دانشمند ايراني و همكارانش در دانشگاههاي هاروارد و اشتوتگارت و موسسه ماكس پلانك آلمان در تحقيقات خود، براي نخستين بار، قوانين مربوط به قطبيت مولکولها را نقض كردند.
به اعتقاد اين محققان، مولکولي كه داراي دو اتم با عناصر يکسان باشد، ميتواند داراي دوقطبي الکتريکي دائمي باشد. اين موضوع برخلاف قوانين رايج در قطبيت مولکولي است. آنها موفق به توليد چنين مولکولي شدهاند که به آن «تري لوبيت» گفته ميشود.
«حسين صادقپور» از دانشگاه هاروارد در کمبريج كه رهبر اين تيم تحقيقاتي در شهر «درسدن» بوده و در حال کار روي اين پروژه است، ميگويد: مسلما اين مولکولها بايد کمي غيرمعمول باشند. آنها مولکولهاي ريدبرگ هستند که از يک اتم روبيديم در حالت پايه تشکيل شده و با يک اتم روبيديم ديگر که آخرين الکترونشان به تراز بالاتر برانگيخته شده، ترکيب شده است. ابعاد اين مولکولها بسيار بزرگ است، به طوري که اندازه آنها هزار برابر يک مولکول نرمال است. آنها بايد در دماي بسيار سرد نگهداري شوند تا پايداري کافي را براي مطالعه داشته باشند.
در کتابهاي مربوط به مولکولهاي دوقطبي، قطبيت زماني پديد ميآيد که دو عنصر با الکترونگاتيويته متفاوت در يک مولکول وجود داشته باشد. اين ويژگي موجب ميشود تا دانسيته الکتروني به سوي يک قطب کشيده شود. اين بدان معناست که مولکولهاي چندهستهاي به شکلي پلاريزه ميشوند که قطبيت به سوي اتم الکترونگاتيوتر کشيده ميشود. در مولکولهاي تک هستهاي، بارها از هم جدا نميشوند؛ بنابراين دوقطبي دائمي وجود ندارد.
صادقپور ميگويد: آنچه ما نشان داديم، اين بود که اين مولکولها ميتوانند داراي دوقطبي دائمي باشند. اين موضوع هم به صورت محاسباتي و هم عملي ثابت شده است.
ممونتوم دوقطبي که اين تيم تحقيقاتي محاسبه کرده، تقريبا 1 ديباي است. مولکولهاي بسيار قطبي نظير کلريد سديم در حالت گازي داراي دوقطبي 10 ديباي هستند، اما بيشتر مولکولهاي قطبي داراي دوقطبي بين يك تا دو ديباي هستند.
طي يک دهه گذشته، «حسين صادقپور» عضو تيمي به رهبري «کريس گرين» از دانشگاه «کلرادو» بوده که نوع ويژهاي از مولکولهاي ريدبرگ را پيش بيني کرده بودند. آنها معتقد بودند اين مولکولها داراي يک انحراف ابر الکتروني بوده که منجر به تشکيل دوقطبي دائمي بزرگ ميشود. اين تيم تحقيقاتي به اين دسته از مواد نام مولکولهاي «تري لوبيت» را نهادند. ابر الکتروني در اين مولکولها شبيه فسيل نوعي موجود دريايي بسيار قديمي است؛ اما تاکنون هيچ کس چنين مولکولي را نساخته بود.
در سال 2009، «تيلمان فاو» از دانشگاه «اشتوتگارت» موفق شد براي اولين بار مولکولهاي ريدبرگ را توليد کند. البته اين مولکولها کاملا متقارن بودند، بنابراين فاقد دوقطبي بودند.
صادقپور و همکارانش نشان دادند که اين مولکول به طور کامل متقارن نيست و انحراف جزئي در آنها وجود دارد که موجب پديدار شدن دوقطبي ميشود.