عظمت جهان هستی بسیار فراتر از چیزی است که شما تصور میکنید. با نگاه به بزرگترین اجرام شناخته شده کیهان از سیاره و ستاره گرفته تا کهکشان و ساختارهای بزرگتر از آن متوجه جایگاه انسان در جهان خواهید شد.
درک ابعاد هستی کار آسانی نیست. هرچند نگاهی به بزرگترین اجرام کیهان شاید به شما در این زمینه کمک کند. با توجه به دادههای کنونی، قطر جهان قابل مشاهده به حدود ۹۲ میلیارد سال نوری میرسد. البته این تنها بخشی از جهان است که انسان میتواند مشاهده کند. تا جایی که میدانیم همین مقدار نیز همچون نقطه کوچکی در برابر یک هستی بسیار بزرگتر قرار دارد. برای مقایسه باید بگوییم که فاصله زمین تا مریخ به ۳ دقیقه نوری میرسد.
بزرگترین اجرام جهان حتی در تصور انسان نمیگنجند
برای قرنها انسان تصور میکرد جهان هستی در زمین، خورشید و چند ستاره خلاصه میشود. حتی تا ۱۰۰ سال پیش نمیدانستیم بهجز کهکشان راه شیری کهکشان دیگری هم در جهان وجود دارد. گرچه اکنون بهلطف تلسکوپهای پیشرفته متوجه تعداد باورنکردنی کهکشانهای جهان شدهایم. در ادامه میخواهیم بزرگترین اجرام کیهان را در دستهبندیهای مختلف از سیاره و ستاره گرفته تا کهکشان و ساختارهای خاص بررسی کنیم. البته بزرگترین سیاه چالههای جهان بهخاطر ماهیت خاص خود در این مطلب قرار ندارند.
سیاره Kepler-435 b
لیست بزرگترین اجرام کیهان را با سیاره Kepler-435 b شروع میکنیم. این غول گازی در سال ۲۰۱۵ کشف شد و قطر آن تقریبا دو برابر سیاره مشتری است. گرچه وزن آن به ۸۵ درصد وزن مشتری میرسد. فاصله این سیاره از ستاره اصلی تنها ۰.۰۹۴۸ واحد نجومی است که یعنی اگر در منظومه شمسی قرار داشت از زمین به خورشید نزدیکتر میبود.
این سیاره هر ۸.۶ روز یکبار به دور ستاره خود میچرخد و در فاصله ۴۶۰۰ سال نوری از زمین قرار دارد. کپلر ۴۳۵ بی را میتوان در زمره ترسناک ترین سیاره های جهان قرار داد.
سیاره HAT-P-67 b
با توجه به تصور خود از کره زمین، انتظار داریم که سیارهها بسیار سنگین باشند. هرچند این موضوع در مورد غولهای گازی صدق نمیکند. یکی از بزرگترین سیارههای جهان قطری معادل ۲.۱۴ برابر مشتری دارد. گرچه از نظر وزن دومین سیاره با چگالی پایین در جهان محسوب میشود. در واقع از نظر چگالی تا حدودی در سطح پشمک قرار دارد.
فاصله این سیاره با ستاره خود آنقدر کم است که هر سال تنها ۴.۸ روز طول میکشد. چنین فاصله کمی نیز باعث میشود که در صورت بازدید از آن، انسان با یک دنیای جهنمی واقعی مواجه شود.
بزرگترین اجرام کیهان: سیاره ROXs 42 Bb
هر روز شاهد پیشرفتهای شگفتانگیز دانشمندان در اخبار نجوم هستیم. با وجود این، یک سیاره توانسته است حسابی همه را گیج کند. شعاع سیاره ROXs 42 Bb حدود ۲.۵ برابر سیاره مشتری است و جرم آن نیز به ۲۴.۷ ترلیون ترلیون تن یا بهبیانی دیگر ۱۳ برابر جرم مشتری میرسد. در واقع ما با بزرگترین و سنگینترین سیاره جهان طرف هستیم.
همین ابعاد و وزن عجیب نیز باعث شده دانشمندان در مورد ماهیت این سیاره تردید داشته باشند. آنها نمیدانند آیا با یک سیاره طرف هستند یا یک کوتوله قهوهای را مشاهده میکنند. کوتولههای قهوهای در شرف تبدیل شدن به ستاره بودهاند؛ اما نتوانستهاند واکنشهای هستهای پایدار را در خود شکل دهند.
ستاره WOH G64
خورشید در مقایسه با کره زمین همچون غولی حیرتانگیز بهنظر میرسد. هرچند وقتی به بررسی بزرگترین اجرام کیهان میپردازید، متوجه میشوید که حتی خورشید نیز چندان بزرگ نیست. در فاصله ۱۶۰ هزار سال نوری از زمین ستارهای بهنام WOH G64 قرار دارد که جرم آن به ۲۸ برابر جرم خورشید میرسد. شعاع این ستاره نیز ۸۰۰ برابر خورشید تخمین زده میشود.
پیشتر تخمین زده میشد که شعاع این ستاره ۱۵۰۰ برابر خورشید باشد؛ اما WOH G64 در مدت کوتاهی بخش زیادی از لایههای بیرونی خود را از دست داده است. همین نیز میتواند ما را با سرنوشت غمانگیز خورشید بیشتر آشنا کند.
بزرگترین اجرام کیهان: ستاره UY Scuti
یو وای اسکوتی بهعنوان یکی از بزرگترین ستارههای جهان شناخته میشود. چون ماهیت این ستاره در حال تغییر است، دانشمندان در دستهبندی آن اختلافنظر دارند. برخی آن را یک ابرغول سرخ و برخی یک فراغول سرخ میدانند. پیشتر دانشمندان تصور میکردند شعاع این ستاره حدود ۱۷۰۰ برابر خورشید باشد. هرچند اندازهگیریهای جدید این میزان را به ۹۰۹ برابر خورشید کاهش داده است.
از آنجایی که درخشندگی این ستاره مرتب تغییر میکند، دانشمندان نمیتوانند جرم دقیق آن را محاسبه کنند. ما فقط میدانیم که یکی از بزرگترین اجرام کیهان در فاصله ۵۹۰۰ سال نوری از زمین قرار دارد.
ستاره VY Canis Majoris
بزرگترین ستاره مشاهده شده توسط بشر VY Canis Majoris نام دارد. این ستاره در مراحل پایانی عمر خود قرار دارد و یا با انفجار ابرنواختر پایانی خاص خواهد داشت یا به یک سیاهچاله خطرناک تبدیل میشود. بهعنوان یکی از بزرگترین اجرام کیهان، شعاع ویوای سگ بزرگ به ۱۴۲۰ برابر خورشید میرسد. جرم آن نیز تقریبا ۱۷ برابر خورشید است.
این ستاره در فاضله ۳۸۴۰ سال نوری از زمین قرار دارد و بهعنوان درخشانترین منبع تابش مادون قرمز شناخته میشود. همچنین رفتارهای خاصی از خود نشان میدهد که برای یک ستاره کمی عجیب است. همین نیز سبب شده که دانشمندان در مورد سرنوشت نهایی آن تردید داشته باشند.
کهکشان IC 1101
با بررسی بزرگترین اجرام کیهان متوجه میشوید که کهکشانها در اشکال مختلفی وجود دارند. راه شیری یک کهکشان مارپیچی محسوب میشود. گرچه کهکشانهای بیضوی و عدسیشکل نیز در جهان شکل گرفتهاند. بزرگترین کهکشان عدسیشکل جهان IC 1101 نام دارد. قطر این کهکشان به حدود ۴۰۹ هزار سال نوری میرسد که یعنی نسبت به راه شیری تا ۴ برابر بزرگتر است.
جالب اینکه بخش مرکزی کهکشان IC 1101 نسبت به سایر کهکشانهای غولپیکر فرق دارد. اگر روزی امکان سفر با سرعت نور برای انسان میسر شود، برای گذر از هسته این کهکشان به ۱۳۷۰۰ سال زمان (در مقایسه با ۵۰۰۰ سال برای راه شیری) نیاز دارید. هرچند سیاهچاله کلانجرم مرکزی این کهکشان آنقدر فعالیت داشته که تقریبا چیز زیادی در هسته باقی نمانده است.
بزرگترین اجرام کیهان: کهکشان A2261-BCG
یکی از بزرگترین کهکشانهای بیضوی کشفشده در جهان A2261-BCG نام دارد. قطر این کهکشان ۵۴۴ هزار سال نوری تخمین زده شده است و عرض هسته آن به ۱۰ هزار سال نوری میرسد.
برخلاف سایر کهکشانها، هسته این کهکشان بیشتر شبیه یک مه پفدار بهنظر میرسد. همین نیز باعث شد که دانشمندان حسابی کنجکاو شوند. آنها احتمال دادند که یا دو سیاهچاله با هم ادغام شده و خوشه ستارهای واقع در مرکز را آشفته کردهاند و یا اینکه به دلیلی سیاهچاله مرکزی به بیرون پرتاب شده و کهکشان فاقد لنگر گرانشی است.
- تلسکوپ جیمز وب از برخورد همزمان ۵ کهکشان در ابتدای عالم تصویربرداری کرد
- نیرویی عجیب در جذب راه شیری و ۴۰۰ کهکشان دیگر به نقطهای خاص در فضا است
- مقیاس کارداشف چیست و بشر چگونه به ارباب کهکشان تبدیل میشود؟
دادههای جدید بهدست آمده بهسمت احتمال دوم میل میکنند. هرچند دانشمندان هنوز نمیدانند که دقیقا چه بلایی سر سیاهچاله کلانجرم این کهکشان آمده است.
کهکشان ESO 383-76
کهکشان ESO 383-76 با قطری معادل ۱.۸ میلیون سال نوری بهعنوان بزرگترین کهکشان جهان هستی شناخته میشود. همین ابعاد بزرگ نیز باعث میشود که درخشندگی بسیار زیادی داشته باشد. در واقع ESO 383-76 ششمین منبع درخشان پرتو ایکس در آسمان شب محسوب میشود.
یکی از بزرگترین اجرام کیهان بر حول محور یک سیاهچاله کلانجرم میچرخد. دانشمندان در مورد جرم این سیاهچاله توافق ندارند. برخی فکر میکنند که جرم این سیاه چاله حدود ۲ میلیارد برابر خورشید است و برخی جرم آن را تا ۲۸ میلیارد برابر خورشید میدانند. اگر جرم آن تا ۲۸ میلیارد برابر خورشید باشد، میتوان از احتمال زنده ماندن انسان در سیاه چاله مرکزی ESO 383-76 صحبت کرد.
ابرخلاء اریدانوس
وقتی یک فضانورد از ایستگاه فضایی بینالمللی به اطراف نگاه میکند، ستارگان زیادی را میبیند. گویی که جهان هستی بهصورت یکپارچه توسط اجرام مختلف پر شده است. هرچند اینگونه نیست. ما فقط خوششانس هستیم که در این نقطه از جهان به دنیا آمدهایم. در برخی از نقاط جهان نه ستارهای دیده میشود و نه هیچ کهکشانی.
در فاصله ۲ میلیارد سال نوری از ما ابرخلاء اریدانوس قرار دارد. منطقهای به وسعت ۱.۸ میلیارد سال نوری که همهچیز در آن متوقف میشود. شما حتی نمیتوانید ابرخلاء اریدانوس را در شمار بزرگترین اجرام کیهان قرار دهید. چراکه ماده معمولی در این منطقه وجود ندارد و تاریکی همهجا را احاطه کرده است. تصور کنید انسان روزی وارد یک کرمچاله شده و از این منطقه بیرون بیاید. آیا کابوسی بدتر از آن میتواند وجود داشته باشد؟
حلقه عظیم انفجار پرتو گاما
توضیح دادن برخی ساختارهای فراکهکشانی کمی سخت است. وقتی در مورد بزرگترین اجرام کیهان صحبت میکنیم، ذهن انسان سراغ موارد فیزیکی میرود. هرچند در این مورد ماجرا فرق دارد. ستارهها هنگام مرگ یا انفجار ابرنواختر را تجربه میکنند یا به سیاهچاله تبدیل میشوند.
انفجار ابرنواختر مقدار بسیار زیادی انرژی آزاد میکند. هرچند اگر یک ابرنواختر بسیار بزرگ باشد، میتواند به انفجار پرتو گاما منجر شود. انفجار پرتو گاما یا GRB پس از بیگبنگ دومین انفجار جهان هستی محسوب میشود و میتواند در یک لحظه بهاندازه بیش از یک میلیون ترلیون خورشید بدرخشد.
در فاصله ۹ میلیارد سال نوری از زمین ۹ انفجار پرتو گاما رخ داده است و حلقهای به قطر ۵.۶ میلیارد سال نوری را شکل دادهاند. برای شکل گرفتن چنین ساختاری باید ۹ ستاره غولپیکر در فاصلهای تقریبا یکسان با زمین وجود داشته باشند که با توجه به مدلهای کیهانشناسی کنونی غیرممکن است.
بزرگترین اجرام کیهان: دیوار بزرگ هرکول-تاج شمالی
وقتی تعداد زیادی کهکشان در کنار هم قرار بگیرند، خوشههای کهکشانی را شکل میدهند. این خوشهها قدرت گرانشی بالایی دارند و میتوانند از صدها یا حتی هزاران کهکشان میزبانی کنند. در برخی موارد نیز شاهد خم شدن بسیار زیاد بافت فضا-زمان توسط خوشههای کهکشانی هستیم. هرچند بزرگترین خوشه کهکشانی آنقدر بزرگ است که دانشمندان حتی در وجود آن تردید دارند.
دیوار بزرگ هرکول-تاج شمالی در صدر بزرگترین اجرام کیهان قرار دارد. در واقع ما با چیزی بهنام فیلامنت کهکشانی طرف هستیم. یک ابرخوشه کهکشانی که از کنار هم قرار گرفتن خوشههای کهکشانی کوچکتر تشکیل شده است. دانشمندان فکر میکنند که عرض این ساختار عجیب به ۱۰ میلیارد سال نوری میرسد و ضخامت آن نیز برابر با یک میلیارد سال نوری است. این ابعاد را با عرض کهکشان راه شیری که ۱۰۰ هزار سال نوری است مقایسه کنید.
از آنجایی که عرض کل جهان قابل مشاهده ۹۲ میلیارد سال نوری تخمین زده میشود، دیوار بزرگ ۱۰ درصد از کل جهان را بهخود اختصاص داده است. دانشمندان در سال ۲۰۱۴ این ساختار عجیب را کشف کردند؛ اما در مورد ابعاد آن اطلاعاتی نداشتند. تا اینکه یک انفجار پرتو گاما قدرتمند بخشی از آن را آشکار کرد.
از آنجایی که تخمینهای مرتبط با وسعت این ساختار بر اساس مشاهده پایدار نبودهاند، برخی اخترشناسان در وجود دیوار بزرگ تردید دارند. آنها فکر میکنند با توجه به مدلهای کیهانشناسی نباید چنین ساختاری اصلا وجود داشته باشد.