از اوایل سال 2016 میلادی، یک تیم تحقیقاتی متشکل از 21 محقق که همگی توسط ناسا استخدام شدهاند، برنامههای خود به منظور ارسال یک کاوشگر رباتیک به قمر اروپا (Europa)، یک قمر یخی در اطراف سیاره مشتری را آغاز کردند. این قمر با کره زمین چیزی حدود 390 میلیون کیلومتر فاصله دارد. در هفتم فوریه (هجدهم بهمن ماه سال گذشته) این تیم نخستین گزارش خود را به ناسا ارائه کرد تا به این وسیله پیشنهادات خود به منظور اجرای موفقیتآمیز ماموریت قمر اروپا در آینده نه چندان دور این سازمان را با جزئیات دقیق اعلام کند.
هدف از ماموریت قمر اروپا جستجوی حیات در آن به وسیله حفر تونل در یک اقیانوس زیرزمینی است، محلی که دانشمندان شدیدا به وجود آن در زیر سطح این قمر اعتقاد دارند. گفتنی است این تیم امیدوار است تا فرا رسیدن سال 2031 میلادی کاوشگر خود را پرتاب کند. گفتنی است ماموریت قمر اروپا را نباید با ماموریت پرواز در ارتفاع کم ناسا بر فراز این قمر اشتباه گرفت، ماموریتی که از قرار معلوم در اوایل دهه 2020 اتفاق خواهد افتاد. ماموریت پرواز در ارتفاع پایین نقش بسیار مهمی را در ماموریت کاوشگر بعدی ایفا خواهد کرد، چرا که تصمیم دارد تا از دوربینهای خود به منظور دیدهبانی گازها یا ترکهایی که مواد اقیانوس زیرزمینی را به بیرون تراوش میکنند استفاده کند. فضاپیما در ادامه به این محلها را برای برداشتن نمونه مراجعه خواهد کرد. فهم درست سطح و همچنین دنیای زیرسطح قمر اروپا به محققین کمک خواهد کرد تا برنامه دقیقتری را برای کاوشگر آتی و ماموریت در نظر گرفته شده برای آن پیریزی کنند.
نخستین شواهد قوی وجود یک اقیانوس زیرزمینی در قمر اروپا از ماموریت کاوشگر فضایی گالیله (Galileo) به دست آمد، ماموریتی که طی آن کاوشگر مورد نظر به اکتشاف در سیاره مشتری و قمرهای متعدد آن در اواخر دهه 1990 دست میزد. هرگز نمونههایی از خود اقیانوس به دست نیامد، چرا که تصور بر این است که این اقیانوس در زیر 11 الی 15 مایل (19 تا 27 کیلومتر) یخ تدفین شده است. عمق اقیانوس مورد نظر، متشکل از آب مایع و مقداری نامشخص از نمک، 62 مایل (100 کیلومتر) تخمین زده شده است.
در گزارش جدید، تیم تحقیقاتی یاد شده در حال کار کردن با مهندسین ناسا هستند تا کاوشگری قادر به حفر چالههایی حدود ده سانتیمتر در سطح یخی قمر اروپا را طراحی کنند. در ادامه نمونههایی به منظور آنالیز در سفینه فضایی جمعآوری خواهند شد تا بلکه نشانهای از حیات در این قمر پیدا شود. اگر نخستین ماموریت قمر اروپا با موفقیت انجام شود، ماموریت آتی تیم تحقیقاتی به میزان بیشتری حفر در سطح قمر اروپا دست خواهد زد و بعید نیست تا این کار را تا رسیدن به سطح اقیانوس ادامه دهد. جاناتان لونین (Jonathan Lunine) به عنوان یک اخترشناس عضو تیم تحقیقاتی در این باره گفت:
من فکر میکنم این یک طراحی بسیار بزرگ باشد. در ابتدا من حتی باور کمی به توانایی پیرامون نحوه طراحی و ظرفیت کاوشگر با استفاده از تکنولوژی روز و البته سادگی نسبی داشتم. به لطف مهندسین ناسا، بالاخره یک راه حل بسیار کاربردی پیدا شد تا به این وسیله ظرفیت نهایی آنچنان زیاد نباشد. در نهایت باید ایمان خود را به این ماموریت اعلام کنم که دقیقا در مدت زمان مورد علاقه من، یعنی 20 سال آتی اتفاق خواهد افتاد.
دو ماموریت قمر اروپا مکمل یکدیگر خواهند بود
علاوه بر یک حفرکننده یا برنده به منظور استخراج نمونه، تیم تحقیقاتی پیشنهاد مجهز کردن کاوشگر به یک سیستم دوربین برای مشاهده اتفاقات در بخش بیرونی، تجهیزاتی به منظور آنالیز مواد شیمیایی موجود در پوسته یخی قمر اروپا و وسیلهای به منظور نظارت بر فعالیتهای زمین شناسی را ارائه کرده است. جاناتان لونین همچنین افزود:
نکته مهم اینجاست که کاوشگر در ماموریت قمر اروپا در سال 2031 تصمیم دارد تا بر روی مناطقی که بر اساس پروژه ابتدایی پرواز در ارتفاع کم به دست میآیند فرو بیاید تا مواد آلی و امثال آن را در اقیانوس زیرزمینی کشف کند. پس تصمیم بر این است تا از تجهیزاتی استفاده کنیم که قادرند تا نشانههای حیات را بر روی آن دسته از نمونهها تشخیص بدهند. تیم تحقیقاتی مخصوصا به یافتن نشانههای حیات همچون ایزوتوپها و ملکولهایی که حیات کنونی و حتی گذشته را در قمر اروپا نشان میدهند علاقهمند هستند.
دلایلی برای علاقه طولانی مدت دانشمندان به جستجو برای حیات در قمر اروپا وجود دارند. برای انجام تحقیقات پیرامون جستجوی حیات، قمر اروپا در حال حاضر یکی از بهترین مکانها به شمار میرود. تخته سنگهای زیادی در آن یافت شده و گرمای زیادی در هسته آن نهفته است، پس در کف اقیانوس مورد نظر بدون شک سیستمهای هیدروترمال وجود دارند. تمامی اطلاعاتی که در حال حاضر از این قمر میدانیم، آن را به یک مکان ایدهآل برای جستجوی حیات تبدیل میکنند.
داگ وکوچ (Doug Vakoch)، مسئول سازمان بینالمللی METI که به جستجوی امواج رادیویی از زندگیهای پیشرفته فرازمینی میپردازد، با مناسببودن قمر اروپا به منظور انجام اکتشافات تحقیقاتی موافق بوده و به دستاوردهای ماموریت قمر اروپا امیدوار است، اما معتقد است محققین تا زمان برداشت نمونه به طور مستقیم از خود اقیانوس به جوابهای زیادی نخواهد رسید. وی معتقد است برای داشتن بهترین شانس یافتن حیات در ماموریت قمر اروپا ، بهتر است تا ما قادر به حفر تونل به زیر پوسته یخی باشیم. از نظر وی این خواسته مطمئنا با نخستین کاوشگر فضایی ناسا، که اکنون مشغول فعالیت بر روی آن است، محقق نخواهد شد، چرا که تنها قادر است تا حدود 10 سانتیمتر به حفر در پوسته بپردازد.
همچنین بخوانید:
با توجه به این صحبتها مشخص میشود داگ وکوچ حامی سرسخت ماموریت قمر اروپا در سال 2031 است. از نظر وی نخستین اولویت این ماموریت جستجو برای نشانههای حیات خواهد بود، اما حتی اگر نتایج مورد نظر نیز به دست نیایند، ما درسهای زیادی درباره پتانسیلهای قمر اروپا به منظور مسکنگزیدن انسانها در آینده فرا خواهیم گرفت.
داگ وکوچ و جاناتان لونین همچنین به وجود شباهتهایی میان قمر اروپای سیاره مشتری و قمر یخی انسلادوس (Enceladus) سیاره زحل اشاره کردند. قمر انسلادوس نیز یک اقیانوس زیرزمینی در زیر پوسته خود دارد، اما برخلاف قمر اروپا، در قطب جنوب آن چشمههای جوشان آب گرم مشاهده میشوند که به طور مداوم آب اقیانوس را به فضا پرتاب میکنند تا به این وسیله دانشمندان در صورت سفر به آن، به راحتی نمونههای رایگان دریافت کنند! در ماموریت کسینی (Cassini) به سیاره زحل در سال 2005 این چشمهها یافت شدند و تاکنون نیز چندین پرواز ارتفاع پایین بر فراز قطب جنوب آن انجام شده است.
همچنین بخوانید:
همچنین شایعاتی مبنی بر انجام یک ماموریت جداگانه توسط ناسا بر فراز قمر انسلادوس وجود دارند تا بلکه جستجو برای حیات در حوالی سال 2025 بر روی این قمر نیز آغاز شود. از آنجایی که تمامی این ماموریتها طی دهههای آتی اتفاق خواهند افتاد، شانس یافتن حیات خارج از کره زمین مطمئنا در آینده بیشتر خواهد شد. از نظر داگ وکوچ شانس پیدا کردن حیات در این دو قمر همچون بازی شیر یا خط است و هر دو استعداد بالایی برای انجام اکتشافات حرفهای دارند. در انتها باید به این نکته مهم اشاره کنیم که همواره تلاش برای یافتن حیات، به منظور یافتن موجودات هوشمند همچون انسانها صورت نمیگیرد و مقصود اصلی پیدا کردن نشانههایی است که در ابتدا بر روی زمین وجود داشته و با گذشته میلیونها و حتی میلیاردها سال با تکامل به وضعیت کنونی رسیدهاند.