گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
همیشه از ظرفیت‌های خارق‌العاده مغز انسان برای انجام کارهای پیشرفته صحبت شده است. آیا حافظه انسان نیز همچون گجت‌های هوشمند با محدودیت مواجه می‌شود یا در این زمینه بی‌نظیر هستیم؟
مسئله مدیریت حافظه در گوشی یا کامپیوتر خیلی ساده است. شما حجم مشخصی حافظه دارید و می‌دانید که چه میزان از آن با داده‌های مختلف پر شده است. هرچند آیا کسی می‌تواند کل ظرفیت حافظه مغز خود را پر کند؛ آیا به‌طور کلی حافظه انسان محدودیت مشخصی دارد؟ روز امتحان که اینطور به‌نظر می‌رسد.
تلاش مغز برای دور زدن محدودیت حافظه انسان
وقتی به‌صورت فشرده حجم زیادی از اطلاعات را دریافت می‌کنید، این حس ایجاد می‌شود که مغز دیگر ظرفیت بیشتری ندارد. مثلا روز قبل از کنکور یا امتحانات دانشگاه فکر می‌کنید که دیگر نمی‌توانید حتی یک فرمول دیگر را حفظ کنید. گویی که حافظه کاملا پر شده و با حفظ کردن موارد جدید نکات قبلی فراموش خواهند شد.
بسیاری از کارمندان نیز پس از نخوابیدن و انجام پروژه‌های سنگین همین احساس را دارند. آیا از نظر علمی چیزی به اسم محدودیت حافظه برای انسان وجود دارد؟
دکتر الیزابت کنسینگر، استاد روان‌شناسی و علوم اعصاب از دانشگاه بوستن کالج مسئله را بررسی کرده است. به‌باور وی مغز انسان ظرفیت ثابتی در زمینه ثبت داده‌ها ندارد و البته این ظرفیت نیز به‌آسانی پر نمی‌شود. خاطرات را باید همچون داده‌هایی در نظر گرفت که مغز برای درک لحظه کنونی، پیش‌بینی در مورد آينده و زمینه‌سازی برای یادگیری به آنها نیاز دارد.
رویکرد باورنکردنی مغز در ذخیره خاطرات
مغز انسان خاطرات را به‌صورت فایل‌های جداگانه در سلول‌های عصبی ذخیره نمی‌کند. در عوض خاطره میان تعداد زیادی نورون تقسیم می‌شود. این گروه از نورون‌ها به همدیگر متصل و در بخش‌های مختلف مغز پراکنده هستند. همین رویکرد عجیب نیز سبب شده که دانشمندان از واژه انگرام برای توصیف الگوی خاص ذخیره خاطره در مغز یاد کنند. جالب است بدانید که هر سلول مغزی نقشی را در تعداد زیادی خاطره بازی می‌کند.
یک خاطره خاص مثل تولد ۱۲ سالگی خود را به یاد آورید. این خاطره درون یک پوشه مشخص ذهنی قرار ندارد. رنگ بادکنک‌ها، طعم کیک، صدای آواز دوستان و احساس هیجان ناشی از دریافت کادو هرکدام مراکز احساسی و حسی متفاوتی را فعال می‌کنند. در واقع آنها به‌صورت الگویی منحصربه‌فرد و هماهنگ در مغز ثبت می‌شوند. هنگام مرور خاطره نیز همین الگو مجدد فعال می‌گردد.
پس از شناسایی این الگوی خاص بود که برخی دانشمندان امکان بازیابی خاطرات مغز انسان پس از مرگ را مطرح کردند. اتفاقی که می‌تواند تغییر شگرفی در جهان ایجاد کند.
آیا مغز انسان با چنین رویکردی محدودیت حافظه را دور می‌زند؟ باید پذیرفت که این روش مزایای قابل‌توجهی دارد. از آنجایی که نورون‌ها در الگوهای مختلف شرکت می‌کنند، مغز می‌تواند تعداد بسیار زیادی حافظه را ثبت کند. بسیاری از الگوهای مرتبط با خاطرات نیز با همدیگر همپوشانی دارند. حتی اگر برخی نورون‌ها هم آسیب ببینند، باز خاطره قابل بازیابی خواهد بود.
دلیل فراموش کردن برخی خاطرات
سیستم ویژه ذخیره خاطره در مغز انسان سبب می‌شود که تعداد خاطرات ممکن به‌شکل اسمی افزایش پیدا کند. اگر مغز انسان فقط ۱۰ نورون داشت، محدودیت ذخیره حافظه با ترکیب‌ها و الگوهای گوناگون به ۱۰۲۴ عدد می‌رسید. در صورتی که انسان ۸۶ میلیارد نورون در مغز خود دارد. به خاطر همین دانشمندان حدس می‌زنند که مغز افراد مختلف توانایی ذخیره ۱ تا ۱۰۰ تریلیون خاطره متفاوت را داشته باشد.
ارزیابی‌های دانشمندان نشان می‌دهد که مغز انسان به‌طور متوسط ظرفیت ذخیره ۲.۵ میلیون گیگ داده را دارد. در واقع اگر می‌توانستیم همچون کامپیوتر داده‌ها را با یک کابل منتقل کنیم، حافظه انسان برای ۳۰۰ سال فیلم فضا داشت.
اگر مغز انسان محدودیت کمی در زمینه ذخیره حافظه دارد، پس چرا نمی‌توانیم همه‌چیز را به‌خاطر آوریم؟ مسئله به سرعت سیستم حافظه انسان مربوط می‌شود. این سیستم بسیار آرام‌تر از سرعت رخ دادن اتفاق‌های عادی زندگی پیش می‌رود. در نتیجه فقط بخشی از خاطرات می‌توانند در حافظه بلندمدت ذخیره شوند. جالب اینجاست که در تعداد کمی از انسان‌ها مشکل بیش یادآوری به وجود آمده و این محدودیت از بین رفته است.
- این موجودات بدون مغز، می‌خورند، می‌خوابند و تولید مثل می‌کنند
- انسان برای زنده ماندن به چه مقدار از مغز خود نیاز دارید؟
- آیا واقعا مغز زن با مرد متفاوت است؟ علم پاسخ می‌دهد
برخی دانشمندان حافظه بشر را به یک دوربین تشبیه می‌کنند که فقط می‌تواند با ۱۰ درصد از ظرفیت واقعی خود فیلم‌برداری کند. در واقع فقط ۱۰ درصد از آنچه می‌بینید و ترجمه می‌کنید به‌صورت خاطرات ماندگار ذخیره می‌شوند. مشکل اصلی انسان محدودیت حافظه مغز نیست. ما در زمینه فرآيند ذخیره‌سازی مشکل داریم.
رابطه بین تکامل و محدودیت حافظه انسان
هر لحظه حجم عظیمی از اطلاعات از طریق حواس گوناگون به مغز منتقل می‌شود. هرچند ما به آن همه اطلاعات نیاز نداریم. درست است که مغز انسان ظرفیت بالایی دارد، اما حافظه کاملا بدون محدودیت نیست. دکتر لیلا دواچی، استاد روان‌شناسی دانشگاه کلمبیا عوامل تکاملی را در توضیح عملکرد حافظه مهم می‌داند.
به‌باور وی سیستم حافظه انسان برای یادآوری همه‌چیز تکامل نیافته، بلکه مغز صرفا به‌دنبال تضمین بقا است. همین نیز سبب شده که داده‌ها اولویت‌بندی شوند. اگر مغز احساس کند که داده‌ای به‌منظور زنده ماندن و انطباق با جهان بیرونی ضرورت دارد، حتما آن را به‌خاطر خواهد سپرد.
البته مغز همیشه در این زمینه دقیق نیست. ما ممکن است جزئیاتی را از دوران دانشگاه به‌خاطر آوریم که چندان برای زندگی آینده مهم نیستند. احتمالا اینگونه موارد را باید به‌عنوان خطا محسوب کرد. وقتی مغز باید بی‌شمار خاطره را پردازش کند، تعداد کمی خطا چندان عجیب نیست.
جالب اینجاست که مغز انسان روش دیگری برای دور زدن محدودیت حافظه دارد. مغز اطلاعات جدید را هنگام ورود با خاطرات پیشین مقایسه می‌کند. اگر متوجه شود که یک خاطره بارها با کلیات مشابه و جزئیات نسبتا نزدیک تکرار شده است، صرفا طرحی کلی از آن را به‌خاطر می‌سپارد. مثلا شما هر روز با ماشین به محل کار می‌روید. مغز طرحی کلی از مسیر را به‌خاطر دارد؛ اما اینکه هر روز دقیقا چه اتفاقی رخ داده یا چه افرادی دیده‌اید را فراموش می‌کند.
اگر روزی اتفاق منحصربه‌فرد یا مهمی رخ دهد، جزئیات ثبت می‌شوند. مثلا فراموش نمی‌کنید که یک روز کل مسیر را آب گرفته بود. آیا می‌توان دژاوو یا آشناپنداری را نیز به این مسئله ربط داد؟
در مجموع می‌توان گفت که مغز انسان مرتب در حال تغییر شکل، مرتب کردن و اولویت‌گذاری افکار و خاطرات است. در واقع مغز می‌خواهد انسان برای پیش‌بینی کردن، یادگیری و انطباق دادن خود با شرایط همیشه آمادگی داشته باشد. همین نیز سبب می‌شود که گاهی برخی چیزها را به‌فراموشی بسپارد.
دفعه بعد که فراموش کردید کلید خانه را کجا گذاشته‌اید، تصور نکنید از شدت افکار زیاد به محدودیت حافظه انسان رسیده‌اید. صرفا در آن زمان مغز چیز دیگری را نسبت به محل گذاشتن کلید مهم‌تر تشخیص داده است.