زمستان سال 2013، پکن و چند شهر دیگر در چین شرقی با لایهای ضخیم و خاکستری از مهدود غلیظ پوشیده شدند. آلودگی در این شهرها به قدری بود که دولت علاوه بر بستن برخی خیابانها، از مردم خواست تا در خانهها بمانند. علاوه بر این، صدها نفر از مردم نیز بابت مشکلات تنفسی برای درمان راهی بیمارستان شدند. در این شرایط حتی امکان مشاهده مهدود توسط ماهوارهها نیز وجود داشت. همین موضوع باعث شد تا برخی از رسانهها با نشانه رفتن کارخانهها، انتشار گازهای آلوده ناشی از سوخت زغال سنگ را علت اصلی به وجود آمدن مهدود اعلام کنند. اما بر اساس مطالعه جدیدی که توسط مجله “Science Advances” منتشر شده، بهنظر آلودگی هوای پکن دلیل دیگری دارد و آن، تغییرات آب و هوایی است.
براساس این مطالعه، طی سالهای اخیر حجم یخهای دریا در قطب شمال کاهش و همراه با آن، بارش برف در سیبری نیز افزایش پیدا کرده است. همین موضوع هم باعث شده تا وضعیت بادهای موسمی که در زمستان مهدود را از دشتهای شرقی چین دور میکنند، تغییر کرده و آلودگی در هوا باقی بماند. این مطالعه نشان میدهد که تغییرات آب و هوایی تا چه اندازه روی کیفیت هوا در مناطق خاص تاثیرگذار بوده و کشورهای همسایه برای حل مشکلات و کاهش انتشار گازخانههای گلخانهای باید فورا به دنبال راه حلی تعاملی باشند. هرچند، همین حالا هم مردم کشور چین در معرض این آلودگی هستند و شاید برای حل آن همین حالا هم دیر باشد.
به گفته یوهانگ وانگ (Yuhang Wang)، یکی از متخصصان علوم جوی و محققان حاضر در این مطالعه، برای اولین بار است که یک تحقیق ارتباط عمیق تغییرات آب و هوایی در قطب شمال با هوای چین را به تصویر میکشد.
بعد از آلودگی هوای پکن و سایر شهرها در سال 2013، بسیاری از افراد در داخل و خارج چین اعتراض خود را به این موضوع نشان دادند و دولت نیز اعلام کرد که روشهای سختگیرانهتری را برای کاهش تولید گازهای گلخانهای به کار خواهد گرفت؛ اما حتی با کاهش تولید چنین گازهایی باز هم شاهد پدیدار شدن این مه در زمستان دشتهای شرقی چین بودیم. همزمان با این موضوع نیز وانگ از علتی بزرگتر خبر داد و آلودگی هوای پکن را به مشکلات لس آنجلس تشبیه کرد.
سالهای زیادیست که مردم لس آنجلس با آلودگی هوا دست و پنجه نرم میکنند که یکی از عوامل اصلی آن، موقعیت جغرافیایی آن است. درواقع این شهر در منطقهای کوچک قرار گرفته که از سمت چپ به دریا و از سمت راست به کوهها محدود است. بهگفته وانگ، دشتهای شرقی چین مثل یک آینه، شباهت بسیاری به موقعیت جغرافیی لس آنجلس و کالیفرنیایی جنوبی دارند. در این منطقه حتی هوا هم راکد است.
تغییر مسیر بادهای موسمی در زمستان، دلیل احتمالی آلودگی هوای پکن است
بدرواقع این منطقه برای از بین بردن آلودگی و مهدود هوا به زمستانهای آسیای شرفی و بادهای موسمی آن تکیه میکند. اما در سال 2013، این بادها مسیر خود را به سوی شرق یعنی کره جنوبی و ژاپن تغییر داده و مثل سابق مهدود موجود در مناطق شرقی چین را از بین نبردند. اما چرا چنین چیزی رخ داده است؟ برای روشن شدن این موضوع، وانگ و همراهانش اطلاعات چند سال گذشته مربوط به دمای هوا، سرعت باد، آلودگی و ویژگیهای آب و هوایی مثل یخ دریا، بارش برف و پدیدههایی مانند ال نینو را مورد بررسی قرار داده و متوجه یک همبستگی میان هوای راکد چین و شمالگان شدند. بر این اساس، یخهای دریای شمالگان در سال 2012 کاهش و بارش برف در سیبری نیز افزایش پیدا کرده بود.
به گفته آنتونی وکسلر (Anthony Wexler)، رییس مرکز تحقیقات کیفیت هوا دانشگاه کالیفرنیا، با کاهش یخ دریا، آب اقیانوس بیش از پیش بخار شده و درنتیجه شرایط بهتری برای بارش برف ایجاد میشود. برف، نور خورشید را منعکس کرده و آن بخش از انرژی که سوی فضا بازمیگردد، الگو و قدرت بادهای موسمی که در شمال تشکیل میشوند را تغییر میدهد. درنتیجه، دشتها و مناطق شرقی چین، هوایی آلوده خواهند داشت.
وقتی دیگر خبری از بادهای موسمی در زمستان نباشد، آلودگی هوا افزایش پیدا خواهد کرد.
اگرچه این مطالعه تنها در مورد همبستگی میان آلودگی هوای پکن و یخهای مناطق شمالی صحبت میکند، اما بهگفته یکی از محققان دانشگاه یوتا، دانیل مندوزا (Daniel Mendoza)، چنین چیزی ئر بررسی تغییرات آب و هوایی در مقیاس وسیع، طبیعی است. بهگفته یکی از محققان دپارتمان اکولوژی جهانی دانشگاه استنفورد یعنی “Geeta Persad” نیز حالا دانشمندان باید علت وجود این همبستگی را پیدا کنند. همچنین باید مشخص شود که از این اطلاعات برای پیشبینی تغییرات آب و هوایی و پدیدار شدن آلودگیهای شدید میتوان استفاده کرد یا نه تا میزان در خطر بودن سلامتی مردم به حداقل برسد.
از طرفی حالا ما میدانیم تغییرات آب و هوا چگونه در سطح جهانی روی مناطق مختلف تاثیر میگذارد. ولی تا زمانیکه روند افزایشی دمای این کره خاکی متوقف نشود، باز هم شاهد تکرار چنین پدیدههایی در مناطق دیگر نیز خواهیم بود.