اینها پرهزینه‌ترین ماموریت‌های فضایی تاریخ هستند

ماموریت‌های فضایی همیشه با هزینه‌های گزافی همراه بوده‌اند، اما برخی از پرهزینه‌ترین ماموریت‌های فضایی تاریخ بشریت، دستاوردهای بی‌نظیری را برای ما به ارمغان آورده‌اند. از اکتشافات علمی گرفته تا ایجاد زیرساخت‌های ناوبری، این پروژه‌های عظیم با بودجه‌های نجومی تعریف شده‌اند.

مسابقه فضایی دوران جنگ سرد، محرک اصلی بسیاری از ماموریت های فضایی پرخرج بود که با هدف نمایش برتری ایدئولوژیک انجام می‌شدند. توسعه راکت‌ها، فضاپیماها، مدیریت مهندسان ماهر و ایجاد سایت‌های پرتاب جدید، حتی در دهه ۱۹۶۰، میلیاردها دلار هزینه داشت. در ادامه به ۱۰ مورد از پرهزینه‌ترین ماموریت‌های فضایی در طول تاریخ می‌پردازیم.

۱. گلوناس (GLONASS)

پس از پرتاب اسپوتنیک توسط شوروی، دانشمندان آمریکایی راهی برای ردیابی آن یافتند و بعدها این ایده را برای ردیابی اجسام روی زمین معکوس کردند که منجر به تولد سیستم جی‌پی‌اس شد. همزمان، شوروی نیز روی یک سیستم مشابه کار می‌کرد و در سال ۱۹۷۹ پروژه سیکادا را آغاز کرد. کار روی سیستم ناوبری گلوناس (GLONASS) با پرتاب اولین ماهواره در سال ۱۹۸۲ آغاز شد و آرایه کامل ۲۴ ماهواره‌ای آن در سال ۱۹۹۵ تکمیل گشت. پس از فروپاشی شوروی، کاهش بودجه وضعیت گلوناس را وخیم کرد، اما دولت روسیه با برنامه «سیستم ناوبری جهانی برای ۲۰۱۱-۲۰۰۲» بودجه لازم را فراهم آورد. سیستم گلوناس که تا سال ۲۰۱۱ ظرفیت کامل خود را بازیافت، هزینه‌هایی در حدود ۳.۲ میلیارد دلار (۲۰۱۱-۲۰۰۲) و ۵.۱ میلیارد دلار (۲۰۲۰-۲۰۱۲) داشته است.

۲. سالیوت ۶ (Salyut 6)

اتحاد جماهیر شوروی اولین ایستگاه فضایی، سالیوت ۱، را در سال ۱۹۷۱ مستقر کرد. سالیوت ۶، دومین نسل از ایستگاه‌های فضایی شوروی، در ۲۹ سپتامبر ۱۹۷۷ پرتاب شد. این برنامه گامی رادیکال رو به جلو بود، زیرا برای اولین بار دارای دو درگاه اتصال بود که امکان سوخت‌گیری و تدارکات همزمان را فراهم می‌کرد. هدف اصلی مطالعه اثرات بی‌وزنی برای مدت‌های طولانی بود. سالیوت ۶ اولین ایستگاهی بود که فضانوردان بین‌المللی را نیز پذیرفت. هزینه توسعه، پرتاب و نگهداری سالیوت ۶، به خصوص در طول دوره عملیاتی تقریباً ۵ ساله آن، در سال ۱۹۸۰ بیش از ۹ میلیارد دلار (با احتساب تورم) بود.

۳. تلسکوپ جیمز وب (James Webb Telescope)

تلسکوپ هابل عصر جدیدی از اکتشافات علمی را رقم زد. ناسا برای جانشین آن، تلسکوپ جیمز وب، بزرگتر و پیشرفته‌تر از هابل، برنامه‌ریزی کرد. بحث‌ها درباره این برنامه از اواسط دهه ۱۹۹۰ آغاز شد و ساخت آن در سال ۲۰۰۴ رسماً شروع گشت. پس از چندین تأخیر، این تلسکوپ در ۲۵ دسامبر ۲۰۲۱ به فضا پرتاب شد و در نقطه لاگرانژ L2، حدود ۱.۶ میلیون کیلومتری زمین قرار گرفت تا از تابش خورشید محافظت شود. ناسا هزینه ساخت و عمر عملیاتی این تلسکوپ را حدود ۸.۸ میلیارد دلار تخمین زده و ۸۶۷ میلیون دلار نیز برای پشتیبانی ۵ سال آینده آن در نظر گرفته است.

۴. گالیله (Galileo)

سیستم ناوبری گالیله توسط آژانس فضایی اروپا (ESA) ساخته شده و تنها سیستم تحت کنترل غیرنظامی است. هدف آن ایجاد یک شبکه ماهواره‌ای مستقل برای خدمت‌رسانی به نیازهای مردم و دولت‌های اروپا بود. متأسفانه، این برنامه با شکست‌های متعددی مواجه شد و دو ماهواره نیز به دلیل خطای پرتابگر سویوز در مدار اشتباه قرار گرفتند. این تأخیرها و مشکلات، هزینه‌های پروژه را از ۳.۱ میلیارد دلار اولیه به بیش از ۱۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ رساند. امروز این سیستم شامل ۲۸ ماهواره در مدار میانی زمین است و دقتی بالاتر از جی‌پی‌اس ارائه می‌دهد.

۵. جی‌پی‌اس (GPS)

سیستم موقعیت‌یابی جهانی یا جی‌پی‌اس (GPS)، فناوری پیچیده‌ای است که به گوشی یا خودروی شما اجازه می‌دهد با ماهواره‌های در مدار ارتباط برقرار کند و موقعیت دقیق شما را تعیین کند. این ایده ابتدا زمانی شکل گرفت که دانشمندان در دانشگاه جانز هاپکینز فرکانس سیگنال‌های رادیویی اسپوتنیک را برای ردیابی ماهواره مشاهده کردند. دولت آمریکا این طرح را توسعه داد تا برای نیروهای مسلح خود، سیستمی برای ردیابی گیرنده زمینی ایجاد کند. در سال ۱۹۸۳، رئیس‌جمهور رونالد ریگان سیستم ناوبری جهانی ناوستار را برای همه خطوط هوایی تجاری عمومی کرد. دولت آمریکا بیش از ۱۲ میلیارد دلار برای نصب اولیه این سیستم هزینه کرده است.

۶. تلسکوپ فضایی هابل (Hubble Space Telescope)

تلسکوپ فضایی هابل (Hubble Space Telescope)، یکی از شناخته‌شده‌ترین ابزارهای فضایی، در آوریل ۱۹۹۰ پرتاب شد و هنوز فعال است. این تلسکوپ برای مشاهده مناطق وسیع کیهان به فضا فرستاده شد تا از تأثیر عواملی مانند آب و هوا و آلودگی که می‌توانند توانایی تلسکوپ‌های زمینی را تغییر دهند، در امان باشد. این برنامه طبق ارقام سال ۲۰۲۱، تقریباً ۱۶ میلیارد دلار برای ناسا هزینه داشته است. هابل کمک شایانی به گسترش درک ما از فضا کرده است؛ از جمله تعیین سن جهان (حدود ۱۳.۸ میلیارد سال) و کشف سیاهچاله‌های کلان‌جرم در مرکز هر کهکشان.

۷. اس‌ال‌اس و اوریون (SLS and Orion)

آخرین باری که انسان‌ها روی سطح ماه قدم گذاشتند، بیش از ۵۰ سال پیش در سال ۱۹۷۲ با ماموریت آپولو ۱۷ بود. ناسا در حال توسعه سیستم پرتاب فضایی (SLS) و فضاپیمای اوریون (Orion) است تا انسان‌ها را دوباره به ماه و به طور بالقوه به مریخ بفرستد. توسعه فضاپیمای اوریون در سال ۲۰۰۴ آغاز شد و پس از لغو برنامه «صورت فلکی» در سال ۲۰۱۰ و معرفی اس‌ال‌اس، دوباره طراحی گشت. ماموریت آرتمیس ۱ با استفاده از SLS و اوریون در نوامبر ۲۰۲۲ موفقیت‌آمیز بود و آرتمیس ۲ برای سال ۲۰۲۶ برنامه‌ریزی شده است. ناسا در مجموع بیش از ۴۹.۹ میلیارد دلار بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۲ برای این دو برنامه هزینه کرده است.

۸. ایستگاه فضایی بین‌المللی (International Space Station)

ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) نمادی برجسته از همکاری‌های بین‌المللی است. پس از پایان جنگ سرد، ایالات متحده و روسیه برنامه‌های ایستگاه فضایی خود را با مشارکت آژانس فضایی اروپا (ESA) و جاکسا (JAXA) ژاپن ادغام کردند. این ایستگاه از نوامبر ۲۰۰۰ میزبان خدمه بوده و به عنوان مرکزی برای آزمایشات ریزگرانش در فیزیک و زیست‌شناسی عمل می‌کند. نگهداری ISS سالانه حدود ۳ میلیارد دلار برای ناسا هزینه دارد و گزارش ESA نشان می‌دهد که تمامی اعضا حدود ۱۰۰ میلیارد دلار برای ساخت آن هزینه کرده‌اند. این هزینه‌ها تا زمان بازنشستگی ISS در سال ۲۰۳۰ ادامه خواهد یافت.

۹. برنامه شاتل فضایی (Space Shuttle Program)

برنامه شاتل فضایی (Space Shuttle Program) که در اوایل دهه ۱۹۷۰ آغاز شد، شامل یک شاتل فضایی نیمه‌قابل‌استفاده مجدد بود که می‌توانست فضانوردان و محموله را به فضا ببرد. این برنامه از سال ۱۹۸۱ تا ۲۰۱۱، ۱۳۵ ماموریت پرواز کرد و خدمه از ۱۶ کشور مختلف را حمل نمود. شاتل فضایی پشت‌صحنه ماموریت‌های مهمی مانند پرتاب تلسکوپ هابل و حمل قطعات بزرگ ایستگاه فضایی بین‌المللی بود. هزینه‌های اولیه توسعه آن در سال ۲۰۲۰ حدود ۴۹ میلیارد دلار بود، اما با در نظر گرفتن پرتاب‌ها، این هزینه به ۲۰۹ میلیارد دلار می‌رسد که آن را به دومین ماموریت فضایی پرهزینه تبدیل می‌کند.

۱۰. برنامه فضایی آپولو (Apollo Space Program)

در اوج جنگ سرد، مهم‌ترین ماموریت برای ایالات متحده، فرستادن انسان به ماه بود تا برتری خود را در مسابقه فضایی نشان دهد. در ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹، نیل آرمسترانگ و باز آلدرین، اولین انسان‌هایی بودند که پا بر سطح ماه گذاشتند. برنامه فضایی آپولو (Apollo Program) با ۱۱ پرواز تا سال ۱۹۷۲ به پایان رسید. این برنامه در زمان خود ۲۸ میلیارد دلار (شامل پروژه جمینی و برنامه رباتیک ماه) هزینه داشت که با تعدیل تورم، امروزه به بیش از ۲۸۰ میلیارد دلار بالغ می‌شود و آن را به پرهزینه‌ترین ماموریت فضایی تمام دوران تبدیل می‌کند.