کیهان پر از رمز و راز است و گاهی بهترین کشف نجومی تصادفی از چشمانداز غیرمنتظره پدیدار میشود. این اکتشافات غیرمترقبه، درک بشر را از جهان هستی دگرگون کردهاند.
اغلب ستارهشناسان با هدف خاصی به رصد کیهان میپردازند. با این حال، وسعت و رمزآلودگی کیهان منجر به یافتههایی میشود که دیدگاه ما را دگرگون میکنند. این ۱۰ کشف نجومی تصادفی که در ادامه میخوانید، تاثیر چشمگیری بر علم نجوم و دانش کیهانشناسی بشر گذاشتهاند.
۱. اورانوس (۱۷۸۱)
در بهار ۱۷۸۱، ویلیام هرشل، ستارهشناس بریتانیایی، هنگام فهرستبندی ستارگان، جسمی کمنور و کند را در صورت فلکی دوپیکر کشف کرد. هرشل در ابتدا گمان میکرد این یک دنبالهدار است. اما پس از رصدهای بعدی و محاسبه مدار آن توسط آندرس یوهان لکسل، ستارهشناس فنلاندی-سوئدی، مشخص شد که این جسم در واقع یک سیاره است که بعدها اورانوس نام گرفت.
۲. سرس، اولین سیارک و سیاره کوتوله (۱۸۰۱)
جوزپه پیاتسی، ستارهشناس ایتالیایی، در تلاش برای ساخت نقشه دقیق موقعیت ستارگان بود که متوجه یک ستاره عجیب و متحرک شد. پیاتسی نیز فکر میکرد در حال رصد یک دنبالهدار است، اما رصدهای بعدی نشان داد این شی سیاره جدیدی است که بین مریخ و مشتری میچرخد. با این حال، تحلیلهای بعدی سرس را از وضعیت سیاره بودن خارج کرد و برای مدت طولانی، اولین سیارک کشفشده در نظر گرفته میشد. در سال ۲۰۰۶، سرس دوباره بهعنوان یک سیاره کوتوله طبقهبندی شد.
۳. شرارههای خورشیدی (۱۸۵۹)
در سال ۱۸۵۹، ریچارد کرینگتون، ستارهشناس بریتانیایی، بهطور ناخواسته آنچه را که بعدها به «رویداد کرینگتون» معروف شد، ثبت کرد. او در حال مطالعه لکههای خورشیدی بود که ناگهان متوجه یک درخشش شدید و ناگهانی نور شد که بعدها بهعنوان یک شراره خورشیدی شناسایی شد. این شراره قویترین توفان ژئومغناطیسی ثبتشده در زمین را به دنبال داشت و منجر به کشف پدیدهای کاملا جدید در خورشید شد.
۴. پرتوهای ایکس کیهانی (۱۹۶۲)
اواسط قرن بیستم زمان پرباری برای ستارهشناسی بود. یکی از یافتههای مهم این دوره، کشف تابش پرتوهای ایکس از خورشید است. تیم ریکاردو جاکونی، فیزیکدان ایتالیایی-آمریکایی، در پی این بود که آیا پرتوهای ایکس خورشید پس از برخورد با ماه، پرتوهای ایکس قمری ایجاد میکنند یا خیر. اما آنها چیزی بسیار بزرگتر یافتند: شواهدی از یک زمینه پرتو ایکس که از خارج از منظومه شمسی سرچشمه میگرفت. این کشف نجومی تصادفی به توسعه تلسکوپهای پرتو ایکس متعدد کمک کرد.
۵. تابش زمینه کیهانی (۱۹۶۴)
در مه ۱۹۶۴، آرنو پنزیاس و رابرت ویلسون در حال آزمایش امواج رادیویی بازتابشده از ماهوارههای بالنی بودند. آنها با یک صدای «هیس» ناخوشایند و یک سیگنال حرارتی غیر قابل توضیح مواجه شدند که حتی پس از حذف تمام عوامل مزاحم از جمله کبوترها نیز ادامه داشت. این دو بهطور تصادفی شواهدی از تابش زمینه کیهانی را کشف کردند که یادگاری از تولد انفجاری جهان ما، یعنی بیگ بنگ، محسوب میشود.
۶. پالسارها (۱۹۶۷)
جوسلین بل، فیزیکدان ایرلند شمالی، در دادههای تلسکوپ رادیویی که در ساخت آن کمک کرده بود، نویز عجیبی را تشخیص داد. بل که در آن زمان دانشجوی فارغالتحصیل بود، با وجود تردید همکارانش، سه ماه به مطالعه این پالسهای عجیب ادامه داد. پشتکار او نتیجه داد؛ بل تایید کرد که نور عجیب، یک سیگنال تپنده از راه دور است؛ اولین پالسار شناختهشده که بعدها بهعنوان یک ستاره نوترونی چرخنده شناسایی شد.
۷. فورانهای پرتو گاما (۱۹۶۷)
فورانهای پرتو گاما (GRB) توجه ماهوارههای آمریکایی را که در دوران جنگ سرد به دنبال حملات هستهای بودند، جلب کرد. این ماهوارهها حدود ۱۵ مورد سیگنالهای عجیب پرتو گاما را شناسایی کردند که برای آزمایشهای هستهای بسیار نامتعارف بودند. در نهایت، آزمایشگاه ملی لس آلاموس وارد عمل شد و در سال ۱۹۷۳، جامعه نجومی از وجود فورانهای پرتو گاما، قویترین منبع انرژی در جهان، مطلع شد.
۸. اولین سیاره فراخورشیدی (۱۹۹۲)
ستارهشناسان مدتها به وجود سیارات فراخورشیدی (سیاراتی که به دور ستارههایی غیر از خورشید ما میچرخند) اعتقاد داشتند. اما قرنها طول کشید تا الکساندر ولشچان و دیل فریال، در حین مطالعه یک پالسار، دو سیاره را کشف کردند که به دور یک ستاره نوترونی میچرخیدند. این اولین سیاره فراخورشیدی بود که بهطور قطعی شناسایی و تایید شد. اکنون با ابزارهای پیچیدهتر، سیارات فراخورشیدی با سرعت زیادی یافت میشوند.
۹. شواهد انرژی تاریک (۱۹۹۸)
تا سال ۱۹۹۸، ستارهشناسان معتقد بودند که انبساط جهان سرانجام کند خواهد شد. اما دو تیم ستارهشناس بهطور جداگانه یک ابرنواختر نوع 1a را با نوری غیر عادی ضعیف مشاهده کردند. پس از مطالعه فاصله و طیف آن، کیهانشناسان دریافتند که جهان با سرعت فزایندهای در حال انبساط است، نه کند شدن. برای توجیه این مشاهدات، آنها وجود یک نیروی فرضی به نام انرژی تاریک را مطرح کردند که انبساط جهان را تسریع میکند. این یک کشف نجومی تصادفی بسیار مهم بود.
۱۰. فورانهای رادیویی سریع (۲۰۰۷)
در سال ۲۰۰۷، دانکن لوریمر، اخترفیزیکدان، و دانشجوی فارغالتحصیلش، دیوید نارکویچ، در حال بررسی دادههای پالسارها، رکوردی از یک فوران رادیویی بسیار کوتاه را یافتند. این فوران که تنها ۵ میلیثانیه طول کشید، به اندازه یک ماه انرژی خورشید، انرژی آزاد کرد. دانشمندان معتقدند پالسارها تابش را در فواصل زمانی ثابت ساطع میکنند، بنابراین فورانهای رادیویی سریع باید از رویدادهای فاجعهبار و منفرد سرچشمه گرفته باشند.