آرایه میلیمتری بزرگ آتاکاما (به انگلیسی: Atacama Large Millimeter Array) معروف به آلما، نام یک پروژه مهم نجوم رادیویی است که در فلات بزرگ چاجنانتور در صحرای آتا کاما شیلی ساخته شده و در حقیقت تلسکوپی با آخرین پیشرفتها برای برسی نور ساطع شده از برخی اشیاه سرد در جهان است که هم اکنون به صورت رسمی از آن رونمایی شده و کار خود را آغاز کرده است.
نور ساطع شده از برخی اشیاه سرد در جهان طول موجی نزدیک میلیمتر، بین نور فروسرخ و امواج رادیویی دارد، و از اینرو به عنوان اشعه میلیمتری و ریز میلیمتری شناخته میشود.طول موجهای این نور ساطع شده از ابرهای عظیم سرد در فواصل میان ستارهای، در نتیجه درجه حرارتی فقط کمتر از ۱۰ درجه بالای صفر مطلق، و برخی به واسطه قدمت و فاصله بیشتر از کهکشان در گیتی است. منجمان میتوانند این را برحسب حالات شیمیایی و فیزیکی ملوکولی در ابرها، تراکم ناحیههای گاز و گرد و غبار مکانی که ستاره جدید در حال تولد هست استفاده و بررسی کنند. اغلب، این ناحیهها در گیتی سیاه و کدر در نور مرئی هستند، اما آنها به روشنی در طول موج میلیمیتری و ریز میلیمتری از طیف تابش دارند. پرتوهای میلیمتری و ریز میلیمتری پنجرهای را به سوی معمای سرد گیتی میگشایند، اما سیگنالها در فضا به واسطه وجود بخار آب زیاد در اتمسفر زمین جذب میشوند. به همین خاطر است که تلسکوپها برای این نوع بررسی نجومی باید در بالا و محلی خشک ساخته شوند و ۵۱۰۰ متر بالای فلات در چاجنانتور علت برگزیدنESO است.
پروژه ساخت آلما با بودجه یک میلیارد دلاری در سال ۲۰۰۳ آغاز و در سال ۲۰۱3 تکمیل شد، و کار خود را به طور آزمایشی از سال ۲۰۱۰ آغاز کرده است.
دانشمندان آلما تصاویری با جزعیات از ستارهها و سیارات در حال تولد در گاز ابرهای نزدیک منظومه شمسی ما تهیه خواهند کرد. آلما همچنین فاصله شکل گرفتن کهکشان را در نتیجه مشاهده لبه گیتی را پیدا خواهد کرد، ما آنها را که تقریبا مربوط به ۱۰ بیلیون سال گذشتهاند را میبینیم. آلما پنجره بر روی خاستگاه نجومی فراهم آورده که فضا و زمان را احاطه کردهاست، و ثروتی از فرصتهای وابسته به علم جدید برای منجمان تامین میکند.
تصویر گرفته شده از زوجکهکشان برهمکنشی انجیسی ۴۰۳۸ و انجیسی ۴۰۳۹ توسط تلسکوپ آلما و تلسکوپ فضایی هابل
یک تلاش جهانی
پروژه آلما یک شراکت بین اروپا، ژاپن و آمریکای شمالی در همکاری با جمهوری شیلی است. آلما در قاره اروپا به وسیله ESO، در ژاپن بوسیله انجمن علمی ملی علوم طبیعی در مشارکت با Academia Sinicaدر تایوان و در آمریکای شمالی بوسیله رصدخانه ملی رادیویی آمریکا از طریق بنیاد ملی علوم آمریکا، در مشارکت با انجمن تحقیقاتی ملی کانادا سرمایه گذاری شدهاست. ساخت آلما و عملیات آن به نیابت قاره اروپا بوسیله ESO، به نیابت ژاپن بوسیله رصدخانه نجومی ملی ژاپن و به نیابت آمریکا بوسیله رصدخانه ملی رادیویی آمریکا که به وسیله همتای دانشگاهی اش مدیریت میشود.
تصاویری از پروژه ساخت تلسکوپ آلما :
{photo}91/12/23/alma{/photo}