گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
اگر می‌خواهید بدانید که جنگنده اف 22 آمریکا چطور جت سوخو 57 روسیه را بدون حتی یک شلیک شکست داد، در ادامه‌ی این مطلب با ما همراه باشید تا راز این ماجرا را برملا کنیم.
نزدیک به بیست سال پیش، تحول بزرگی در حوزه‌ی جت‌های جنگی به وقوع پیوست، هنگامی‌که نخستین جنگنده‌ی نسل پنجمی جهان، یعنی اف 22 رپتور، به‌طور رسمی وارد خدمت نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا شد. ترکیب قابلیت پنهان‌کاری، توانایی پرواز مافوق صوت بدون پس‌سوز، سامانه‌های پیشرفته‌ی حسگر، و قابلیت‌های شبکه‌محور، اف 22 رپتور را به معیار اصلی تعریف‌کننده‌ی ویژگی‌های نسل پنجم بدل کرد؛ جایگاهی که همچنان پس از دو دهه حفظ کرده است.
جنگنده اف 22 چگونه جت سوخو 57 روسیه را شکست داد؟
جنگنده اف 22 کمتر از پانزده سال پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 و شکل‌گیری 15 کشور مستقل به خدمت گرفته شد. آن زمان جهان دوقطبی به پایان رسیده بود و نظم چندقطبی هنوز شکل نگرفته بود. در آن دوره، تنها ایالات متحده ادعای ابرقدرتی داشت. روسیه، به‌عنوان وارث اصلی اتحاد شوروی، در آن زمان از نظر اقتصادی، نظامی و فناوری، توان رقابت با واشنگتن را نداشت.
با این حال، کرملین که در آن زمان تحت رهبری ولادیمیر پوتین جوان بود، در پی برابری با آمریکا بود. پوتین به‌خوبی می‌دانست که مسکو فاقد منابع مالی لازم برای تأمین هزینه‌های بالای تحقیق و توسعه‌ی جنگنده‌ی نسل پنجمی است و در جستجوی یک شریک قابل اعتماد بود. هند، که از زمان جنگ سرد یکی از شرکای نزدیک دفاعی و اقتصادی روسیه به‌شمار می‌آمد و در مسیر تبدیل‌شدن به یک قدرت اقتصادی در حال رشد قرار داشت، انتخاب طبیعی پوتین بود.
- رویترز: ایران قصد خرید جنگنده سوخو 57 از روسیه دارد
- سوخو Su-57 فلن: مشخصات جنگنده نسل پنجم روسیه منتشر شد
- ۵ قابلیت جدید جنگنده سوخو 57 روسیه که باید از آنها ترسید
- سوخو-۵۷ در برابر سوخو-۵۷-ای؛ تفاوت جنگنده اصلی روسیه با نسخه صادراتی آن چیست؟
در سال 2007، تنها دو سال پس از آغاز رسمی خدمت اف 22 در نیروی هوایی آمریکا، هند و روسیه توافقنامه‌ای را برای توسعه‌ی مشترک یک جنگنده‌ی نسل پنجمی (FGFA) امضا کردند. در ژانویه 2007، در نمایشگاه معتبر Aero India دو کشور هند و روسیه با اعلام آغاز پروژه‌ی مشترک ساخت جنگنده‌ی نسل پنجم توجه جهانیان را به خود جلب کردند.
قرار بود هزینه‌ها، طراحی مهندسی و مالکیت فکری این پروژه به‌صورت مساوی میان طرفین تقسیم شود. از دیدگاه روسیه، این جنگنده پاسخی به اف 22 رپتور آمریکا بود، درحالی‌که هند آن را جایگزینی برای ناوگان‌های میگ 29، جگوار و میراژ 2000 نیروی هوایی خود می‌دانست.
طبق برنامه‌ریزی اولیه، نخستین پرواز این پلتفرم قرار بود در سال 2009 انجام شود و تولید انبوه آن در سال 2015 آغاز گردد. در آن دوره، هند از پیش در حال مونتاژ جنگنده‌ی سوخو 30 MKI تحت لیسانس در کارخانه‌ی HAL در شهر ناشیک بود. نخستین نمونه‌ی مونتاژشده‌ی این جنگنده در نوامبر 2004 از این تأسیسات خارج شد.
همچنین پروژه‌ی موفق موشک کروز مافوق صوت براهموس، حاصل همکاری هند و روسیه، از دیگر نمونه‌های موفق بود. نخستین آزمایش‌های موفق آن در سال 2001 صورت گرفت و نخستین موشک‌ها تا سال 2005 وارد خدمت نیروی دریایی هند شدند. تا سال 2006، شرکت براهموس ایروسپیس به نرخ تولید سالانه 100 موشک دست یافته بود.
موفقیت‌های سوخو 30 MKI و پروژه‌ی براهموس، اعتماد دو کشور را نسبت به آینده‌ی برنامه‌ی FGFA افزایش داد. با این حال، از همان آغاز، این پروژه با تأخیرهای مکرر، افزایش هزینه و اختلاف دیدگاه درباره‌ی مشخصات فنی هواپیما روبه‌رو شد. هند خواستار نسخه‌ی دو سرنشینه بود، اما روسیه چنین دیدگاهی نداشت.
جت سوخو 57 روسیه چطور به یک پروژه شکست‌خورده تبدیل شد؟
برنامه‌ریزی اولیه برای تحویل این جنگنده ابتدا تا سال 2018 و سپس تا سال 2022 به تعویق افتاد. در سال 2018، به‌دلیل نگرانی از هزینه‌های بسیار بالا، انتقال ناکافی فناوری، و کیفیت نامطلوب پلتفرم نسبت به اف 22 رپتور، هند از این پروژه کناره‌گیری کرد. این تصمیم ضربه‌ی سنگینی برای روسیه محسوب می‌شد و در عین حال، یک موفقیت بزرگ برای آمریکا بود که در تلاش برای نفوذ بیشتر در بازار پرسود دفاعی هند بود. اگرچه آمریکا به‌صورت رسمی اظهارنظری نکرد، اما از شکست پروژه‌ی نسل پنجمی روسیه که قرار بود رقیبی برای اف 22 باشد، خرسند بود.
برخی گزارش‌ها حاکی از آن بود که تمرکز روسیه بیشتر بر تبلیغات رسانه‌ای و نمایش قابلیت‌های سوخو 57، نام دیگر FGFA، به‌عنوان رقیب رپتور بود. اما نیروی هوایی هند تمایلی به سرمایه‌گذاری در یک پروژه‌ی تبلیغاتی نداشت. در همین حال، تحلیل‌گران مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS) تأکید کردند که سطح مقطع راداری (RCS) سوخو 57 بالاتر از جنگنده‌های نسل پنجمی غربی مانند اف 22 و اف 35 نیست و ویژگی‌های پنهان‌کاری آن صرفاً نمایشی است. آنان تصمیم هند برای خروج از پروژه را هوشمندانه دانستند، چرا که پروژه با هزینه‌ای بالغ بر 25 میلیارد دلار ارزش فناوری محدودی داشت.
نیروی هوایی روسیه، جنگنده‌ی Su-57 را در مراسم افتتاحیه نمایشگاه هوافضای MAKS 2019 در ژوکوفسکی در سال 2019 به نمایش گذاشت. مارشال بازنشسته نیروی هوایی هند، آنیل چوپرا، تصمیم به خروج را تأیید کرد و اظهار داشت که روسیه در دستیابی به استانداردهای پنهان‌کاری و پیشرانه ناکام بود. او عملکرد سوخو 57 را در سوریه طی آزمایش‌های 2018 ناامیدکننده توصیف کرد و افزود که سرمایه‌گذاری 295 میلیون دلاری هند، دستاورد فنی قابل‌توجهی به همراه نداشت.
رئیس سابق نیروی هوایی هند، آر.کی.اس بهادوریا، در سال 2023 و پس از خروج هند، مخالفت خود را با واردات موقت جنگنده‌های نسل پنجمی مانند اف 35 یا سوخو 57 ابراز کرد، چرا که به باور او این اقدامات موجب انحراف منابع از پروژه‌ی AMCA می‌شد. او خروج از FGFA را تصمیمی ضروری به‌دلیل شفاف نبودن روسیه و ضعف‌های فنی دانست و خواستار تسریع توسعه‌ی AMCA شد.
روسلان پوخوف، مدیر مرکز تحلیل راهبردها و فناوری‌های روسیه، از Su-57 دفاع کرد و خروج هند را تصمیمی ناپخته و تحت تأثیر فشار آمریکا دانست. او مدعی شد که قابلیت‌هایی چون رادار AESA و چندمنظوره‌بودن Su-57 آن را در جایگاهی رقابتی قرار می‌دهد و خروج هند به روابط دوجانبه آسیب زد. با این حال، تأخیرهای مکرر و ظرفیت محدود تولید روسیه را نیز پذیرفت.
ورود جت سوخو 57 فِلون به خدمت
در سال 2020، حدود پانزده سال پس از ورود رسمی اف 22 به نیروی هوایی آمریکا، جنگنده‌ی سوخو 57 که ریشه در پروژه‌ی FGFA داشت، سرانجام به نیروی هوایی روسیه پیوست. با این حال، تولید آن بسیار کند پیش رفت و تنها دو سال بعد، در فوریه‌ی 2022، با آغاز حمله‌ی نظامی روسیه به اوکراین، روند تولید با موانع بیشتری روبه‌رو شد.
تحریم‌های پس از جنگ، دسترسی روسیه به نیمه‌رساناها، تیتانیوم و ابزارهای دقیق را محدود کرد و تولید Su-57 را با مشکل مواجه ساخت. تاکنون، تنها تعداد محدودی از این جنگنده‌ها وارد ناوگان هوایی روسیه شده‌اند و نقش آنها در جنگ اوکراین نیز بسیار محدود بوده و تنها در شلیک موشک‌های دورایستا به کار رفته‌اند.
در حالی‌که قرار بود Su-57 رقیب مستقیم F-22 باشد، اکنون پس از گذشت بیست سال از ورود رپتور، این جنگنده در آستانه‌ی بازنشستگی قرار گرفته است. نیروی هوایی آمریکا هنوز زمان دقیق خروج F-22 از خدمت را مشخص نکرده، اما ممکن است این فرآیند در دهه‌ی 2030 آغاز شود.
نیروی هوایی ایالات متحده تلاش داشته تا 32 فروند از نسخه‌ی قدیمی‌تر بلاک 20 اف-22 را که عمدتاً برای آموزش به‌کار می‌رفتند و فاقد توانایی‌های رزمی روزآمد بودند، بازنشسته کند. به‌روزرسانی این هواپیماها به استاندارد بلاک 30 یا 35، هزینه‌ای بیش از 50 میلیون دلار برای هر فروند دارد. با این حال، کنگره‌ی آمریکا بارها این تصمیم را متوقف کرده است.
برخی منابع معتقدند که ممکن است خدمت اف-22 تا سال 2040 یا حتی فراتر از آن ادامه یابد. با این وجود، مسلم است که این جنگنده دیگر در دهه‌ی 2030 در خط مقدم عملیات‌های رزمی ایالات متحده نخواهد بود. آمریکا هم‌اکنون توسعه‌ی جنگنده‌ی نسل ششم خود با نام NGAD یا F-47 را آغاز کرده است که هدف آن برتری هوایی است. پیش‌بینی می‌شود تولید انبوه این جنگنده پیش از پایان دوره‌ی دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در سال 2029 آغاز شود.
ترامپ در ماه مارس، هنگام اعطای قرارداد F-47 به شرکت بوئینگ، اعلام کرد: «بیشتر زیرساخت‌های لازم برای تولید، از جمله آشیانه‌ها، هم‌اکنون ساخته شده‌اند.» جالب آنکه اکنون بحث بازگشت Su-57 به فهرست گزینه‌های نیروی هوایی هند مطرح شده، چرا که دهلی نو در پی دستیابی به جنگنده‌های پنهان‌کار است، درحالی‌که چین در حال افزایش ناوگان نسل پنجمی خود بوده و همچنین پروژه‌ی نسل ششم خود را پیش می‌برد. حال سوال اینجاست که آیا در نهایت روسیه با این وضعیت جت سوخو 57 پیروز خواهد شد؟