آتشفشانها همواره یکی از جذابترین موضوعات تحقیق و پژوهش دانشمندان و زمین شناسان بودهاند. همیشه انتظار فورانهای عظیم آتشفشانی را در کشورهای مستعد و کوهستانی داشتیم اما این بار موضوع در کشور ایتالیاست. ایتالیا در حال حاضر زیستگاه یکی از بزرگترین و خطرناکترین قلههای آتشفشانی جهان به نام آتشفشان Colli Albani است که تا چند سده پیش شاهد فورانهای عظیم آن بودهایم. مطالعاتی که بر روی ساختار و بستر این قله آتشفشانی صورت گرفته نشان میدهد هماکنون این قله خاموش شده و آثاری از فعالیتهای آتشفشانی در آن دیده نمیشود.
رم که یکی از مهمترین و اصلیترین شهرهای ایتالیا به شمار میرود، بیش از همه در معرض فورانهای آتشفشان Colli Albani قرار داشته است. در قسمت جنوب شرقی این شهر و در فاصله 20 کیلومتری آن یک مجموعه آتشفشان عظیم وجود دارد که از نظر ژئوفیزیکی این قلههای آتشفشانی قادر به فوران نیستند اما احتمال انجام واکنشهای زمین گرمایی و بالا آمدن مذاب از لایههای زیرین به سطح زمین و خروج آنها از دهانه این مجموعه آتشفشان بهشدت زیاد است.
Colli Albani نام منطقهای در رم است که به عقیده زمین شناسان فورانهای عظیمی را در آیندهای نهچندان دور در آن شاهد خواهیم بود. مطالعاتی که اخیرا توسط یک تیم تحقیقاتی انجام شده نشان میدهد آتشفشانهای موجود در این منطقه خاموش هستند اما اگر نگاهی به تاریخ 200,000 ساله آتشفشانهای این منطقه داشته باشیم متوجه خواهیم شد که قلههای این ناحیه هرگز برای مدتهای طولانی خاموش و بدون فعالیت باقی نماندهاند!
همانطور که گفته شد سطح زمین در طی 200,000 سال گذشته بهوسیله ماگماهای موجود در زیرپوسته به اندازه 50 سانتیمتر بهطرف بالا رشد داشته است که این موضوع یکی از دلایل فعال شدن بسیاری از آتشفشانهای کنونی است. علاوه بر صعود سالیانه پوسته زمین بهطرف بالا 1990 زلزله اخیر نیز سبب نازکتر شدن پوسته و نفوذ ماگما به لایههای سطحی زمین شده است.
تشکیل دریاچههای بخار و تولید حجم بسیار زیادی از دی اکسید کربن در دهانه اینگونه آتشفشانها شواهدی مبنی بر فوران عظیم دارد. حال کلیدیترین سوال در ذهن زمین شناسان و محققین زمان دقیق فوران بعدی این مجموعه آتشفشانها است. پژوهشگران با استفاده از مدلسازیهای کوچک توانستهاند تا دوره فورانهای آتشفشان Colli Albani ها را تخمین بزنند. طبق آزمایشهای صورت گرفته اینگونه قلههای آتشفشانی تقریبا هر 38,000 سال یکبار فعال شده و هر 41,000 به مرز فورانهای بسیار عظیمی میرسند. آخرین فوران آتشفشان Colli Albani ها در حدود 36 هزار سال پیش بوده که طبق فرضیه محققین طی 2000 سال آینده باید شاهد به وقوع پیوستن یکی دیگر از این فورانها باشیم.
610 هزار سال پیش هنگامیکه اولین آتشفشانها در این منطقه شکل گرفتند، در سطح زمین گسستگی بسیار عظیمی رخ داد که سبب شد مقادیر بسیار زیادی از ماگما بر روی سطح زمین جاری شود. متاسفانه باید گفت در صورت فعالیت این قلههای آتشفشانی شاهد تولید حجم زیادی از دود و دی اکسید کربن بر روی شهر رم خواهیم بود که احتمالا به خفگی تمام موجودات زنده در این شهر منجر خواهد شد.
اگر تاریخ فورانهای آتشفشان Colli Albani را در نظر بگیریم مشاهده میکنیم هیچگاه فورانهای ناشی از قلههای موجود در این منطقه آسیبی به شهر رم وارد نکرده است. اگر در دسته افراد خوشبین به این موضوع قرار داشته باشیم باید بپذیریم که فعالیتهای بعدی نیز خسارتی به رم نرسانده و سبب ایجاد اختلال در زندگی مردم نمیشوند؛ اما این موضوع بهطور کامل صادق نیست چراکه اثرات شدید و مخرب آتشفشانها بر زندگی بشر انکار ناپذیرند.
بر اساس گزارشهای زمین شناسان قلههایی که در این منطقه وجود دارند به سبک خاصی فوران میکنند. بانفوذ آب به لایههای پایینتر زمین و برخورد آن با ماگما حبابهای انفجاری تشکیل میشود که با سرعت بسیار زیادی به سمت قسمتهای نازک پوسته حرکت کرده و سپس با ایجاد شکاف در آنجا فوران میکنند. دانشمندان به اینگونه فورانها که با ترکیب آب با ماگما همراه است در اصطلاح phreatomagmatic میگویند.
بههرحال تاکنون هیچ شواهدی مبنی بر فعالیت مجدد آتشفشان Colli Albani مشاهده نشده اما همانطوری که گفته شد فورانهای phreatomagmatic دارای سرعتی بسیار زیاد هستند و طی مدتزمان کوتاهی سبب فعال شدن یک قله آتشفشانی میشوند از این رو محققین، شهر رم را معرض برخورد با یک ابر آتشفشان میبینند.