آتشفشان همواره یکی از عوامل موثر بر تغییرات آب و هوایی زمین بوده است تا جایی که در میلیونها سال پیش هنگامی فوران آتشفشانها در حد نهایی خود قرار گرفت، زمین دچار تغییرات اقلیمی شدیدی شد و بیش از 90 درصد حیات بر روی زمین میان رفت. از این رو تیمی تحقیقاتی از ایالات متحده برای بررسی آتشفشآنها تشکیل شد تا آثار فوران آنها را بر زندگی بشر مورد مطالعه قرار دهند.
تصور کنید تمام آتشفشآنهای جهان به یکباره سر بهسوی افول و خاموشی نهند و دیگر شاهد فراوانهای عظیم نباشیم! چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ اگرچه احتمال رخ دادن چنین پدیدهای بسیار نادر و دور از ذهن به نظر میرسد اما اگر این تجربه را از لحاظ علمی در ذهن و تفکر خود تصور کنیم خواهیم دید که بسیاری از نتایج علمی که بشر در طول تاریخ به آنها پی برده محصول همین مخزن افکار و تصورات فردی است.
اخیرا Jessica Ball که یکی از محققین برجسته در زمینه ژئوفیزیک و آتشفشان شناسی است با تیمی تحقیقاتی از ایالات متحده آمریکا موسوم به USGS در جهت یافتن ابر آتشفشانی گم شده همکاری داشته است.
طبق گفتههای او و تیم تحقیقاتی، خاموش شدن و یا فوران همزمان آتشفشانها میتواند اثراتی بهشدت مخرب بر روی آب و هوا سیاره زمین داشته باشند. این تغییرات چندین بار در طول حیات 13.7 میلیارد ساله جهان رخ داده است که با هر بار ایجاد شدن سبب از بین رفتن درصد کثیری از حیات ب روی زمین شده است.
در زمان وقوع آتشفشان معمولا تودهای از گازها و غبارهای تیره رنگی بالای دهانه آن مشاهده میشود که این یک نشانه خطرناک برای ساکنین اطراف کوه آتشفشان است چراکه بعد از تشکیل این تودههای گازی شکل هر لحظه امکان وقوع آتشفشان وجود دارد. دستهای دیگر از کوههای آتشفشانی وجود دارند که به آرامی فوران کرده و پس از آن گدازهها با سرعت کمی از دهانه آن خارج شده و سرازیر میشوند.
Kilauea در جزایر هاوایی و Erta Ale در اتیوپی از اینگونه کوههای آتشفشانی هستند. بارها شاهد انتشار فیلمها و تصاویری از ساکنان این نواحی بودهایم که ساعاتی پس از وقوع آتشفشان گدازهها به آرامی وارد محل سکونت آنها شده و تمامی زمینها و خانههای آنها را به جهنمی سوزان مبدل کردهاند. ساکنین این مناطق معمولا محل ثابتی برای زندگی برنمیگزینند چراکه پس از هر بار جاری شدن گدازهها مجبور نه نقل مکان از آن منطقه هستند!
نوعی دیگر از آتشفشانها در جهان وجود دارند که در زیر لایههای یخ و آب دریاها و اقیانوسها فوران میکنند که بسیار خطرناکتر از آتشفشانهای نوع اولاند چراکه با فوران زیر آب دریا موجب ایجاد لایههای عظیمی از دود و خاکستر بر روی سطح آب دریاها شده که این آلودگیها بهمرور زمان وارد جو شده و موجب آلودگی شدید هوا میگردد.
به غلظت زیاد این آلودگی میزان نور تابشی از خورشید به سطح زمین بهشدت کاهش یافته که این عامل موجب از بین رفتن تمامی محصولات کشاورزی و پس از مدتی نابودی کامل سیستم کاشت محصولات کشاورزی میگردد. کوههای آتشفشانی در منطقه Fuji و همچنین قلههای آتشفشانی Iceland از این نوع هستند.
در چنین شرایط هولناکی مردم سطح زمین دچار مشکلات تنفسی و ریوی شده و رفته رفته نفس آنها به شماره میفتد. هنگامی غبارهای سنگین خاکستر از اسمان فرود آیند به دلیل وزن بسیار زیاد و چگالی که 5 برابر آب است موجب تخریب و فروریختن ساختمانها شده و مردمی که به آنجا پناه برده بودند را در کام مرگ میکشد. همچنین گدازههای آتشفشانی بهسرعتهای بسیار بالا به هوا پرتاب شده و هر موجود زندهای را در مسیر حرکت خود از بین میبرد.
از پیشگوییهای آخر زمانی که بگذریم متوجه میشویم که بنابر گفتههای Jessica Ball و تیم تحقیقاتی آمریکا، بیشترین آسیب هنگام وقوع آتشفشان متوجه آب و هوای زمین است چراکه زمین دچار یک پدیده با نام زمستان آتشفشانی شده که در این حالت مفهوم فصول سال از بین میرود چراکه پس از وقوع این حادثه بعضی از فصلها بهطور کامل از بین میروند! نمونه بارز این پدیده وقوع آتشفشان Tambora در سال 1815 بود که پس از آن نیمکره شمالی زمین سالی بدون تابستان را تجربه کرد!
در سالهای ابتدایی عمر زمین یعنی 252 میلیون سال پیش هنگامیکه صفحات عظیم پوسته مانند Pangaea و Rodina در حال شکافتن و تجزیه بودن فورانهای بسیار بزرگی صورت گرفت که با ورود حجم زیادی از دی اکسید کربن در جو همراه بود. این پدیده بهشدت بر آب و هوای زمین تاثیر گذاشت و رفته رفته سبب گرم شدن زمین شد تا جایی که یخهای باقی مانده از زمان عصر یخبندان ذوب شده و به سمت دو قطب شمال و جنوب زمین حرکت کردند. در این هنگام جو از شدت غلظت گوگرد، دی اکسید کربن و ذرات معلق در هوا از هم گسیخت و بیش از 90 درصد حیات بر روی زمین نابود شد.
در نهایت باید گفت اگر تمام آتشفشانهای زمین همزمان فعال شده و فوران کنند، زمین مبدل به سیارهای فروزان، بیروح و متروکه خواهد شد. روزی این اتفاق خواهد افتاد به همین علت انسان همواره در طول تاریخ سعی در کشف سیارات قابل سکونت دیگری همچون زمین گشته تا در صورت لزوم به آنجا نقل مکان کند. این امر نیز روزی اتفاق خواهد افتاد!