ویکی پدیای دارک وب ، راه حلی برای حفظ جریان آزاد اطلاعات

ویکی پدیای دارک وب ، راه حلی برای حفظ جریان آزاد اطلاعات

ویکی پدیای دارک وب (Dark web wikipedia) ورژنی غیررسمی از دایره المعارف آنلاین ویکی پدیاست که برای حفظ آزادی دسترسی به اطلاعات، به وجود آمده است.

وب سایت ویکی پدیا جز آن دسته از تارنماهاست که به دلیل کاربرد زیاد و حجم بالای استفاده، در اکثر مواقع جزو اولین نتایج نشان داده شده در هنگام جستجوی بر روی اینترنت است و تصور نداشتن دسترسی به آن کمی سخت به نظر می‌رسد. با این حال در شرایطی خاص مانند مسدود شدن وب سایت در ماه آوریل توسط دولت ترکیه برای محدود کردن دسترسی مردم کشور به اطلاعات موجود بر روی این پلتفرم است که کاربران قدر چنین امکاناتی را می‌دانند و جای خالی آن را به خوبی حس می‌کنند.

پس از اینکه درخواست همکاری با حکومت این کشور از طرف بنیاد ویکی‌مدیا (Wikimedia Foundation) که به نوعی صاحب وب سایت ویکی پدیا است، رد شد، دولت ترکیه به محدود کردن دسترسی شهروندانش به این دایره المعارف آنلاین ادامه داد و از طرف دیگر، سوال بزرگی مطرح شد؛ در صورت نبود امکان استفاده از ویکی پدیا به صورت آزاد در هر یک از نقاط جهان، کاربران از چه طریق می‌توانند بدون اطلاع دولت‌ها یا نهادهای دیگر، به اطلاعات گسترده‌ی این وب سایت دسترسی داشته باشند؟

به همین خاطر بود که یکی از مهندسان سابق امنیت سایبری فیس بوک به نام الک مافت (Alec Muffett)، به فکر ساخت ویکی پدیای دارک وب افتاد. همانطور که از نامش پیداست،‌ این دایره المعارف بر روی بستر دارک نت (Dark Net)، شبکه‌ای آنلاین که از دسترس عموم پنهان بوده و استفاده از اطلاعات آن با مرورگرهای معمولی امکان‌پذیر نیست، قرار دارد.

ویکی پدیای دارک وب ، راه حلی برای حفظ جریان آزاد اطلاعات

تصویری از توییت الک مافت در مورد ویکی پدیای دارک وب

ویکی پدیای دارک وب نسخه‌ای آزمایشی از سرویس ارائه‌شده توسط بنیاد ویکی‌مدیا بوده و دسترسی به آن با مرورگر تور (Tor browser) امکان‌پذیر است. این مرورگر که با نرم‌افزارهای مرسومی مانند گوگل کروم متفاوت است، داده‌های کاربر را از چشم دیگران پنهان می‌کند. به طور دقیق‌تر می‌توان گفت که مرورگر تور به واسطه‌ی شبکه پیازی (onion service) خود ترافیک اطلاعات کاربران را کدگذاری کرده، امکان دسترسی آزاد به سرویس‌هایی مانند ویکی پدیای دارک وب را فراهم می‌کند و ردیابی اطلاعات استفاده‌کننده‌های آن برای سایرین غیرممکن است.

از آنجایی که مافت پیش از این برای وب سایت فیس بوک، سرویس پیازی دیگری را در سال 2014 به راه انداخت و در کدگذاری اطلاعات روزنامه معروف نیویورک تایمز همکاری کرده است، در مهارت او برای ایجاد ویکی پدیای دارک وب که به اختصار دارک ویکی پدیا هم نام گرفته، شکی نیست. با این حال تارنمای توسعه‌یافته هیچ وابستگی به بنیاد ویکی‌مدیا ندارد و به همین دلیل، استفاده از آن کمی مشکل بوده و به امضا متعلق به کاربر (self-signed certificate) نیاز دارد که با امنیت معمول مرورگر تور چندان همخوان نیست.

در هر صورت این متخصص امنیتی گفته است که سرویس پیازی ویکی پدیای دارک وب تنها به مدت چند روز آنلاین خواهد بود و در طول این چند روز، امکان‌پذیر بودن ایجاد چنین پلتفرمی برای کاربران، به متخصصان ثابت می‌شود. مافت معتقد است که بنیاد ویکی‌مدیا می‌تواند از مفهوم و زیرساخت این تارنما برای طراحی سرویسی مشابه بر روی بستر دارک وب استفاده کند.