علیرغم وعدهها، مطالعات جدید نشان میدهد هوش مصنوعی به طور چشمگیری بهرهوری انسان را افزایش نداده است. اما دلیل این موضوع چیست و آیا ما باید نگرش خود را نسبت به هوش مصنوعی تغییر دهیم؟
هوش مصنوعی تنها یک موج تبلیغاتی زودگذر فناورانه نیست که بهزودی فروکش کند، بلکه طبق نظر فدرال رزرو، تحولی اساسی در بهرهوری انسانی به شمار میرود. با این حال، نکته مهم این است که مسیر رسیدن به این تحول بهطور ذاتی آهسته و آمیخته با ریسک خواهد بود.
آیا هوش مصنوعی میتواند بهرهوری انسان را افزایش دهد؟
در مقالهای که بهتازگی توسط هیئتمدیره فدرال رزرو منتشر شده، پژوهشگران بیان کردهاند که هیجانات پیرامون هوش مصنوعی مولد احتمالاً در بلندمدت حبابی زودگذر نخواهد بود و این فناوری به یک نیروی اثرگذار ماکرو اقتصادی تبدیل میشود که میتواند اثری انقلابی بر بهرهوری نیروی کار بگذارد؛ مشابه تأثیراتی که برق یا میکروسکوپ در گذشته داشتند.
ایدهای که بر مبنای آن هوش مصنوعی مولد میتواند بهرهوری نیروی کار را افزایش دهد، موضوع تازهای نیست. این دیدگاه مدتهاست مورد استقبال مدیران شرکتها و طرفداران پرشور هوش مصنوعی قرار گرفته، بهویژه پس از آنکه چتبات ChatGPT شرکت OpenAI موج جدیدی از علاقه به هوش مصنوعی را ایجاد کرد.
آنچه اهمیت دارد این است که نهاد اقتصادی قدرتمند ایالات متحده اکنون با اطمینان قابل توجهی نسبت به ظرفیت این فناوری سخن گفته است، البته همراه با یک شرط.
فناوری هوش مصنوعی میتواند به میکروسکوپ بعدی تبدیل شود
در مقاله فدرال رزرو نوآوریهای فناورانه به سه گروه تقسیم شدهاند. دسته نخست شامل فناوریهایی نظیر لامپ برق است که در آغاز با فراهم کردن امکان کار در ساعات غیرروز، بهرهوری را افزایش دادند، اما پس از پذیرش گسترده، نقش آنها در رشد بهرهوری کاهش یافت.
پژوهشگران مینویسند: «در مقابل، دو نوع فناوری هستند که اثرات پایدارتری بر رشد بهرهوری داشتهاند و ویژگیهای هوش مصنوعی مولد شباهتهایی به هر دو دسته دارد.» دسته اول، فناوریهایی مانند دینام برقی یا رایانه هستند. دینام برقی حتی پس از کاربرد گستردهاش همچنان موجب رشد شتابان بهرهوری شد؛ چرا که نوآوریهای مرتبط را به دنبال آورد و خود نیز بهبود یافت.
- پیشبینی ترسناک مایکروسافت از مشاغلی که به زودی توسط هوش مصنوعی نابود میشوند
- بهزودی GPT-5 معرفی میشود؛ نسل جدید هوش مصنوعی OpenAI چه در چنته دارد؟
- ضربه سنگین متا به اپل؛ بهترین متخصصان هوش مصنوعی اپل را ترک میکنند!
- هوش مصنوعی فراتر از فهم انسان؛ دانشمندان ارشد زنگ خطر را به صدا درآوردند
پژوهشگران باور دارند که هوش مصنوعی مولد از هماکنون نشانههایی از تطابق با این الگو را نشان داده است. نمونههایی از آن عبارتاند از مدلهایی نظیر LegalGPT متعلق به OpenAI که در زمینه حقوقی کاربرد دارد و همکارهای دیجیتال نظیر Copilot شرکت مایکروسافت که با ادغام این فناوری در فرایندهای کاری، بهرهوری اداری را افزایش میدهند. پژوهشگران فدرال رزرو معتقدند که نوآوریهای بیشتری نیز در راه است و این موج عمدتاً توسط شرکتهای دیجیتالی بومی هدایت خواهد شد.
نوع دوم از فناوریها، دستگاههایی مانند میکروسکوپ و ماشین چاپ هستند. اگرچه میکروسکوپ امروزه ابزاری رایج است، اما همچنان با فراهم کردن امکان اجرای پروژههای تحقیق و توسعه، به افزایش بهرهوری انسانی کمک میکند. هوش مصنوعی مولد در شبیهسازیهایی برای درک طبیعت جهان، کشف داروهای نوین و موارد دیگر مؤثر واقع شده است. مقاله همچنین خاطرنشان میکند که از سال 2023 به بعد، افزایش قابلتوجهی در اشاره به کاربرد هوش مصنوعی در زمینه تحقیق و توسعه مشاهده شده است.
اما همیشه یک ملاحظه وجود دارد. اگرچه انتظار میرود هوش مصنوعی مولد موجب رشد اقتصادی و بهرهوری شود، اما این اتفاق بهسرعت رخ نخواهد داد. در این مقاله آمده است که بزرگترین چالش فعلی در رابطه با هوش مصنوعی مولد، خود فناوری نیست بلکه مسئله استفاده واقعی افراد و بنگاهها از آن است.
هرچند پژوهشگران در حال پذیرش تدریجی آن هستند، بیشتر شرکتهای خارج از حوزه فناوری هنوز این ابزار را در فرآیندهای روزمره خود نگنجاندهاند. همچنین نظرسنجیهای صنعتی نشان میدهد که نرخ پذیرش این فناوری در شرکتهای بزرگ بسیار بیشتر از بنگاههای کوچک است.
بنابراین، اگرچه انتظار میرود این فناوری در مجموع بهرهوری را افزایش دهد، اما این تأثیر بهصورت تدریجی نمایان خواهد شد. دلیل آن، نیاز به زمان، سرمایه و فناوریهای پشتیبان نظیر رابطهای کاربری، رباتیک و عاملهای هوش مصنوعی است تا این ابزار بهطور مؤثر در اقتصاد کاربردی شود. نویسندگان مقاله این روند را به تغییرات بزرگ فناورانه گذشته مانند پیشرفتهای محاسباتی تشبیه میکنند که طی دههها انباشت شدند تا در نهایت منجر به جهش در بهرهوری شدند.
زمانبندی بروز چنین جهشی هنوز نامعلوم است. اقتصاددانان گلدمن ساکس بر این باورند که تأثیرات هوش مصنوعی بر بهرهوری نیروی کار و رشد تولید ناخالص داخلی ایالات متحده از سال 2027 آغاز میشود و در دهه 2030 به اوج خواهد رسید.
ریسکهای آینده هوش مصنوعی مولد
یکی از ریسکهایی که فدرال رزرو مطرح میکند، مربوط به زیرساختهایی است که برای تقاضای آتی ساخته میشوند. بهکارگیری گسترده هوش مصنوعی مولد مستلزم سرمایهگذاری سنگین در مراکز داده و تولید برق خواهد بود. اما سرمایهگذاری زودهنگام میتواند عواقب ویرانگری به همراه داشته باشد، اگر میزان تقاضا کمتر از حد انتظار باشد. فدرال رزرو این هشدار را مشابه گسترش بیشازحد خطوط راهآهن در دهه 1800 میداند که در نهایت موجب رکود اقتصادی در پایان آن قرن شد.
با وجود این ملاحظات، فدرال رزرو بر این باور است که هوش مصنوعی مولد نقشی دگرگونکننده در بهرهوری خواهد داشت. اما اینکه این تحول همچنان با شتاب ادامه یافته و تأثیری در حد دینام الکتریکی یا میکروسکوپ بر جای بگذارد، بستگی به میزان و سرعت پذیرش این فناوری دارد.