تلسکوپ فضایی جیمز وب اخیراً الگوهای شگفتانگیز مهرهای و ستارهای را در اتمسفر زحل کشف کرده که منشأ آنها همچنان معمایی بزرگ است.
این رصد بیسابقه، دانش کنونی ما را از فرآیندهای جوی غول گازی منظومه شمسی به چالش میکشد. دانشمندان امیدوارند با بررسی دقیقتر این پدیدههای جدید، به درک عمیقتری از چگونگی شکلگیری آبوهوای سیارات دست یابند. این یافتهها پنجره جدیدی را به سوی پیچیدگیهای ناشناخته اتمسفر سیارات باز میکند.
کشف الگوهای مهرهای و ستارهای در اتمسفر زحل
دانشمندان با استفاده از تلسکوپ فضایی جیمز وب (James Webb)، الگوهای تاریک و مهرهمانند و همچنین ساختارهای ستارهای نامتقارن را در مناطق شمالی اتمسفر زحل مشاهده کردهاند. این ویژگیها که قبلاً در هیچ سیاره دیگری از منظومه شمسی دیده نشدهاند، شگفتانگیز و در حال حاضر غیرقابل توضیح هستند. تیم تحقیقاتی به سرپرستی تام استالارد از دانشگاه نورثامبریا در بریتانیا، این یافتهها را در نشریه Geophysical Research Letters منتشر کرده است. به گفته استالارد، این الگوها شامل مهرهها و ستارههایی هستند که با وجود فاصله زیاد در ارتفاع، ممکن است به نحوی به هم مرتبط باشند.
این مطالعه بر اساس ۱۰ ساعت رصد پیوسته در نوامبر ۲۰۲۴ صورت گرفته است. دانشمندان در این مشاهدات، مولکول +H3 که یک شکل دارای بار مثبت هیدروژن است و نقش حیاتی در واکنشهای شیمیایی و فیزیکی اتمسفر زحل دارد، را بررسی کردند. تلسکوپ جیمز وب با ابزار طیفنگار فروسرخ نزدیک خود (NIRSpec)، امکان مطالعه همزمان یونوسفر و استراتوسفر زحل را فراهم کرد که پیش از این برای دانشمندان بسیار دشوار بود.
رمزگشایی از ساختارهای ناشناخته جو زحل
تیم استالارد متوجه دو الگوی عجیب در لایههای مختلف اتمسفر زحل شد. در یونوسفر – لایهای از پلاسمای الکتریکی – مجموعهای از ویژگیهای تاریک و مهرهمانند در هالههای شفققطبی در حال چرخش بودند. از سوی دیگر، در استراتوسفر یک الگوی ستارهای نامتقارن از قطب شمال زحل به سمت خط استوا گسترده شده بود. تحلیل دقیقتر نشان داد که این الگوها در واقع در یک منطقه از زحل قرار دارند، اما در سطوح ارتفاعی متفاوت.
استالارد توضیح میدهد: «ما فکر میکنیم مهرههای تاریک ممکن است نتیجه تعاملات پیچیده بین مگنتوسفر زحل و اتمسفر زحل در حال چرخش آن باشند و بینشهای جدیدی را در مورد تبادل انرژی محرک شفقهای قطبی زحل ارائه دهند.» الگوی ستارهای نامتقارن نیز فرآیندهای جوی ناشناختهای را در استراتوسفر زحل نشان میدهد که احتمالاً به الگوی طوفان ششضلعی مشاهده شده در اعماق بیشتر اتمسفر این سیاره مرتبط است.
- هلیکوپتر دراگون فلای؛ مأموریت ۳.۳ میلیارد دلاری ناسا برای کشف حیات در قمر زحل
- اگر سایر سیاره های منظومه شمسی به جای ماه باشند، چه اتفاقات زیبایی برای انسان رخ میدهد؟
- کشف لایه یخی ضخیم متان در تایتان ؛ آیا زیر آن حیات نهفته است؟
نیاز به مشاهدات بیشتر با جیمز وب
دانشمندان هنوز مطمئن نیستند که آیا این پدیدهها یک اتفاق یکباره هستند یا یک رویداد آبوهوایی منظم برای این سیاره. تأیید این موضوع نیازمند مشاهدات آتی است. به گفته محققان، درک جدید ما از یونوسفر زحل ممکن است حتی به درک ما از چرخشهای پیچیده ترموسفر زمین نیز کمک کند. استالارد اشاره کرد که اکنون زمان بسیار مناسبی برای این مشاهدات است، زیرا زحل در اعتدالین خود قرار دارد. این پدیده نادر که هر ۱۵ سال زمینی یک بار رخ میدهد، زمانی است که خورشید دقیقاً بالای خط استوای سیاره قرار میگیرد. به دلیل عدم امکان رصد این لایههای جوی با تلسکوپهای زمینی، نیاز به مشاهدات تکمیلی با جیمز وب در این دوره کلیدی تغییر فصلی در زحل حیاتی است.