عمر مفید طولانی ۱۲ تا ۲۱ سال و توانایی کار در محیط‌های سخت و مقاومت در برابر اثرات الکترومغناطیسی و حرارتی انفجار هسته‌ای را طلب میکنند.
معمای پنهان‌کاری: پوشش‌ها در برابر کامپوزیت‌ها
بررسی انتقادی رویکرد روسیه به فناوری پنهان‌کاری، بزرگترین نقطه ضعف احتمالی پک دا را آشکار می‌کند. شواهد فراوانی نشان می‌دهد که صنعت روسیه همچنان به استفاده از پوشش‌ها و لایه‌های خارجی مواد جذب‌کننده رادار (RAM) بر روی سطح هواپیما پس از ساخت ساختار اصلی متکی است. این تکنیک در تضاد کامل با روش پیشرفته‌تر و مؤثرتر غربی است که در پلتفرم‌هایی مانند بی-۲ و بی-۲۱ استفاده میشود؛ جایی که ویژگی‌های پنهان‌کاری از طریق استفاده از مواد کامپوزیتی تخصصی و یکپارچه شده در ساختار بدنه، «نهادینه» می‌شوند. این شکاف فناورانه یک چالش اصلی برای برنامه پک دا است. پوشش‌های خارجی عموماً در برابر طیف گسترده‌ای از فرکانس‌های راداری کمتر مؤثر هستند، دوام کمتری در شرایط عملیاتی سخت دارند و بار نگهداری قابل توجه و زمان‌بری را ایجاد میکنند؛ همه عواملی که می‌توانند بقا و دسترسی عملیاتی بمبافکن را به خطر اندازند.
جاه‌طلبی‌های «نسل ششم»: اویونیک، جنگ الکترونیک و هوش مصنوعی
علی‌رغم این چالشهای فناورانه زیربنایی، پک دا به طور رسمی توسط روسیه به عنوان یک پلتفرم «نسل ششم» به بازار عرضه میشود. این برندسازی برای مرتبط کردن بمبافکن با مجموعه‌ای از قابلیت‌های نسل بعدی استفاده میشود. این موارد شامل ادعاهایی در مورد کابین خلبان بسیار خودکار برای کاهش حجم کاری خدمه، یک مجموعه قدرتمند جدید جنگ الکترونیک (EW) که برای پارازیت و سرکوب دفاعات هوایی دشمن طراحی شده، و قابلیت‌های کامل جنگ متمرکز بر شبکه (network-centric) است که به آن امکان می‌دهد داده‌ها را در سراسر میدان نبرد به اشتراک بگذارد. ادعاهای گمانه‌زنی بیشتری در مورد پتانسیل آینده آن شامل توانایی عملیات بدون سرنشین، یکپارچه‌سازی هوش مصنوعی (AI) برای مدیریت مأموریت، همکاری با پهپادهای «وینگ‌من وفادار» (loyal wingman)، و حتی نصب آتی تسلیحات لیزری انرژی هدایت‌شده (directed-energy) برای مأموریت‌های دفاعی یا ضد ماهواره‌ای است. تضاد شدید بین این ادعاهای جاه‌طلبانه «نسل ششم» و مشکلات مستند روسیه در فناوری‌های اساسی «نسل پنجم» مانند کامپوزیت‌های پنهانکار یکپارچه، بعد تبلیغاتی قابل توجهی را در برنامه پک دا نشان می‌دهد. (این ادعا توسط منبع اصلی مطرح شده و نیاز به بررسی بیشتر دارد) برچسب «نسل ششم» به نظر می‌رسد ابزار پیام‌رسانی استراتژیکی با هدف نمایش برابری فناورانه با بی-۲۱ ریدر آمریکایی است، صرف‌نظر از واقعیت فنی زیربنایی.
زرادخانه تهاجم از فاصله دور: تسلیحات، پروفایل ماموریت و نقش راهبردی
تصویری مفهومی از بمب افکن پنهان کار PAK DA روسیه
دکترین بمبافکن تهاجم از فاصله دور
طراحی و تسلیحات مورد نظر پک دا به یک پروفایل ماموریت اصلی به عنوان یک «کامیون موشکی» دوربرد با ظرفیت حمل بار بالا اشاره دارد. مفهوم عملیاتی آن به نظر می‌رسد نفوذ عمیق به حریم هوایی به شدت مناقشه‌برانگیز را کم‌اهمیت جلوه می‌دهد، ماموریتی که برای پلتفرم‌هایی با پنهان‌کاری تضمین‌شده از همه جهات مانند بی-۲۱ محفوظ است. در عوض، پک دا برای عملیات از ایمنی نسبی حریم هوایی مجاز یا نیمه‌مجاز طراحی شده است و از ظرفیت حمل بار عظیم و برد طولانی خود برای شلیک رگبارهای تسلیحات پیشرفته تهاجم از فاصله دور از صدها یا هزاران کیلومتر دورتر استفاده می‌کند. این دکترین بازتاب مستقیمی از محدودیت‌های بالقوه در قابلیت‌های پنهان‌کاری خود آن است؛ این برنامه از نقاط قوت شناخته‌شده روسیه در فناوری موشکی پیشرفته برای جبران نقاط ضعف احتمالی در ساخت بدنه هواپیمای پنهانکار استفاده می‌کند. بقای ماموریت بنابراین از خود پلتفرم به تسلیحات دوربرد و پرسرعتی که حمل می‌کند منتقل میشود.
- بزرگترین نقطه ضعف نیروی هوایی آمریکا فاش شد: ناوگان بمبافکن برای جنگ با ابرقدرت‌ها کافی نیست
- چرا بمب افکن رادارگریز B-2 اسپریت حتی از طلا هم گران‌تر است؟
- بمب افکن B-2 با یکبار سوختگیری چه مقدار پرواز می‌کند؟ اعداد شگفت‌انگیز را ببین!
- معمای ناپدید شدن بمب افکن B-2 آمریکا پس از حمله به ایران
- تاریخچه تولید بمب افکن B-2؛ چرا فقط 21 فروند از این بمبافکن پنهانکار ساخته شد؟
محفظه تسلیحات داخلی عظیم
یک ویژگی برجسته پک دا، محفظه تسلیحات داخلی عظیم آن است که برای پذیرش محموله‌ای بین ۳۰ تا ۳۵ تن طراحی شده است. این ظرفیت به طور قابل توجهی بیشتر از بی-۲ اسپریت (تقریباً ۲۰ تن) و بی-۲۱ ریدر (پیشبینی شده تقریباً ۱۵ تن) است و به پک دا امکان می‌دهد زرادخانه‌ای بی‌نظیر از پیشرفته‌ترین مهمات استراتژیک روسیه را حمل کند.
| دسته تسلیحات | مهمات خاص (تخمین بر اساس داده‌های فعلی موجود) |
|---|---|
| موشکهای مافوق صوت | مشتقات خا-۴۷ام۲ کینژال (Kh-47M2 Kinzhal)؛ خا-۹۵ (Kh-95) (جدیداً برای پک دا توسعه یافته) |
| موشکهای کروز دوربرد | خا-۱۰۱/خا-۱۰۲ (Kh-101/Kh-102) (موشکهای کروز پنهانکار متعارف/هسته‌ای)؛ خا-۵۵۵ (Kh-555)؛ خا-بی‌دی (Kh-BD) جدید (گزارش شده با برد ۶۵۰۰ کیلومتر) |
| بمبهای هدایت دقیق | بمبهای هدایت شونده مختلف برای حمله متعارف |
| موشکهای دفاع شخصی | گزارش‌ها حاکی از گنجاندن موشکهای هوا به هوا است که خروجی از طرح‌های قبلی بمبافکنهای روسی است |
ماموریت‌های گمانه‌زنی‌شده: ضدماهواره (ASAT) و کنترل فضا
موشکهای جنبشی مستقیم ضدماهواره (ASAT)
گزارش‌ها مبنی بر اینکه پک دا ممکن است با مأموریت‌های ضدفضایی نیز وظیفه داده شود، ابعاد بالقوه بی‌ثبات‌کننده‌ای به نقش استراتژیک آن اضافه می‌کند. این قابلیت می‌تواند به چندین روش ظاهر شود؛ از شلیک موشکهای جنبشی مستقیم ضدماهواره (ASAT) گرفته تا استفاده از تسلیحات لیزری انرژی هدایت‌شده موجود در هواپیما برای «کور کردن» یا از کار انداختن دائمی حسگرهای اپتیکی حساس ماهواره‌های شناسایی و ارتباطی در مدار پایین زمین (LEO). اگر این اتفاق رخ دهد، این قابلیت پک دا را از یک پلتفرم تهاجم صرفاً زمینی به ابزاری برای جنگ فضایی تبدیل خواهد کرد؛ ابزاری که قادر است شبکه‌های حیاتی اطلاعاتی و ارتباطی مبتنی بر فضای دشمن را در آغاز یک درگیری کور کند.
برنامه‌ای تحت محاصره: تحریم‌ها، محدودیت‌های صنعتی و سایه جنگ
گزند تحریم‌ها
برنامه پک دا در تمام دوران وجود خود تحت سایه تحریمهای غرب در حال توسعه بوده است، و محدودیت‌ها پس از تهاجم سال ۲۰۲۲ به اوکراین به شدت تشدید شده‌اند. این تحریم‌ها دسترسی روسیه به فناوری‌های حیاتی دوگانه را که برای یک برنامه هوافضای مدرن ضروری هستند، به شدت محدود کرده‌اند. این فناوری‌ها شامل میکروالکترونیک و پردازنده‌های با عملکرد بالا برای اویونیک و رایانه‌های کنترل پرواز، ابزارهای دقیق ماشینی مورد نیاز برای ساخت قطعات با تلرانس‌های دقیق، و مواد شیمیایی و اولیه لازم برای تولید کامپوزیت‌های پیشرفته و پوشش‌های جذب‌کننده رادار می‌شوند. اگرچه روسیه تلاش کرده است از طریق منابع جایگزین و توسعه جایگزین‌های بومی این محدودیت‌ها را دور بزند، اما تحریم‌ها به طور انکارناپذیری پیشرفت را کند کرده و سقف فناوری برنامه را محدود نموده‌اند.
ضعف پایگاه صنعتی روسیه
فراتر از فشارهای خارجی، برنامه توسط نقاط ضعف داخلی دیرینه در پایگاه صنعتی دفاعی روسیه مختل میشود. دفاتر طراحی کلیدی مانند توپولف از «فرار مغزها» و کمبود مهندسانی با مهارت‌های بسیار تخصصی مورد نیاز برای پروژه‌ای با این پیچیدگی، به ویژه در زمینه‌هایی مانند نرم‌افزار کنترل پرواز برای یک طراحی بال پرنده ناپایدار، رنج برده‌اند. علاوه بر این، امکانات تولید، از جمله کارخانه هواپیماسازی کازان (KAPO) که برای مونتاژ نهایی تعیین شده و کارخانه موتور کوزنتسوف، طبق گزارش‌ها از ماشین‌آلات قدیمی و کمبود منابع لازم برای تولید سری چنین هواپیمای پیشرفته‌ای رنج می‌برند.
پارادوکس جنگ اوکراین
جنگ جاری در اوکراین فشار دوگانه و متناقضی بر برنامه پک دا ایجاد کرده است. از یک سو، درگیری فوریت بمبافکن را به شدت افزایش داده است. حملات موفقیت‌آمیز پهپادهای اوکراینی به پایگاه‌های هوایی در عمق خاک روسیه، آسیب‌پذیری ناوگان بمبافکنهای قدیمی تو-۹۵ و تو-۲۲ام۳ را آشکار کرده و نیاز حیاتی به یک پلتفرم استراتژیک مدرن و بقاپذیرتر را برجسته ساخته است. از سوی دیگر، جنگ بخش وسیعی از بودجه دفاعی، ظرفیت صنعتی و منابع مادی روسیه را مصرف می‌کند و آن‌ها را از پروژه‌های تحقیق و توسعه بلندمدت و سرمایه‌بر مانند پک دا به سمت نیازهای فوری میدان نبرد منحرف می‌سازد. بنابراین، برنامه در یک چرخه معیوب گرفتار شده است: همان رویدادهایی که ضرورت آن را اثبات میکنند، همان رویدادهایی هستند که تکمیل به موقع آن را با محدود کردن منابع مورد نیاز کمتر محتمل می‌سازند. این تله استراتژیک یک چالش بلندمدت قابل توجه برای نوسازی شاخه هوایی استراتژیک روسیه ایجاد می‌کند.
چشم‌انداز رقابتی: مسابقه بمبافکن سه‌قطبی
بمب افکن آمریکایی بی-۲۱ ریدر
پک دا در برابر بی-۲۱ ریدر: تقابل فلسفه‌ها
مقایسه مستقیم پک دا با رقیب اصلی آمریکایی آن، بی-۲۱ ریدر، دو رویکرد اساساً متفاوت به چالش حمله استراتژیک در قرن بیست‌ویکم را نشان می‌دهد. بی-۲۱ ریدر به عنوان یک پلتفرم حمله نفوذکننده واقعی تصور شده است. طراحی آن پنهان‌کاری پهن‌باند از همه جهات و مجموعه حسگرهای پیشرفته را در اولویت قرار می‌دهد و به آن امکان می‌دهد در عمق حریم هوایی به شدت دفاع شده دشمن بقا یابد. این امر به آن اجازه می‌دهد تا مهمات حمله مستقیم کوچک‌تر، پرتعدادتر و ارزان‌تر را با دقت بالا تحویل دهد و آن را به ابزاری مقرون‌به‌صرفه برای از بین بردن زیرساخت‌های جنگی دشمن از درون تبدیل می‌کند. پک دا، در مقابل، به عنوان یک پلتفرم حمله از فاصله دور در حال ظهور است. طراحی آن ظرفیت حمل بار عظیم و برد بین قاره‌ای را در اولویت قرار می‌دهد. این هواپیما به منظور عملکرد به عنوان یک «انبار» بقاپذیر طراحی شده است که موشکهای مافوق صوت و کروز بسیار دوربرد را از حاشیه حریم هوایی مناقشه‌برانگیز شلیک می‌کند. این دکترین از برتری روسیه در فناوری موشکی برای به خطر انداختن اهداف استفاده می‌کند بدون اینکه نیاز باشد خود بمبافکن با پیشرفته‌ترین لایه‌های پدافند هوایی دشمن روبرو شود.
| معیار مقایسه‌ای | توپولف پک دا (پیش‌بینی‌شده) | نورثروپ گرامن بی-۲۱ ریدر (پیش‌بینی‌شده) |
|---|---|---|
| دکترین اصلی | حامل موشک تهاجم از فاصله دور | مهاجم نفوذکننده |
| ظرفیت حمل بار | ۳۰ تا ۳۵ تن | ~۱۵ تن |
| تسلیحات کلیدی | موشکهای مافوق صوت، موشکهای کروز دوربرد | بمبهای حمله مستقیم، مهمات تهاجم از فاصله دور |
| فناوری پنهان‌کاری | پوشش‌ها/لایه‌های خارجی جذب‌کننده رادار | کامپوزیت‌های ساختاری یکپارچه |
| وضعیت توسعه | ساخت نمونه اولیه، تأخیر | تست پرواز، تولید اولیه |
پیامدهای راهبردی برای ناتو و امنیت جهانی
معرفی پک دای مسلح به موشکهای مافوق صوت به طور قابل توجهی چشم‌انداز تهدید استراتژیک را تغییر خواهد داد. تسلیحات مافوق صوت، با ترکیب سرعت فوق‌العاده و مانورپذیری، زمان تصمیم‌گیری دفاعی را فشرده کرده و اثربخشی معماری‌های دفاع موشکی موجود را به چالش می‌کشند. حتی یک ناوگان کوچک از پک دا، که به عنوان بخشی از سه‌گانه هسته‌ای مدرن در کنار تو-۱۶۰ام۲ و نسل‌های جدید موشکهای بالستیک قاره‌پیما (ICBM) و موشکهای بالستیک پرتاب‌شده از زیردریایی (SLBM) عمل می‌کند، بازدارندگی استراتژیک انعطاف‌پذیرتر، بقاپذیرتر و قوی‌تری را برای روسیه فراهم خواهد کرد.
چشم‌انداز: تهدیدی در آینده یا هواپیمایی روی کاغذ؟
تصویری مفهومی از بمب افکن پنهان کار PAK DA روسیه
ترکیب پتانسیل و چالش‌ها
برنامه توپولف پک دا مطالعه‌ای در تضادها است. روی کاغذ، این برنامه نمایانگر یک تهدید آینده قدرتمند است: یک بمبافکن دوربرد با استقامت بالا و ظرفیت حمل بار عظیم از پیشرفته‌ترین تسلیحات تهاجم از فاصله دور متعارف و هسته‌ای روسیه. در عمل، توسعه آن توسط چالشهای عمیق و مداوم در زمینه‌های فناوری، ظرفیت صنعتی و ژئوپلیتیک احاطه شده است. واقعیت پک دا احتمالاً جایی بین اعلامیه‌های جاه‌طلبانه کرملین و بدبینانه‌ترین ارزیابی‌های غربی قرار خواهد گرفت. این هواپیما نه یک ابرسلاح تضمین‌شده است و نه صرفاً یک «بخار» یا پروژه روی کاغذ.
یک پیشبینی واقع‌بینانه
جدول زمانی رسمی که تولید انبوه را تا سال‌های ۲۰۲۷ تا ۲۰۳۰ پیشبینی می‌کند، با توجه به تاریخچه تأخیرهای برنامه و فشارهای مضاعف تحریم‌ها و جنگ، بسیار غیرمحتمل به نظر می‌رسد. سناریوی واقع‌بینانه‌تر شامل یک چرخه توسعه مداوم و کند است، با ورود احتمالی به خدمت در تعداد بسیار محدود در اواسط تا اواخر دهه ۲۰۳۰. محتمل‌ترین نتیجه جایگزینی یک‌به‌یک کل ناوگان قدیمی نیست، بلکه تولید اسکادران کوچک و نخبه‌ای از بمبافکنهای پک دا است. این هواپیماها به عنوان یک قابلیت خاص و رده بالا برای مهم‌ترین وظایف استراتژیک خدمت خواهند کرد، در حالی که تو-۱۶۰ام۲های مدرن شده و تو-۹۵های با عمر تمدید شده برای آینده قابل پیشبینی ستون فقرات هوانوردی دوربرد روسیه را تشکیل می‌دهند.
ارزیابی نهایی
پک دا پوسلانیک تجسم فیزیکی جاه‌طلبی‌های استراتژیک قرن بیست‌ویکم روسیه و محدودیت‌های همراه آن است. در حالی که شکل نهایی، تعداد عملیاتی و تاریخ ورود نهایی آن به خدمت در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است، دکترین که نمایانگر آن است، روشن و پایدار است. هوانوردی استراتژیک روسیه قاطعانه به آینده‌ای متمرکز بر حمله دوربرد، پرسرعت و از فاصله دور متعهد است. بنابراین، برنامه‌ریزان دفاعی غربی باید برای سیستم‌های تسلیحاتی پیشرفته‌ای که پک دا برای حمل آن‌ها طراحی شده است – به ویژه موشکهای کروز دوربرد و مافوق صوت – آماده شوند، حتی اگر خود پلتفرم بمبافکن چشم‌اندازی دور و نامشخص باقی بماند. در معادله استراتژیک مدرن، تهدید به همان اندازه، اگر نگوییم بیشتر، توسط موشک تعریف میشود تا هواپیمایی که آن را حمل می‌کند.