دیدن شگفتیهای کیهان از دریچه تلسکوپهایی چون هابل، همواره با جذابیت بسیار همراه است. چه برای ستارهشناسان حرفهای که روی استخراج اطلاعات علمی تصاویر نجومی سال تمرکز میکنند، چه برای مردم عادی که با دیدن این تصاویر کمی از زندگی پرهیاهوی روزمره دور شده و در مورد عظمت و زیبایی کیهان به فکر فرو میروند.
رخدادهای خبرساز امسال، که در روزهای پایانی آن به سر میبریم، از رویارویی فضاپیمای جونو با مشتری گرفته تا فرودهای موفق و ناموفق فضاپیماهای SpaceX را شامل میشود. تایید وجود سیاره در اطراف نزدیکترین ستاره به ما، سیستم ستارهای آلفا قنطورس نیز از جمله خبرهای جذاب برای همگان بود که همچنان مطالعات بیشتر روی آن ادامه خواهد داشت.
در ادامه منتخبی از سی مورد از بهترین تصاویر نجومی امسال را مشاهده خواهید کرد. با ما همراه باشید تا سفری مجازی از سیارات منظومه خورشیدی تا سیاهچالهها را تجربه کنید.

تصاویر نجومی سال 1: تصویری از تلسکوپ فضایی چاندارای ناسا که خوشهای از ستارگان را در فاصله 20 هزار سال نوری نمایش میدهد. بخشهای آبی و سبز محل تشکیل ابرهای میانستارهای هستند و پرتوهای ایکس ساطعشده با رنگ بنفش نمایش داده شدهاند.

تصاویر نجومی سال 2: این سحابیهای درخشان که در صورت فلکی ذاتالکرسی واقع شدهاند، به نامهای قلب و روح خوانده میشوند.

تصاویر نجومی سال 3: ستارهای جوان در حال شکستن پوستههای گازی اطرافش است. همانند جوجهای که با نوک زدن به پوسته تخمش، قصد بیرون آمدن داشته باشد، این ستاره تازه متولدشده، تلاش دارد تا راهش را به دنیای اطرافش باز کند. IRAS 14568-6304، با سرعتهای فراصوتی، گاز و دیگر مواد را به اطراف پرتاب میکند و سرانجام ناحیهای تهی را در این سحابی ایجاد خواهد کرد. آنگاه میتوان به راحتی این جرم ستارهای را مشاهده کرد.

تصاویر نجومی سال 4: این تصویر چشمگیر از بخش ستارهساز سحابی جبار، با ترکیب چندین تصویر از تلسکوپ بسیار بزرگ ESO در شیلی حاصل شده است. این تصویر، ژرفترین تصویری است که تا کنون از این ناحیه تهیه شده است و بیش از آنکه انتظارش را داشته باشیم، اجرام سیاره مانندی را در آن میتوان مشاهده کرد.

تصاویر نجومی سال 5: تصویری از سیاره آشنای مریخ، اما این بار در طول موج فرابنفش. عارضه Valles Marineris به صورت شکافی آبی رنگ در مرکز تصویر دیده میشود و لایه ازن بر فراز قطب جنوب مریخ نیز با رنگ ارغوانی مشخص شده است.

تصاویر نجومی سال 6: در نگاه اول، این تصویر لولهای شکل متشکل از رنگهای آبی، بنفش و صورتی، نمایی بسیار زیبا و آرام از کیهان به نظر میرسد. اما این نمایی از برخورد دو خوشه کهکشانی عظیم است که در نهایت تبدیل به خوشه واحدی به نام MACS J0416.1-2403 خواهد شد.

تصاویر نجومی سال 7: در این تصویر از تلسکوپ VLT، نور حاصل از ستارههای آبی، گازهای باقیمانده از تشکیل ستارهها را یونیزه و روشن میکنند. نتیجه، یک سحابی بسیار درخشان و رنگارنگ به نام LHA 120-N55 است که با ستارههای درخشانی تزیین شده است. ستارهشناسان با مطالعه چنین محیطهایی، درباره فرآیندهای تشکیل ستارگان اطلاعات کسب میکنند.

تصاویر نجومی سال 8: تصویری با جزییات زیاد از ناحیه ستارهساز مسیه-78 در صورت فلکی جبار یا شکارچی. ناحیه آبیرنگ نور ستارههای داغ و جوان را بازتابش میکند و رگههای تاریک غبار و جتهای قرمزرنگی که از میان ستارگان در حال تشکیل بیرون زدهاند، مشخصاند.

تصاویر نجومی سال 9: نمایی از بالای حلقههای زحل که خود سیاره در سمت راست و پایین تصویر مشخص است. حتی در سمتی از زحل که شب است، بخشی از حلقهها که در سایه خود زحل قرار نگرفتهاند، توسط نور خورشید میدرخشند.

تصاویر نجومی سال 10: تلسکوپ هابل، این تصویر را از ستارهای در حال مرگ ثبت کرده که لایههای اطراف خودش را به بیرون پرتاب کرده است. ستاره مورد نظر که حالا تبدیل به کوتوله سفید شده، در مرکز این تصویر مشخص است.

تصاویر نجومی سال 11: ستارهشناسان با استفاده از قابلیتهای رصدی فرابنفش تلسکوپ هابل، تعداد نه ستاره غولپیکر با جرمهایی صد برابر جرم خورشید را در خوشه ستارهای R136 کشف کردهاند. به این ترتیب، این گروه، تبدیل به پرجمعیتترین گروه ستارههای پرجرم در نوع خودش شده است.

تصاویر نجومی سال 12: نمایی از ترکیب خوشههای ستارهای که تولید امواج شوکمانندی میکنند. این نواحی با رنگ سفید در مرکز تصویر مشخص شدهاند.

تصاویر نجومی سال 13: تصویری از دو ستاره آلفا قنطورس A و B. نزدیکترین ستارهها به منظومه خورشیدی با فاصلهای تنها برابر 4.3 سال نوری. به دلیل همین نزدیکی زیاد، این دوستاره یکی از اولویتهای ستارهشناسان برای جستجوی سیارات فراخورشیدی و بخصوص بحث زیستپذیری بودهاند.

تصاویر نجومی سال 14: انفجار ابرنواختری که مدت زمان زیادی از آن گذشته است. اما ستاره نوترونی که در قلب این انفجار قرار دارد همچنان با قدرت میتپد و پالسهای انرژی قدرتمندی را از فاصله 6500 سال نوری زمین به سوی ما میفرستد.

تصاویر نجومی سال 15: این انفجار ابرنواختری در عین زیباییاش بسیار تنبل است! این تصویر ترکیبی از طول موج ایکس، باقیمانده یک انفجار ابرنواختری به نام RCW 103 را نشان میدهد که شامل ستاره مگنتار (ستاره نوترونی با فعالیت بالای مغناطیسی) مشکوکی است. این مگنتار دوره چرخش بسیار کندی دارد و هر 6.67 ساعت، یک بار به دور خودش میچرخد. در مقایسه باید گفت برای همنوعان این ستاره، یک دور گردش تنها حدود 10 ثانیه طول میکشد.

تصاویر نجومی سال 16: کهکشان راه شیری دارای بیش از 150 خوشه کروی است که هرکدام شامل هزاران تا میلیونها ستارهاند. خوشه کروی این تصویر، به نام NGC 362، با سنی در حدود ده میلیارد سال نوری، جوانتر از اکثر خوشههای دیگر است.

تصاویر نجومی سال 17: بزرگترین سیاره منظومه خورشیدی، مشتری، بیش از همه به خاطر طوفانهای رنگارنگ خود معروف است. مشهورترین آنها که برای خیلی افراد آشناست، چشم بزرگ مشتری نام دارد. اما این بار، به کمک قابلیتهای فرابنفش تلسکوپ هابل، روی سوژه دیگری از این غول گازی تمرکز شده است. درخشهای رنگی در قطب شمال مشتری، در واقع شفق قطبی هستند. همانند اتفاقی که برای زمین میافتد، وقتی ذرات پرانرژی، در قطبهای مغناطیسی سیاره وارد جو آن میشوند، با اتمهای گازی برخورد کرده و چنین مناظر زیبایی را ایجاد میکنند.

تصاویر نجومی سال 18: صدها ابر گازی پرسرعت و عظیم، خارج از محدوده کهکشان ما وجود دارند. اما ابر Smith از این نظر که مسیرش به خوبی شناخته شده، مورد خاصی است. این ابر گازی که در سال 1960 کشف شد، احتمالا حدود 70 میلیون سال پیش از نواحی بیرونی صفحه کهکشانی ما جدا شده است. امروزه، این ابر در حال بازگشتن به سوی کهکشان راه شیری است و حدود 30 میلون سال آینده، با برخورد به ابرهای گازی دیگر کهکشان ما، شروع به ستارهزایی شدیدی خواهد کرد.