گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
رژیم فستینگ که زمانی به‌عنوان یک راهکار سلامتی و کاهش وزن محبوب شناخته می‌شد، اکنون با تردیدهای علمی و نگرانی‌های جدیدی مواجه شده است.
تبلیغات گسترده پیرامون رژیم فستینگ (روزه متناوب) مدت‌ها این روش را مترادف با سبک زندگی سالم نشان می‌داد، اما اکنون اخبار و گزارش‌هایی در مورد خطرات احتمالی آن، به‌ویژه برای قلب و نوجوانان، توجهات را به خود جلب کرده است. به گفته استفان کابیش، پزشک متخصص غدد در دانشگاه پزشکی شارته برلین، هایپ پیرامون رژیم فستینگ هرگز با داده‌های انسانی قوی حمایت نشده است. با وجود این چالش‌ها و عوارض فستینگ، طرفداران این رژیم همچنان بر مزایای آن برای بهبود سلامتی و افزایش طول عمر تأکید می‌کنند.
متداول‌ترین روش روزه‌داری، متد ۱۶:۸ است که در آن فرد برای ۱۶ ساعت از روز غذا نمی‌خورد (معمولاً صبحانه یا شام حذف می‌شود) و در ۸ ساعت باقی‌مانده غذای خود را میل می‌کند. برخی دیگر ممکن است مصرف غذا را در روزهای متناوب به شدت محدود کنند (فستینگ یک روز در میان) یا دو بار در هفته روزه بگیرند (روش ۵:۲).
چرا رژیم فستینگ مورد مناقشه است؟
تین‌های کوله، متخصص دیابت و استاد بیمارستان‌های دانشگاه ژنو، بر این باور است که جامعه مدرن منجر به سبک زندگی‌ای شده که پرخوری را ترویج می‌کند و این عامل به چاقی و دیابت دامن می‌زند. دیابت نوع ۲ که اغلب به آن دیابت بزرگسالی گفته می‌شود، یکی از مسائل اصلی در این زمینه است، جایی که افراد مبتلا انرژی بیشتری نسبت به نیازشان جذب می‌کنند. یکی از ویژگی‌های این بیماری، مقاومت به انسولین است که در آن سلول‌ها به هورمون انسولین پاسخ موثری نمی‌دهند و در نتیجه سطح قند خون افزایش می‌یابد.
استفان هرزیگ، استاد دانشگاه فنی مونیخ، می‌گوید: رژیم فستینگ تقریباً همیشه پاسخ‌دهی سلول‌ها به انسولین را بهبود می‌بخشد. در نتیجه، غلظت قند، چربی و کلسترول در خون نیز کاهش می‌یابد. یک مطالعه در سال ۲۰۲۳ به سرپرستی مارک ازپه‌لتا از دانشگاه ایلینویز شیکاگو نشان داد که روزه‌داری یک روز در میان، به‌ویژه در ترکیب با ورزش، بیماری کبد چرب را نیز کاهش می‌دهد.
با این حال، نگاه دقیق‌تر به تحقیقات نشان می‌دهد که این ادعاها به آن سادگی که اغلب مطرح می‌شوند، نیستند. به عنوان مثال، در مطالعه سال ۲۰۲۳ درباره چربی کبد، گروه‌های داوطلب تحت برنامه‌های غذایی و ورزشی مختلفی قرار گرفتند، اما گروه مقایسه‌ای وجود نداشت که در آن افراد همان میزان کالری را بدون روزه‌داری متناوب مصرف کنند. کابیش این را یک مقایسه ناعادلانه می‌داند و می‌افزاید که چنین نقص‌هایی در طراحی مطالعه در کل ادبیات مربوط به این موضوع دیده می‌شود.
- دانشمندان از دلیل اصلی شکست رژیم‌های غذایی می‌گویند
- این شیرین کننده های مصنوعی بی‌ضرر، چندان هم ایمن نیستند
- این 2 عادت غذایی ساده، می‌تواند وزن شما را کم کند
- با خوردن کیک، وزن کم کنید!
- اگر فستینگ برای شما سخت است، این روش جدید را امتحان کنید
دو متاآنالیز در افراد مبتلا به دیابت یا چاقی به این نتیجه رسیدند که رژیم فستینگ تأثیر مثبتی بر وزن، قند خون، فشار خون و چربی‌های خون دارد. اما کابیش اشاره می‌کند که در اکثر مطالعات اولیه، افراد روزه‌دار با افرادی مقایسه شده‌اند که رژیم غذایی خود را تغییر نداده بودند. در نتیجه، گروه‌های مداخله‌گر وزن کم کردند، اما گروه‌های کنترل منطقاً وزنی کم نکردند زیرا هیچ محدودیت کالری برای آن‌ها اعمال نشده بود. کابیش توضیح می‌دهد: تنها زمانی اثرات قوی رژیم فستینگ را مشاهده می‌کنید که آن را با افرادی مقایسه کنید که هیچ دستورالعمل غذایی یا ورزشی دریافت نکرده‌اند. اما به محض اینکه آن را با کاهش کالری معادل مقایسه کنید، مزایای رژیم فستینگ از بین می‌رود. بهبود فرضی مقاومت به انسولین نیز همیشه قابل اثبات نیست و در برخی متاآنالیزها هیچ اثری در این زمینه یافت نشد یا بهبودها ناچیز بودند.
رژیم فستینگ: مزایا در مقابل واقعیت علمی
به نظر می‌رسد تنها مزیت اثبات‌شده روزه‌داری متناوب این است که افراد در نتیجه آن کمتر غذا می‌خورند و وزن کم می‌کنند. دانشمندان دانشگاه باث انگلستان در سال ۲۰۲۱ این موضوع را به صراحت آزمایش کردند: آن‌ها رژیم فستینگ را با رژیمی که محدودیت زمانی نداشت اما همان میزان کالری را شامل می‌شد، مقایسه کردند. نتیجه این بود که هیچ مزیت اضافی برای روزه‌داری در کاهش وزن یا اندازه‌گیری‌های مختلف خونی وجود نداشت. در واقع، چربی شکمی در افرادی که به طور مداوم غذا می‌خوردند، بیشتر از بین رفت. کابیش می‌گوید: این مطالعه طراحی خوبی برای ارزیابی رژیم فستینگ دارد. یافته‌ای که نشان می‌دهد فستینگ روشی برتر برای کاهش وزن نیست، با نتایج سایر مطالعات همخوانی دارد.
هرزیگ اضافه می‌کند: مطالعات طولانی‌مدت نشان دادند که اثرات مثبت رژیم فستینگ تفاوت معناداری با آنچه با صرفاً کمتر خوردن کالری در هر روز به دست می‌آورید، ندارد. بسیاری از افراد ممکن است حذف یک وعده غذایی را راحت‌تر از کمتر خوردن در هر وعده بدانند، اما الگوهای غذایی و گرایش‌های وزنی در افراد بسیار متفاوت است. هرزیگ معتقد است: کاملاً ممکن است برخی افراد پس از فازهای روزه‌داری، با غذاهای پرکالری به خود پاداش دهند و در نتیجه، مصرف کلی انرژی خود را به طور چشمگیری کاهش ندهند.
علاوه بر این، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد رژیم فستینگ باعث گرسنگی بیشتری نسبت به محدودیت کالری مداوم می‌شود. یک متاآنالیز درباره روزه‌داری در ماه رمضان این یافته را با تحلیل خون تأیید کرد: غلظت هورمون گرلین (هورمون محرک گرسنگی) در افرادی که روزه می‌گرفتند، به طور قابل‌توجهی بالاتر بود. مطالعات رمضان یک آزمایش طبیعی و ثابت‌شده در مورد پرهیز موقت از غذا ارائه می‌دهد و محققان از این مطالعات به یک نتیجه مهم رسیده‌اند: رژیم فستینگ ممکن است خطر قابل‌توجهی برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ داشته باشد، گروهی که طبق ادبیات عمومی باید از آن بهره‌مند شوند. برای مثال، در یک مطالعه سال ۲۰۲۳ در کشورهای عربی مختلف، یک سوم شرکت‌کنندگان در طول روزه‌داری رمضان، افزایش سطح گلوکز را نسبت به دوره قبل از ماه مشاهده کردند. کابیش می‌گوید: ما در بیماران دیابتی در طول رمضان، وخامت قابل‌توجهی در سطح قند خون می‌بینیم. با این حال، این امر به دلیل مصرف زیاد غذاهای شیرین در شب نیز هست.
خطرات پنهان و عوارض رژیم فستینگ
«روزه‌داری در سنین بالا قطعاً مضر است، زیرا به بدن سیگنال تجزیه عضلات را می‌دهد.» — الین اسلاگبوم، اپیدمیولوژیست
در سال ۲۰۲۰، یک پوستر تحقیقاتی از محققان دانشگاه پزشکی شانگهای جیائو تونگ و همکارانشان که در کنفرانس انجمن قلب آمریکا در شیکاگو ارائه شد (البته هنوز در یک مجله داوری‌شده منتشر نشده است)، خبرساز شد. در این پوستر، دانشمندان خطر افزایش مرگ و میر در افرادی را که به صورت متناوب روزه می‌گرفتند، مطرح کردند. آن‌ها به ۲۰,۰۰۰ نفر در ایالات متحده اشاره کردند که بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۸ در نظرسنجی‌های ملی سلامت و تغذیه (NHANES) شرکت کرده بودند. به طور متوسط، شرکت‌کنندگان به مدت ۸ سال تحت نظر بودند. مشخص شد افرادی که حداقل ۱۶ ساعت بین وعده‌های غذایی خود وقفه می‌انداختند، تقریباً دو برابر بیشتر از کسانی که بیشتر اوقات غذا می‌خوردند، در معرض خطر مرگ ناشی از حوادث قلبی عروقی (عمدتاً حمله قلبی یا سکته مغزی) بودند. با این حال، این مطالعه انتقادات زیادی را دریافت کرده است، بخشی به این دلیل که طراحی آن نمی‌تواند علت را اثبات کند. همچنین ممکن است افرادی که از قبل بیمار بودند، برای کاهش وزن از وعده‌های غذایی خودداری کرده باشند؛ در این صورت، مرگ و میر این گروه به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و چاقی مفرط بالاتر خواهد بود، نه به دلیل وقفه‌های غذایی.
با این وجود، این نتایج باعث شده است که طرفداران این رژیم احتیاط بیشتری به خرج دهند. هرزیگ می‌گوید: تا همین اواخر، مطالعات کوتاه‌مدت همگی اثرات مثبت رژیم فستینگ را نشان می‌دادند. اکنون مشاهدات طولانی‌مدت بیشتری با نشانه‌های اولیه وجود دارد که می‌تواند اثرات منفی، به‌ویژه بر بیماری‌های قلبی عروقی نیز داشته باشد.
بهتر است صبحانه را حذف نکنید
یک متاآنالیز دیگر که بیش از ۲۰۰,۰۰۰ شرکت‌کننده از ژاپن و ایالات متحده را پوشش می‌داد، بررسی کرد که حذف صبحانه چقدر بر سلامتی تأثیر می‌گذارد. در یک دوره مشاهده ۱۷ ساله، خطر بیماری قلبی عروقی در افرادی که عموماً صبحانه نمی‌خوردند، ۲۱ درصد بیشتر از افرادی بود که به طور منظم صبحانه می‌خوردند. در مطالعات دیگر، کسانی که اغلب صبحانه را حذف می‌کردند، افزایش خطر چاقی (۴۸ درصد) و دیابت نوع ۲ (بین ۱۲ تا ۲۱ درصد) و نرخ بالاتر مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی یا سرطان را نشان دادند.
کابیش هشدار می‌دهد که از این یافته‌ها نباید بیش از حد نتیجه‌گیری کرد. او اشاره می‌کند: اینها مطالعات اپیدمیولوژیک هستند که علت را اثبات نمی‌کنند. احتمال تحریف وجود دارد زیرا حذف صبحانه اغلب با فقر، سیگار کشیدن، مصرف الکل، تغذیه بی‌کیفیت و عدم ورزش مرتبط است. علاوه بر این، الگوهای غذایی اغلب به صورت انتخابی مورد بررسی قرار گرفته‌اند (به عنوان مثال، برای آخرین روز، آخرین هفته یا چند ماه قبل از مطالعه) و بنابراین لزوماً نماینده نیستند. با این حال، این مطالعات نیز دلایل خوبی برای اثبات اینکه رژیم فستینگ می‌تواند برای سلامتی مفید باشد، ارائه نمی‌دهند.
توده عضلانی کاهش می‌یابد
اغلب تنها در بخش‌های کوچک مطالعات است که یک جنبه تاریک خاص از روند رژیم فستینگ به رسمیت شناخته می‌شود: نگرانی‌ها در مورد از دست دادن توده عضلانی. این مورد در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۵ مشاهده شد. به گفته نویسندگان آن، مانوئل دوته-مونترو و آنتونیو کلاورو-خیمنو، رژیم فستینگ هیچ مزیتی نسبت به رژیم مدیترانه‌ای در کاهش چربی شکمی، صرف نظر از بازه زمانی روزه‌داری، ارائه نمی‌دهد. یکی از نمودارها نشان داد کسانی که روزه می‌گرفتند، توده عضلانی از دست دادند، اما این امر برای کسانی که در طول روز همان تعداد کالری را می‌خوردند، اتفاق نیفتاد. همین الگو را می‌توان در یک متاآنالیز از اثرات اشکال مختلف روزه‌داری متناوب یافت: توده بدون چربی (توده عضلانی) شرکت‌کنندگان در همه جا کاهش یافته بود.
کابیش توضیح می‌دهد: بدن ما ۲۰ تا ۴۰ گرم پروتئین در هر وعده غذایی استفاده می‌کند. اما یک فرد بزرگسال روزانه ۷۰ تا ۹۰ گرم نیاز دارد. بنابراین اگر کل این مقدار را در دو وعده یا حتی یک وعده غذایی جای دهید، به راحتی ممکن است دچار کمبود پروتئین شوید. در برخی موارد، این حتی منجر به عدم کاهش وزن در طول رژیم فستینگ می‌شود و به جای آن به از دست دادن عضله و تجمع چربی می‌انجامد. الین اسلاگبوم، استاد اپیدمیولوژی که بر تحقیقات پیری در دانشگاه لیدن هلند تمرکز دارد، می‌گوید: روزه‌داری در سنین بالا قطعاً مضر است، زیرا به بدن سیگنال تجزیه عضلات را می‌دهد. این آخرین چیزی است که اگر می‌خواهید در سنین بالا تناسب اندام و استقلال خود را حفظ کنید، به آن نیاز دارید. کابیش عموماً به افراد بالای ۵۰ سال توصیه می‌کند از رژیم فستینگ خودداری کنند.
چه کسانی باید از رژیم فستینگ اجتناب کنند؟
«اگر سالم هستید، از رژیم فستینگ سودی نخواهید برد؛ نمی‌توانید متابولیسم ایده‌آل را بهبود بخشید.» — تین‌های کوله، متخصص دیابت
افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای نیز باید احتیاط کنند. کوله می‌گوید: بیماران دیابتی، به عنوان مثال، باید دوز و زمان‌بندی داروهای خود را تنظیم کنند. آن‌ها باید فقط با مشورت پزشک رژیم فستینگ را انجام دهند. همین امر در مورد کسانی که برای فشار خون بالا دارو مصرف می‌کنند نیز صادق است، زیرا وقفه‌های بین وعده‌های غذایی می‌تواند فشار خون را کاهش دهد.
کوله توصیه می‌کند: افراد دارای اختلالات خورد و خوراک و سرطان نیز حتماً باید از رژیم فستینگ اجتناب کنند. افراد مبتلا به تومور اغلب وزن زیادی از دست می‌دهند که پیش‌آگهی آن‌ها را بدتر می‌کند؛ هرگونه محدودیت غذایی می‌تواند این اثر را تشدید کند. بنیاد قلب آلمان در صورت نارسایی قلبی شدید، کلاً از روزه‌داری منع می‌کند. افرادی که دارای سایر بیماری‌های قلبی هستند و می‌خواهند وزن کم کنند، باید کاهش کالری دریافتی خود را حداکثر به ۵۰۰ تا ۸۰۰ کیلوکالری محدود کنند.
کارشناسان می‌گویند که تنها برای افراد سالم تا میانسالی توصیه می‌شود که برای کاهش وزن، رژیم فستینگ را امتحان کنند. با این حال، هرزیگ هشدار می‌دهد: اثرات مثبت تنها تا زمانی دوام دارند که وقفه‌های غذایی را حفظ کنید. رژیم فستینگ به هیچ وجه تضمینی برای یک زندگی سالم نیست. کوله می‌افزاید: یک رژیم غذایی متعادل و ورزش زیاد مهم هستند. اما اگر سالم هستید، از رژیم فستینگ سودی نخواهید برد؛ نمی‌توانید متابولیسم ایده‌آل خود را بهبود بخشید.