در اینجا ۱۳ نمونه از ابزار نظامی سرنوشتساز را بررسی میکنیم که معادلات جنگ را تغییر دادند. این ابزارها، از بمب افکن B‑29 گرفته تا شیر ایرانی مسیر جنگها را دگرگون کردهاند.
در حالی که جنگ همچنان موضوعی مناقشهبرانگیز است، نقش چشمگیری در پیشبرد نوآوری، بهویژه در زمینه وسایل نقلیه و ابزار نظامی داشته است.
۱۳ ابزار نظامی که مسیر جنگ را تغییر دادند
در گذر زمان، شماری از تانکها، هواپیماها و خودروهای چندمنظوره به شهرتی جهانی دست یافتهاند که این شهرت غالباً ناشی از عملکرد آنها در میدان نبرد یا حضورشان در آثار رسانهای است. از تانکهای دوره جنگ جهانی دوم تا جنگندههای پیشرفته امروزی، این تجهیزات نهتنها در تاریخ نظامی تأثیرگذار بودهاند بلکه میراث مهندسی آنها نیز همچنان پابرجاست.
M1 آبرامز
تانک M1 آبرامز را میتوان شناختهشدهترین تانک ایالات متحده دانست. با وزنی معادل 55 تن، در زمان خود با تجهیزاتی نوآورانه مانند زره ترکیبی چابهام، توپ تثبیتشده و قابلیت استفاده از سوختهای گوناگون، نقطه عطفی در طراحی تانکها بود. این تانک نهتنها قدرت بالایی داشت، بلکه در عین حال از نظر عملکرد فنی نیز قابل اتکا بود و با خدمهای چهار نفره میتوانست تا 500 کیلومتر با یک باک کامل حرکت کند.
مدل M1A2 با ارتقاءهای بیشتری در زمینه زره و تسلیحات عرضه شد، هرچند وزن آن به 68 تن افزایش یافت. با وجود تولید محدودتر (627 دستگاه)، این مدل در صحنه نبرد حضوری قدرتمند داشت. در دهه 1980 حدود 2,000 دستگاه از نسخه اصلی M1 ساخته شد که بسیاری از آنها همچنان در خدمت باقی ماندهاند.
M4 شرمن
تانک M4 شرمن پرکاربردترین ابزار نظامی آمریکا در جنگ جهانی دوم بود و بیش از 50 هزار دستگاه از آن تولید شد. هرچند به دلیل اشتعالپذیری بالا و مقاومت پایینتر در مقایسه با تانکهای آلمانی شهرت داشت، اما بهواسطه سهولت در تعمیرات میدانی مورد توجه بود. هزینه تولید پایین و امکان ساخت انبوه آن که بخشی از آن توسط شرکت فورد انجام گردید، سبب شد تا این تانک به ستون فقرات زرادخانه جنگی آمریکا بدل شود. هرچند در برابر تانکهایی چون تایگر آلمانی ناتوان به نظر میرسید، اما به دلیل قابلیت اطمینان، نگهداری ساده و نقشی کلیدی در پیروزی متفقین، جایگاهی مهم یافت. شهرت آن، هم به عملکرد میدانی بازمیگردد و هم به محدودیتهایش.
تایگر I
تانک تایگر I آلمانی شاید مشهورترین ابزار نظامی در جنگ جهانی دوم بود. این تانک با زرهی به ضخامت 100 میلیمتر و تسلیحاتی سنگین، بسیاری از تانکهای متفقین از جمله شرمن را تحتالشعاع قرار داد. با این حال، مشکلات فنی متعدد و نگهداری دشوار، از نقاط ضعف آن محسوب میشد. در مجموع تنها 1,354 دستگاه از این مدل ساخته شد و امروزه تنها یک نمونه عملیاتی آن در موزه تانک بریتانیا باقی مانده است. با وجود ایرادات، برتری آن در میدان نبرد این تانک را به نمادی ماندگار از مهندسی نظامی آلمان بدل کرده است.
مارک IV
مارک IV بریتانیایی پرتیراژترین تانک جنگ جهانی اول و یک ابزار نظامی مهم بود که 1,222 دستگاه از آن تولید شد. این تانک بهواسطه فرم لوزیشکل منحصربهفرد خود قابل شناسایی بود و در زمان خود پیشگام به شمار میرفت، گرچه در قیاس با استانداردهای امروزی بسیار ابتدایی محسوب میشود. این تانک با وزن 28 تن و زرهی به ضخامت 12 میلیمتر، حداکثر سرعتی معادل 6 کیلومتر بر ساعت داشت و تنها زمانی میتوانست از سلاح اصلی خود استفاده کند که کاملاً بیحرکت بود. با اینحال، از نخستین ماشینهایی بود که به طور گسترده در میادین جنگ به کار گرفته شد.
- تانک ماوس؛ داستان بزرگترین و بیفایدهترین تانک تاریخ نظامی جهان
- چین در سکوت، در حال پشت سر گذاشت قدرت نظامی آمریکا است
- لجستیک نظامی، قهرمان پنهان جنگها؛ چرا تدارکات از قدرت آتش مهمتر است؟
- آسیبپذیری پایگاههای نظامی آمریکا در برابر پهپادها؛ چرا دفاع در برابر پهپادها اینقدر سخت است؟
T-34
تانک T-34 شوروی یکی از عوامل کلیدی در جنگ جهانی دوم بود و به دلیل زره مایل و توپ 76.2 میلیمتری خود، باعث ترس نیروهای آلمانی میشد. طراحی زره مورب این تانک، بدون افزایش وزن، سطح حفاظتی آن را به طور چشمگیری ارتقاء میداد و همین نوآوری در نسلهای بعدی همچون سری T-54/55 ادامه یافت که پرتیراژترین خط تولید تانک تاریخ به شمار میرود. با وجود چالشهای میدانی، این تانک بهخاطر تعادل بین قدرت دفاعی، تسلیحات و تحرک بالا مورد تحسین قرار گرفت و به یکی از تأثیرگذارترین نمونهها در تاریخ طراحی تانک تبدیل شد.
پانتِر Panzer V
تانک پانتر آلمانی جهشی فناورانه در دوران جنگ جهانی دوم به شمار میآمد. این تانک بهعنوان پاسخی به T-34 شوروی طراحی شد و از زره مورب و توپ ضدتانک پرسرعت بهره میبرد. هرچند تولید آن با شتاب انجام گرفت و بینقص نبود، ولی در قیاس با تایگر چابکتر بود و توان بالایی در مقابله با تانکهای متفقین داشت. در فاصله سالهای 1942 تا 1945 حدود 6,000 دستگاه پانتر در گونههای مختلف ساخته شد. اگرچه این تانک بدون نقص نبود، اما همچنان بهعنوان نمادی از نوآوری زمان جنگ شناخته میشود.
بوئینگ B-29 سوپرفورترس
هواپیمای B-29 سوپرفورترس به دلیل پرتاب بمبهای اتمی بر هیروشیما و ناگازاکی شناخته میشود و یکی از شاهکارهای مهندسی هوایی در دوران جنگ جهانی دوم بود. با وجود اینکه هواپیمای جنگنده نبود، توانایی پرواز تا 6,000 کیلومتر و سرعت 580 کیلومتر بر ساعت را داشت. اثر تاریخی این هواپیما فراتر از تعداد تولیدش است که کمی کمتر از 4,000 دستگاه بود. امروزه تنها دو فروند از این هواپیما (فیفی و داک) همچنان پرواز میکنند و باقی در موزهها نگهداری میشوند. اهمیت تاریخی B-29 ارتباط مستقیمی با نقش آن در پایان جنگ جهانی دوم و آغاز عصر هستهای دارد.
F-14 تامکت
هواپیمای F-14 تامکت که با فیلم تاپ گان به شهرت رسید، در دهه 1970 برای نیروی دریایی ایالات متحده معرفی شد. طراحی آن بهمنظور محافظت از ناوهای هواپیمابر انجام شده بود و قابلیت دستیابی به سرعتی بیش از دو برابر صوت و شناسایی اهداف دشمن تا فاصلهای نزدیک به 320 کیلومتر را داشت. این جنگنده با مجموعهای از موشکها و مسلسلها، قابلیتهای تهاجمی متنوعی داشت. اگرچه در سال 2006 بازنشسته شد، اما شهرت آن نهتنها به دلیل حضور در سینما، بلکه بهدلیل سرنوشتی خاص، یعنی انتقال 80 فروند آن به ایران پیش از انقلاب 1979، پایدار مانده است و برخی از آنها همچنان در ایران مورد استفاده قرار میگیرند.
F/A-18 سوپر هورنت
F/A-18 سوپر هورنت جنگندهای چندمنظوره است که هماکنون در خدمت نیروی دریایی آمریکا و شماری از نیروهای متحد آن قرار دارد. این مدل در سال 1999 معرفی شد و جایگزین F-14 گردید و به بخشی کلیدی از بال هوایی ناوهای هواپیمابر بدل شد. این جنگنده توان انجام مأموریتهای شناسایی، نبرد هوایی و حمله را در هر ساعت از شبانهروز داراست. تیم نمایشی بلو آنجلز از سال 1986 از مدلهای این جنگنده استفاده میکند و این موضوع به شناخته شدن آن افزوده است. نسخه جدید آن موسوم به Block III دارای سامانههای الکترونیکی پیشرفته و قابلیت پنهانکاری بهبودیافته است.
F-16 فایتینگ فالکن
جنگنده F-16 فایتینگ فالکن یکی از پرکاربردترین هواپیماهای جنگی در سطح جهانی محسوب میشود. این هواپیما تنها در نمایشگاههای هوایی و مراسم ورزشی حضور ندارد، بلکه در ناوگان بیش از ده کشور به کار گرفته شده است. مدلهای پیشرفته آن مانند Block 70/72 دارای نمایشگرهای کابین دیجیتال و سامانههای هدفگیری پیشرفته هستند. اخیراً این جنگنده با بهرهگیری از هوش مصنوعی در نبردهای شبیهسازیشده مورد استفاده قرار گرفت و در آن موفق ظاهر شد. با وجود بیش از 2,600 فروند در حال خدمت، این جنگنده یکی از ماندگارترین پلتفرمهای هوایی در تاریخ محسوب میشود.
F-22 رپتور
اف 22 رپتور که توسط نیروی هوایی آمریکا بهعنوان پیشرفتهترین جنگنده برتری هوایی جهان معرفی شده، از سال 1997 توسط لاکهید مارتین تولید شده است. این جنگنده نسل پنج، از نظر سرعت، چابکی و ویژگیهای پنهانکاری بیرقیب است. این جنگنده همچنین در فرهنگ عامه نیز جایگاه خاصی دارد و در نقش شخصیت استاراسکریم در مجموعه ترنسفورمرز و نیز در فیلمهای آیرونمن و کاپیتان مارول حضور داشته است. با وجود هزینههای بالای تولید و دشواری در جایگزینی، F-22 همچنان ستون فقرات برتری هوایی ایالات متحده به شمار میرود.
جیپ ویلیز
جیپ ویلیز در سال 1940 بهعنوان خودروی شناسایی ارتش ایالات متحده طراحی شد. این وسیله نقلیه سبک، مقاوم و بسیار انعطافپذیر بود و به سرعت در میان سربازان محبوب شد؛ حتی برخی نمونههای آن نشان افتخار پرپل هارت دریافت کردند. جیپ به اندازهای کوچک بود که میتوان آن را به میدان نبرد منتقل کرد و در عین حال تابآوری بالایی در برابر شرایط سخت جوی و محیطی داشت. با اینکه تنها 30 دستگاه از نسخه اولیه MA باقی مانده، میراث آن در مدلهای امروزی برند Jeep تداوم یافته است.
هاموی (Humvee)
هاموی که جانشین جیپ شد، به شناختهشدهترین خودروی چندمنظوره ارتش آمریکا تبدیل شد. این خودرو با عرض زیاد و ارتفاع بالا توانایی عبور از مناطقی را داشت که وسایل دیگر از آن ناتوان بودند. طراحی ماژولار آن امکان پیادهسازی بیش از 15 پیکربندی مختلف، از جمله آمبولانس تا حامل تسلیحات را فراهم میکرد. این وسیله نقلیه در جنگ خلیج فارس نقش پررنگی داشت و همین موضوع سبب علاقه عمومی و تولد برند هامر شد. آرنولد شوارتزنگر نخستین مدل غیرنظامی آن را خریداری کرد. هرچند هامر بعدها در پی رکود اقتصادی از بازار کنار رفت، اما امروزه با نسخهای الکتریکی توسط GMC احیا شده است.