پهپاد دش ایکس ؛ یار جدید جنگنده‌های جنگ الکترونیک نیروی دریایی آمریکا

پهپاد دش ایکس یکی از جدیدترین تجهیزات ساخته شده برای جنگ الکترونیک است که در آینده هواپیماهای مخصوص جنگ الکترونیک آن را به همراه خود خواهند داشت.

جنگ الکترونیک (جنگال) یکی از مهم‌ترین موارد در میدان‌های نبرد است که با گذشت زمان، اهمیت آن همواره بیش از پیش می‌شود. پهپاد دش ایکس نیز عضو جدیدی از این بازی مهم و سرنوشت ساز است که در آینده پا به میدان نبرد خواهد گذاشت. به گزارش نشریه فلایت‌گلوبال (FlightGlobal)،‌ جنگنده‌های تهاجمی و جنگ الکترونیک آمریکایی EA-18G گراولر (Growler) متعلق به نیروی دریایی آمریکا می‌توانند در بروزرسانی و بهسازی‌ها آینده خود موسوم به بروزرسانی بلاک 2، توان حمل پهپاد دش ایکس را نیز به دست آورند.

این پهپاد ارزان قیمت توسط کمپانی هوافضا آمریکایی وی‌اکس ائرواسپیس (VX Aerospace) با همکاری دو دانشگاه ایالتی از ایالت‌های کارولینای شمالی و کارولینای جنوبی طراحی و ساخته شده است. دش ایکس در ظاهر شبیه یک هواپیمای رادیو کنترل سوختی است که علاقه‌مندان برای مقاصد تفریحی خریداری می‌کنند. اما با وجود ظاهر ساده‌اش، این هواپیما دارای یک کامپیوتر بسیار قدرتمند و سیستم‌های الکترونیکی پیشرفته‌ای است.

پهپاد دش ایکس پیشتر در اکتبر 2017 آزمایش‌های خود را با موفقیت پشت سر گذاشته است. البته در آن آزمایش پهپاد از روی زمین بلند شد و آزمایش پرتاب آن از هواپیما به زودی انجام خواهد شد. در آزمایش انجام شده، پهپاد پس از برخاستن، موفق به برقراری ارتباط با هواپیمای مادر شد و پس از گردآوری اطلاعات مورد نظر و انجام وظایفش، اطلاعات را با موفقیت به هواپیمای مادر انتقال داد. ناگفته نماند در آزمایشی که صورت گرفت، پهپاد دارای چرخ بود، زیرا خود از روی زمین بلند می‌شد. اما در نمونه هواپرتاب خبری از چرخ نیست.

جنگنده گروالر می‌تواند پهپاد دش ایکس را در آسمان دشمن رها کند تا پهپاد دست به گردآوری امواج و سیگنال‌های الکترومغناطیسی زده و این اطلاعات را برای پردازش و بررسی به هواپیما بفرستد؛ به عبارتی اقدام به جاسوسی الکترونیکی کند. همکاری این دو هواگرد که آن را به همکاری بتمن و رابین می‌توان تشبیه کرد، سبب می‌شود بتوان پدافند هوایی دشمن را بهتر، دقیق‌تر و سریع‌تر از گذشته شناسایی، موقعیت‌یابی و نابود کرد.

هزینه این پروژه توسط دفتر پژوهش دریایی موسوم به ONR وابسته به نیروی دریایی آمریکا فراهم شده است. طراحان قصد دارند برای حمل پهپاد دش ایکس توسط گراولر، آن را در یک جایگاه کپسولی شبیه بمب خوشه‌ای قرار دهند تا بتوان آن را زیر آویزگاه‌های جنگنده EA-18G نصب کرد. این پهپاد هنگام پرواز از درون کپسول خود آزاد شده، چتر کاهنده سرعت را باز کرده و پس از باز کردن بال‌ها و پایدار کننده‌های افقی و عمودی دمی و روشن کردن موتور، به سمت محل نشر دهنده‌های امواجی دشمن می‌رود که این نشر دهنده می‌تواند رادار، سیستم مخابراتی،‌ سیستم اخلالگر و… باشد.

هنگامی که پهپاد به موقعیت مورد نظر رسید، می‌تواند سیگنال و امواج نشر داده شده را شناسایی کرده و پس از یافتن موقعیت جغرافیایی نشر دهنده، تمامی اطلاعات گردآوری شده را برای پردازش اصلی به جنگنده گراولر می‌فرستد. در واقع پهپاد دش ایکس همچون یک گراولر کوچک اما بدون جنگ افزار عمل می‌کند. بدین ترتیب دش ایکس با بر عهده گرفتن برخی وظایف EA-18G، به خدمه این شانس را می‌دهد تا روی دیگر وظایف ماموریت خود تمرکز کنند. پیوستگی پروازی این پهپاد کوچک بیش از 10 ساعت که زمان بسیار زیادی محسوب می‌شود. به لطف این پیوستگی پروازی بالا، گراولر می‌تواند پهپاد را از فاصله‌ای بسیار دور به صورت دورایستا، خارج از برد پدافند دشمن، رها کند تا پهپاد دش ایکس خود به سمت ناحیه مورد نظر پرواز کند.

پس از آنکه پهپاد دش ایکس موفق به کشف محل نشر دهنده و پدافند دشمن شد، گراولر وارد کارزار شده و با شلیک موشک‌های پرسرعت ضد پرتو (اصطلاحا ضد رادار) آمریکایی AGM-88E AARGM، هدف را نابود می‌کند. این موشک فراصوت بوده و بیش از 110 تا 150 کیلومتر برد و بالای 2 ماخ سرعت دارد. سرجنگی 70 کیلوگرمی موشک بسیار قوی است و ضمن نابودی هدف،‌ دیگر اهداف تا شعاع چند ده متری آن را نیز نابود می‌کند. همچنین نمونه دیگری از این موشک در دست توسعه است که که ضمن سامانه ناوبری و هدف‌یابی بهتر و دقیق‌تر، موتور رم جت نیز دارد که سبب افزایش بیشتر سرعت و برد موشک می‌شود.

و اما به پهپاد دش ایکس بازگردیم که پهپادی با بقاپذیری بسیار بالا در میدان نبرد است. به این معنی که در یک حریم هوایی که زیر پوشش راداری و پدافندی دشمن است، شانس بالایی برای فرار از آن‌ها و بقا دارد و احتمال سرنگونی آن پایین است. این هواگرد بسیار کوچک بوده و بدنه آن از جنس مواد کمپوزیتی است که این دو عامل سبب می‌شود کشف پهپاد در رادار و شکار آن برای پدافند بسیار سخت باشد؛ فاصل بین دو سر بال (دهانه بال) این پهپاد تنها 3.65 متر است. دش ایکس اثر گرمایی بسیار کمی نیز دارد که این امر نیز موجب سخت‌تر شدن کشف آن می‌شود. موتور این پهپاد بسیار کوچک است و ضمن تولید گرمای بسیار کم، حرارت تولیدی را از خروجی‌ای که بالای پهپاد قرار دارد خارج می‌کند تا همان اندک گرمای تولیدی نیز از چشم سنسورهای فروسرخ پنهان بماند.

صدای تولیدی توسط موتور این پهپاد نیز بسیار کم است. با این حال پهپاد دش ایکس در ارتفاعی پرواز می‌کند که شنیدن صدای آن و یا دیدنش برای خدمه زمینی دشمن غیرممکن باشد. البته ارتفاع پروازی آن همچنان بسیار پایین است تا برای افزایش بقاپذیری، خود را از دید رادار پنهان نگه دارد.

سرعت پرواز آن نیز تنها 96 تا 110 کیلومتر بر ساعت است که پهپاد را بیشتر به یک پرنده همچون اردک در حال پرواز شبیه می‌کند که این موضوع نیز سبب می‌شود کشف آن برای رادار سخت‌تر شود. زیرا رادارهای مدرن نظامی و غیرنظامی، اشیا پرنده که سرعت پایینی دارند (همچون پرندگان یا یک پدیده جوی) را فیلتر کرده و نمایش نمی‌دهند. برخی رادارها نیز حتی قادر به تشخیص هواگردهای کم سرعت نیستند. حتی اگر رادار قادر به کشف دش ایکس شود، ممکن است به دلیل سرعت پایینش از آن صرف نظر شود. پس سرعت پایین این پهپاد یک مزیت برای آن است و با پنهان نگه داشتن دش ایکس از چشم رادار، بر بقاپذیری آن در میدان نبرد می‌افزاید. به صورت کلی دش ایکس قادر است تا به آسمان‌هایی که تحت حفاظت سنگین‌ترین شبکه‌های پدافند هوایی هستند نفوذ کند و ماموریت خود را انجام دهد.

همان‌گونه که گفته EA-18G گراولر یک هواپیمای جنگ الکترونیک ساخت کمپانی هوافضا،‌ امنیتی و دفاعی آمریکایی بوئینگ (Boeing) است که وظایف اصلی آن ایجاد اخلال در سیستم‌های رادیویی و ارتباطی، سیستم‌های الکترونیکی هواگردهای دیگر همچون رادار جنگنده‌ها، سیستم‌های راداری و پدافند هوایی و همچنین نابودی و سرکوب پدافند هوایی هستند. گراولر یک هواپیمای ناونشین است که بر پایه جنگنده چندمنظوره نسل 4.5 آمریکایی F/A-18F سوپر هورنت (Super Hornet) ساخته شده و جایگزینی برای دیگر هواپیمای جنگ الکترونیک ناونشین آمریکایی،‌ یعنی EA-6B پراولر (Prowler) است.

البته حمل این پهپاد تنها محدود به گراولر نیست. کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی آمریکایی نورثراپ گرومن (Northrop Grumman) که وظیفه یکپارچه سازی پهپاد با گراولر و ساخت کپسول حمل آن را بر عهده دارد، اعلام کرده است که دش ایکس را می‌توان تقریبا از هر هواپیمای نظامی،‌ حتی هواپیمای بزرگی همچون بمب افکن راهبردی آمریکایی B-52 استراتوفورترس (Stratofortress) نیز پرتاب کرد.

از آنجا که کپسول حمل این پهپاد مشابه بمب‌های خوشه‌ای موجود در زرادخانه‌های آمریکا است، پس حمل آن توسط هواپیماها نیاز به اعمال تغییر در آداپتور حمل نداشته که این امر خود سبب کاهش هزینه‌ها می‌شود. یک هواپیما بسته به نوع ماموریت و ابعادش می‌تواند چندین کپسول در برگیرنده پهپاد دش ایکس با خود حمل کرده و آن‌ها را از فاصله‌ای امن خارج از حریم هوایی دشمن و پدافند هوایی، رها کند. این پهپادها را می‌توان در شمار بالا علیه دشمن پرتاب کرد تا دست به حمله زنبوری به دشمن ببزند.

یک احتمال جالب برای پهپاد دش ایکس نیز وجود دارد. از آنجا که دش ایکس پس از پرتاب دیگر قابل بازیابی نیست، پس چرا آن را در نقش یک پهپاد انتحاری به کار نگرفت؟ دش ایکس می‌تواند هدف را پیدا کرده و پس از آنکه گراولر اطلاعات را بررسی و آن را به عنوان یک هدف قلمداد کرد، می‌توان پهپاد را به سمت آن هدایت کرده و با کوباندن پهپاد به هدف، آن را از کار انداخته و یا حتی نابود کند. رادارها و دیگر نشر دهنده‌ها بسیار آسیب پذیر هستند و برخورد فیزیکی پهپاد با آن‌ها و یا حتی بهتر از آن، انفجار یک سرجنگی بسیار سبک و ترکش‌زا که پهپاد می‌تواند همراه خود داشته باشد، می‌تواند آن‌ها را نابود کند.

حال شمار بالایی از این پهپادها را تصور کنید که به صورت حمله زنبوری به سمت هدف پرواز می‌کنند. دشمن شاید بتواند شماری از آن‌ها را سرنگون کند، اما قادر به شکار همه آنان نخواهد شد. پهپادها می‌توانند با رسیدن به منطقه مورد نظر،‌ بر فراز هدف در آسمان چرخ زده و پس از انجام شناسایی کامل و هدف‌یابی، به صورت انحاری به سمت اهداف بروند و با کوباندن خود به اهداف، آن‌ها را از کار انداخته یا نابود کنند.

البته حمله زنبوری پهپادهای دش ایکس تنها برای نابودی اهداف نیست. بلکه با رهاسازی شمار بالایی از آن‌ها در آسمان مورد نظر، می‌توان یک الگوی جستجو شکل داد تا بدین ترتیب پهپادها با سرعت بالاتری، ناحیه‌ای گسترده‌تر را با دقت بیشتری برای یافتن اهداف جستجو کنند. پهپاد دش ایکس را همچنین می‌توان به دوربین مجهز کرد تا ضمن انجام ماموریت‌های اصلی خود، بتوان آن را در نقش یک پهپاد دیده‌بانی، نظارتی و شناسایی نیز به کار گرفت. بدین ترتیب هدف مورد نظر صرفا قرار نیست نشر دهنده‌ها باشند،‌ یک پرتابگر متحرک موشک‌ بالستیک نیز می‌تواند هدف مورد نظر باشد. پهپاد مجهز به دوربین همچنین می‌تواند نیروهای خودی و دشمن و همچنین موقعیت هریک را زیر نظر بگیرد.

قابلیت دیگری که پهپاد می‌تواند آن را داشته باشد، امکان ایفای نقش طعمه هوایی است. پهپاد با نشر دادن امواجی که یک جنگنده از خود نشر می‌دهد، پدافند را گول زده و ضمن مشغول کردن پدافند به خود، می‌تواند محل پدافند هوایی و اجزای آن همچون پرتابگر موشک و رادار کنترل آتش را بسیار سریع‌تر پیدا کند. همچنین می‌تواند خود به عنوان یک اخلالگر کوچک عمل کرده و ضمن اخلال در سیستم‌های الکترونیکی، رادیویی و رادرای دشمن، حتی دست به حمله سایبری علیه دشمن و تجهیزاتش نیز بزند.