مکانیسم آنتیکیترا، گنجینهای باستانی از دل دریا، بهعنوان اولین کامپیوتر آنالوگ تاریخ، همچنان محققان را با اسرار خود شگفتزده میکند. در این مقاله به ۱۰ واقعیت حیرتآور درباره این فناوری باستانی میپردازیم.
مکانیسم آنتیکیترا (Antikythera Mechanism) که از آن بهعنوان نخستین کامپیوتر آنالوگ جهان یاد میشود، نمادی شگفتانگیز از نبوغ مهندسی در دوران باستان است. این ابزار پیچیده که بیش از دو هزار سال پیش ساخته شده، تواناییهای فنی و دانش نجومی یونانیان باستان را به چالش میکشد و پرسشهایی عمیق درباره ریشههای فناوری و گستره دانش بشر در آن دوران مطرح میکند. کشف آن در اعماق دریا، پنجرهای به سوی درک پیشرفتهای تکنولوژیکی باز کرده که برای قرنها در تاریخ پنهان مانده بود.
۱۰ واقعیت شگفتانگیز درباره مکانیسم آنتیکیترا، کامپیوتر باستانی یونان
مکانیسم آنتیکیترا مجموعهای از پرسشهای بیپاسخ را پیش روی محققان قرار داده است؛ چه کسی آن را ساخت؟ کاربرد دقیق آن چه بود؟ چه زمانی و کجا ساخته شد؟ این وسیله که در سال ۱۹۰۰ میلادی در میان بقایای یک کشتی غرقشده کشف شد، برای نزدیک به یک قرن یک راز باقی ماند تا اینکه در سال ۲۰۰۶ میلادی، دانشمندان بریتانیایی و آمریکایی تلاش برای رمزگشایی نحوه عملکرد این مصنوع شامل حدود ۳۰ چرخ دنده را آغاز کردند.
- غده پینهآل: آیا چشم سوم، بزرگترین راز پنهان شده از انسان است؟
- هیروگلیفهای 5000 ساله مصری در استرالیا: آنها آنجا چه میکنند؟
- تصاویر شگفتانگیز از تابوتهای 100 تنی گرانیتی در سقاره مصر
- مجسمههای شگفتانگیز آکامبارو: آیا انسانها با دایناسورها همزیستی داشتند؟
- این ماده کشف شده، ردبول انرژی زا مردم باستان بوده است!
باور بر این است که این وسیله توسط یونانیان باستان در بازه زمانی بین سالهای ۲۰۰ تا ۱۰۰ پیش از میلاد ساخته شده است. تمامی قطعات شناختهشده از مکانیسم آنتیکیترا هماکنون در موزه ملی باستانشناسی آتن نگهداری میشوند. محققان همچنان در حال مطالعه این مکانیسم هستند و باور دارند که ممکن است هنوز چندین عملکرد پنهان در آن وجود داشته باشد. در ادامه به ۱۰ واقعیت حیرتآور درباره این کامپیوتر که هزاران سال پیش ساخته شد میپردازیم:
کشف اتفاقی در اعماق دریا
این مکانیسم توسط ماهیگیران اسفنج در نزدیکی جزیره آنتیکیترا (Antikythera) در میان بقایای یک کشتی غرقشده کشف شد. با وجود اینکه این شیء منشاء یونانی دارد، باور بر این است که بخشی از گنجی بوده که مقصد آن ژولیوس سزار بوده است. غرقشدن کشتی در قرن اول پیش از میلاد اتفاق افتاد.
سرنوشت تلخ کاشفان
سرنوشت برای غواصانی که این مصنوع را کشف کردند، چندان مهربان نبود؛ یکی از آنها جان خود را از دست داد و دو نفر دیگر دچار فلج شدند. قربانیان پدیده «جنون اعماق» (مسمومیت با نیتروژن) و بیماری کاهش فشار شدند که در آغاز قرن بیستم، ناشناخته یا کمشناخته بود. بقایای کشتی حامل این مصنوع در عمق ۴۷ متری دریا قرار داشت.
اولین کامپیوتر آنالوگ تاریخ
پیش از اختراع کامپیوترهای دیجیتال، کامپیوترهای آنالوگ وجود داشتند که از خطکشهای محاسباتی تا دستگاههای محاسبه حرکت جزر و مد را شامل میشدند. مکانیسم آنتیکیترا اولین کامپیوتر آنالوگ در تاریخ به شمار میرود.
خاستگاهی مبهم اما احتمالی
خاستگاه مکانیسم آنتیکیترا به طور قطع مشخص نیست، اگرچه برخی کارشناسان بر این باورند که ممکن است در یکی از مستعمرات کورینتوس ساخته شده باشد: پرگامون، جایی که دومین کتابخانه مهم دوران باستان (پس از کتابخانه اسکندریه) در آن قرار داشت؛ یا رودس، زیرا اعتقاد بر این است که کشتی از این بندر آمده و یک مرکز مهم ستارهشناسی و مکانیک در آنجا وجود داشته است؛ یا سیراکوز، جایی که مکتب ارشمیدس در آن واقع شده بود.
ارتباط با شخصیتهای مهم رومی
بر اساس گفتههای محققان، حداقل سه رومی مهم با این مصنوع ارتباط دارند. به گفته پروفسور گزنفون موساس از دانشگاه آتن، که در سال ۲۰۰۶ اعلام کرد، کشتی ممکن است حامل غنایم حاصل از غارت آتن توسط ژنرال سیلا در سال ۸۷ پیش از میلاد بوده باشد. گمان میرود که این مکانیسم برای رژه پیروزمندانه ژولیوس سزار در نظر گرفته شده بود. همچنین اشاره شده است که تقریباً در همان زمان، مارکو تولیوس سیسرون از «کره ارشمیدس» صحبت کرده که یک دستگاه سیارهای برای پیشبینی موقعیت سیارات، خورشید و ماه بوده است.
ترکیب و ساختار پیچیده
مکانیسم آنتیکیترا از ۳۰ چرخ دنده برنزی با اندازههای مختلف تشکیل شده که به شکلی مبتکرانه در یک محفظه چوبی قرار گرفتهاند. باور بر این است که وظیفه آنها پیشبینی موقعیت ستارگان و سیارات، کسوف و خسوف، و تاریخ دقیق جشنها و بازیهای یونانی مانند المپیک، بازیهای پیتیان، بازیهای رودس و بازیهای ایستمیان و دیگر موارد بوده است.
پیشرفتهتر از زمان خود
مکانیسم آنتیکیترا به قدری پیشرفته بود که تا ۱۵۰۰ سال بعد، در طول قرن چهاردهم میلادی، زمانی که اولین چرخدندههای نجومی ساخته شدند، هیچ دستگاه مکانیکی دیگری از آن پیشی نگرفت.
دقت شگفتانگیز در پیشبینیهای نجومی
کارشناسان معتقدند که این دستگاه فوقالعاده دقیق بود و میتوانست موقعیت سیارات عطارد، زهره، مریخ، مشتری و زحل را با تنها یک درجه خطا در هر ۵۰۰ سال پیشبینی کند.
شواهد قوی برای ساخت در رودس
با وجود اینکه خاستگاه دقیق این دستگاه یک راز است، کارشناسان باور دارند که شواهد فزایندهای به رودس بهعنوان محل ساخت مکانیسم آنتیکیترا اشاره میکنند. کشتی حامل این مکانیسم از آن جزیره که یک بندر مهم نیز بود، آمده بود؛ و تحلیل کتیبهها به برخی محققان امکان داد تا مختصاتی را تعیین کنند که با موقعیت این جزیره مطابقت دارد.
احتمال دستساز هیپارخوس
شواهد دیگری که از ایده ساخت در رودس حمایت میکند این است که در زمان ساخت این مکانیسم، هیپارخوس – که پدر مثلثات محسوب میشود – در رودس حضور داشته است. همچنین کسانی هستند که معتقدند هیپارخوس میتواند سازنده این مصنوع باشد. محققان بر این باورند که سیستم مورد استفاده برای پیشبینی حرکات ماه بر اساس نظریه هیپارخوس بوده است.