برخی از اختراعاتی که ما در عصر حاضر داریم ریشه در دوران باستان دارند و بسیاری از این نوآوریها نسخه بهبود یافته اختراعی است که پیشینیان ما از آن بهره میبردند. از زمان انقلاب صنعتی تا امروز پیچیدهترین و بزرگترین اخترعات ساخته شده، بهنوعی مدیون سادهترین نوآوریهای پیشینیان ما است. با کشف آثار باستانی توسط باستانشناسان متوجه میشویم که اختراعات کنونی ما هزاران سال پیش توسط اجداد ما استفاده میشد. شاید تعجب کنید بسیاری از اشیایی که امروزه استفاده میکنیم، قرنها پیش توسط اجداد ما ساخته شده بودند. در این مطلب به 13 اختراع باستانی مدرن که ریشه در دوران باستان دارد، میپردازیم.
13 اختراع باستانی مدرن که قرنها پیش اختراع شده بود
جراحی پلاستیک
برای اولین بار، جراحی پلاستیک توسط مصریها ابداع شده است. پاپیروس قدیمیترین رساله جراحی شناخته شده تاریخ محسوب میشود که قدمتی بیش از 2500 سال قبل از میلاد دارد. زمانیکه قطع کردن بینی نوعی مجازات به حساب میآمد، طبقه کوزهگران عاقبت روشی برای بازسازی بینی اختراع کردند. با این روش قسمتی از پیشانی افراد را استفاده میکردند که این اختراع باستانی هنوز هم مورد استفاده قرار میگیرد. بحث دیگری از این نوع جراحی در یونان باستان و نوشتههای رومی آمده است. عکس بالا متعلق به مردی به نام «والترر یئو» اولین کسی است که از عمل زیبایی سود برد.
جراحی آب مروارید
آب مروارید نوعی بیماری چشم با دلایل گوناگون است که با تار شدن عدسی چشم آغاز شده و با افزایش تیرگی و کدر شدن عدسی، بینایی چشم مختل میشود. خوشبختانه بیماری چشمی آب مروارید در بیشتر موارد در زمانی که باعث اختلال در بینایی شده باشد با جراحی ظریفی برطرف میشود. چیزی که امروزه تحت عنوان جراحی آب مروارید شناخته میشود و به عقیده بسیاری هدیه طب مدرن به جامعه بشری است، سالها قبل توسط هندیهای باستان انجام میشد. قدیمیترین نوشته در مورد جراحی آب مروارید در کتاب مقدس عهد عتیق و نوشتههای هندو آمده است.
«سوسروتا» پزشک هندی به خوبی با عمل آب مروارید آشنا بود. این اختراع باستانی به وسیلهای به اسم “Jabamukhi Salaka” انجام میشد. این وسیله سوزنی منحنی شکل بود که برای شل کردن عدسی استفاده میشد تا آب را از میدان دید چشم خارج کند. چشم بعدا با کره گرم خیس شده و با نوار بسته میشد. اگرچه این روش موفق بود، اما سوسروتا هشدار داده بود فقط درمواقعی که واقعا لازم باشد باید این عمل را انجام داد.
گرمایش مرکزی
در حدود 1700 سال پیش در امپراتوری روم باستان سیستم گرمایش از کف بهعنوان یک روش تامین حرارت مطلوب استفاده میشد. آنها با ایجاد کانالهای مخصوص در زیر کف کاخها و حمامها در فصول سرد سال این اماکن را گرم میکردند. امروزه پس از گذشت قرنها و با اختراع سیستمهای هیدرولیکی و پمپهای انتقال سیالات سیستم گرمایش از کف به عنوان یکی از رایجترین شیوههای مدرن گرمایشی جهت تامین حرارت بسیاری از فضاهای مسکونی و صنعتی کاربرد دارد. سیستم گرمایش کفی در جهان جدید نمیباشد و بهصورت بسیار ابتدایی و ساده مورد استفاده قرار میگرفت.
در واقع برای اولین بار گرمایش کفی در حدود 60 سال بعد از میلاد یعنی روم باستان مورد استفاده قرار گرفته است. رومیان با سوزاندن چوب و ایجاد گازهای متشعل و عبور دادن این گازها از کانالهای هوایی موجود در کف ساختمان اقدام به گرم کردن کف منازل خود میکردند که این اختراع باستانی مدتها مورد استفاده قرار گرفته است. آنها با تعبیه کورههایی در فضای خالی کف خانه و با استفاده از لولههایی درون دیوارها هوای گرم را هدایت میکردند. این سیستم گرمایش با نام “hypocaust” مشهور بود. Hypocaust برای گرم کردن حمامهای عمومی و خانههای شخصی استفاده میشد.
عطر
به نظر میرسد، عطرسازی به نام “Tapputi” که در لوحی با خط میخی مربوط به هزارهی دوم قبل از میلاد نوشته شده، اولین شیمیدان ثبت شدهی جهان باشد. نام تاپوتی به خط میخی در بینالنهرین مربوط به هزاره دوم قبل از میلاد نامش آورده شده است. او گلها و روغن را با گیاهان خوشبوی دیگر ترکیب کرده و عرق آنها را میگرفت، سپس آنها را صاف کرده و دوباره چندین بار در دستگاه عرقکشی میگذاشت.
اخیرا قدیمیترین عطرهای زمان باستان در پیرگوس قبرس، کشف شده است. قدمت این اختراع باستانی به 4 هزار سال پیش از میلاد بازمیگردد و در یک عطرسازی باستانی پیدا شدند. در این کارخانه 4000 متر مربعی حداقل 60 عدد دستگاه عرقکشی، قیف و بطری عطر یافت شد. از پسماندههایی که در آنجا یافت شد 4 نوع عطر دوباره ساخته شد.
مته دندانپزشکی
سابقه کار دندانپزشکی در تمدن دره سند به 7000 سال قبل از میلاد بازمیگردد. در قدیمیترین شکل دندانپزشکی از متههای خم شده برای عمل کردن دندان استفاده میشد، شاید هم صنعتگران ماهر این کار را انجام میدادند. نمونهسازی از شکل دندانپزشکی باستانیان نشان داد که روشهایی که آنها استفاده میکردند هم مورد اطمینان و هم موثر بود. وجود حفرههایی به عمق 3.5 میلیمتر با شیارهای متحدالمرکز نشان از استفاده ابزاری مته مانند در دندانپزشکی میدهد. عمر این دندانها 9000 سال تخمین زده میشود.
ذرهبین
قدیمیترین ذره بین جهان با قدمت 3000 سال متعلق است به نمرود و از قطعهای سنگ بلور تشکیل شده است. این اختراع باستانی را “Austen Henry Layard” در کاخ آشوری نمرود پیدا کرد. این ذرهبین به عنوان یک عینک ذرهبینی یا عینک آتشی که با متمرکز کردن نور آتش روشن میکند، استفاده میشد. صنعتگران آشوری کندهکاریهای پیچدهی میساختند و میتوانستند از چنین ذرهبینهایی در کارهایشان استفاده کنند. جیووانی پتیناتو دانشمند ایتالیایی از دانشگاه روم اظهار میکند ذرهبینهایی که آشوریهایی باستان استفاده میکردند بخشی از یک تلسکوپ بوده است؛ برای همین میزان دانش آشورهای باستان در مورد نجوم بسیار بالا بود.
علم اندازهگیری و درجهبندی
ساکنین تمدن دره سند با استفاده از وزنها و اندازهها سیستم پیچیدهای از استانداردسازی ایجاد کردند. بدیهی است که این پیشرفتها در نتیجه حفاریهای مکان دره سند حاصل شد. این استانداردسازی اختصاصی، ساخت وسیلههای اندازهگیری را فراهم ساخت که به نحو موثری در اندازهگیری زاویهای و اندازهگیری برای عمارتها و سازهها استفاده میشد.
علم مقیاس و اندازهگیری در بعضی از تمدنهای باستانی وجود داشته که قدیمیترین شکل آن را میتوان سیستم استانداردسازی اجباری نامید که از سوی حاکمین بر مردم یک ناحیه تحمیل میشد. این اندازهها اغلب بر پایه مقیاسهای قابل استفاده برای عموم، مثل اندازه طول یک دست انسان بود.
اسکیت یخ
طبق تحقیقات فدریکو فورمنتی در دانشگاه آکسفورد و آلبرتو مینتی از دانشگاه میلان، فنلاندیها اولین کسانی بودند که 50 هزار سال پیش از استخوان حیوانات اسکیت مخصوص یخ ساختند. در شرایط سخت زمستانی ذخیره کردن انرژی برای مردم فنلاند اهمیت زیادی داشت. اولین اسکیت با تیغههای فلزی در اسکاندیناوی پیدا شد و تاریخ آن هم مربوط به 200 بعد از میلاد میشد. این اختراع باستانی شامل یک نوار نازک مسی تاخورده و متصل به سطح زیرین کفش چرمی بود که برای اندازه کردن آن تعبیه شده بود.
لولهکشی
ساخت لولههای لولهکشی استاندارد شده با لبه پهن که در ساخت آنها از قیر برای جلوگیری از نشتی آب استفاده میشد به سال 2700 قبل از میلاد در تمدن دره سند باز میگردد. عمل لولهکشی در زمان تمدنهای باستانی مثل یونان، روم، ایران، هند و تمدنهای چینی آغاز شد. آنها حمامهای عمومی را توسعه بخشیده و به آب آشامیدنی آماده در دسترس همگان نیاز داشتند و میخواستند جلوی هدر رفتن آب را بگیرند.
پیشرفت در سیستم لوله کشی آب خیلی آرام صورت گرفت، و واقعا از زمان سیستم کانالهای آب رومی هیچ پیشرفتی حاصل نشد تا قرن نوزدهم که منجر به ساخت لولهها شد. سرانجام پیشرفت در تفکیکسازی، موجب جدا شدن آبهای زیرزمینی از سیتم فاضلاب شد که این کار باعث از بین رفتن حفرهها و چاههای فاضلاب رو باز شد.
تختهی سهلا
زمان ساخت تخته سهلایی مربوط به هزاران سال پیش است؛ قدیمیترین آنها حدود 3500 سال پیش در مصر باستان ساخته شدند. کالاهای چوبی با لایههای نازک چوب اره شدهای ساخته میشد که با سریش به هم چسبانده میشدند که دلیل ساخت آن کمبود چوب مرغوب بوده است. ورقههای نازک چوب با کیفیت بالا بر روی چوبهایی با کیفیت پایینتر چسبانده میشد تا ظاهر بهتر و مزیتهای ساختاری جزئی داشته باشند. این نوع اختراع باستانی در طول تاریخ بارها تکرار شده است.
خمیر دندان
از عجیبرترین اختراع باستانی میتوان به خمیر دندانهای باستانی اشاره کرد که هنوز ترکیب آنها مشخص نیست. قدیمیترین اشاره به خمیردندان، مربوط میشود به نسخههای خطی مصری مربوط به قرن 4 بعد از میلاد که در آن مخلوطی از گلهای زنبق و سوسن تجویز شده است. فرمول ساخت بیشتر خمیردندانهای اولیه بر پایه ادرار بوده است. باوجود این خمیردندانها یا پودرها تا قرن 199 میلادی در مصرف عموم مردم قرار نگرفت. یونانیها و سپس رومیها با اضافه کردن پاککنندههایی مثل استخوانهای خرد شده یا پوستهای صدف ساختار خمیردندان را بهتر کردند.
در قرن 9 «زیریاب» موسیقیدان و طراح مد ایرانی به خاطر اختراع نوعی خمیردندان مشهور شد. که درسرتاسر اسپانیای اسلامی معروف شد. ترکیبات دقیق این خمیر دندان اکنون ناشناخته است، اما گزارش شده که هم مواد اساسی تمیز کننده و هم طمعدهنده را دارا بوده است.
چتر
در مجمسههای نینوا بارها سایبان دیده شده است. «اوستن هنری» عکسی از یک نقش برجسته ارائه میدهد که در آن پادشاهی در یک ارابه با چتری بالای سرش ایستاده است، همراه با یک خدمتکاری که چتر را بالای سر او نگه داشته است. در قسمت پشتی سایبان نیز پردهای است که آن را جمع میکند، درست مثل نمونههایی که ما امروزه استفاده میکنیم. این اختراع باستانی منحصرا به پادشاه تعلق داشت و هرگز توسط افراد دیگر مورد استفاده قرار نمیگرفت. در مصر، سایبان با شکلهای متفاوتی پیدا شده است که در برخی نمونهها شبیه یک بادبزن است، بادبزنی با برگهای خرما یا پرهای رنگین که دستهی بزرگی به آن وصل شده است.
بخیه
بخیه تاریخچه طولانی و عجیبی دارد که به مصر باستان برمیگردد، در آنجا از هر چیزی از پوست درخت تا مو برای بخیه زدن گوشت انسان استفاده میشد. پزشکان 4000 سال پیش برای بستن زخم از بخیه زدن استفاده میکردند. یافتههای باستانشناسی مصر باستان نشان میدهد که مصریها از کتان و رگ و پی حیوانات برای بستن زخمها استفاده میکردند. در هند باستان پزشکان از شاخکهای سوسکها یا مورچهها به عنوان گیرهای که زخمها را جوش میداد استفاده میکردند.
آنها برای این کار حشرات را گرفته و بدنشان را نصف میکردند و این شاخکها را از بدنشان جدا میکردند. از دیگر مواد طبیعی که برای بستن زخم استفاده میشد میتوانیم از کتان، مو، علف، نخ پنبه، ابریشم، موهای ریز خوک و دل وو روده حیوانات نام برد. پس الان باید متوجه شده باشید که اصول اساسی بستن زخمها از سال 40 هزار سال پیش زیاد تغییر نکرده است!