پیام رسان های داخلی چه مشکلاتی دارند؟

با وجود بحث‌های متعددی که در مورد حمایت از شبکه های اجتماعی و پیام رسان های داخلی مطرح می‌شود، این اپلیکیشن های ایرانی مشکلات و نواقصی دارند که در این مطلب می‌خواهیم آن‌ها را بررسی کنیم.

این روزها بحث حمایت و تقویت شبکه های اجتماعی و پیام رسان های داخلی برای رقابت با اپلیکیشن‌های مشابه خارجی بسیار داغ شده و مورد تاکید مسئولان از جمله دبیر شورای عالی فضای مجازی قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین ایرادهایی که به پیام رسان های ایرانی گرفته می‌شود، موضوع امنیت، بی‌اعتمادی کاربران و یا نقض حریم خصوصی آن‌هاست. اما آیا مشکلات پیام رسان های داخلی به همین جا ختم می‌شود و آیا کیفیت و نوع طراحی این اپلیکیشن‌ها نیز به اندازه کافی می‌تواند رضایت کاربران ایرانی را جلب کند یا خیر؟

قطعا طراحی اپلیکیشن های ایرانی کامل و بدون ایراد نیست. البته این امر تنها به نمونه‌های بومی اختصاص ندارد و حتی نسخه‌های اولیه‌ی اپلیکیشن‌های خارجی نیز مشکلاتی را با خود به همراه دارند. کاربران ایرانی با سیستم و اپلیکیشن کاملی مانند تلگرام آشنا شده‌اند که از 10 سال پیش آغاز به کار کرده، در حالی که مدت‌زمان زیادی از فعالیت شبکه های اجتماعی ایرانی نمی‌گذرد.

در مدت کوتاهی که تلگرام در ایران به طور موقت فیلتر شد، تبلیغاتی برای پیام رسان های داخلی مانند سروش، بله، گپ و آی گپ مشاهده کردیم که از رشد کمی و کیفی این اپلیکیشن‌ها خبر می‌دادند. با این حال، مسئولان این پیام رسان های بومی از موانع و مشکلاتی شکایت می‌کنند که جای تامل و توجه دارد.

کارشناسان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات معتقدند بیشتر پیام رسان های ایرانی، سورس کد خود را از تلگرام کپی‌برداری کرده‌اند. پس از فیلتر شدن موقتی تلگرام، شاهد بودیم که به دلیل یکی بودن کدها، این اپلیکیشن‌های بومی هنگ می‌کردند و این یکی از اصلی‌ترین و آزاردهنده‌ترین ایرادهای پیام رسان های داخلی است.

ماجرای ارائه تسهیلات به پیام رسان های داخلی

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف شده برای حمایت از پیام رسان های داخلی ، تسهیلات با بهره کم و امکان عرضه خدمات الکترونیک عمومی مانند دولت الکترونیک و خدمات بانکی و شهری را در اختیار این شبکه‌ها قرار دهد. همچنین این وزارتخانه وظیفه دارد برای تامین زیرساخت‌های شبکه‌ای و ذخیره‌سازی به این اپلیکیشن‌های بومی کمک کند. با این حال در جریان حمایت 5 میلیاردی از پیام رسان های داخلی که از چند ماه پیش مطرح شده بود، باخبر شدیم که تا مدت‌ها خبری از حمایت مالی بانک واسط نبوده است.

علاوه بر آن، بر خلاف چیزی که در رسانه‌ها مطرح شد، این حمایت اصلا هم بدون بهره و بدون سفته و وثیقه بانکی نبوده و برخی بانک‌ها اعلام کردند برای گرفتن وام 5 میلیارد تومانی، باید 6 میلیارد و 200 میلیون تومان وثیقه در رهن بانک بگذارند. تامین چنین وثیقه‌ای برای یک شرکت خصوصی کار آسانی نیست و هیچ منطقی وجود ندارد که این شرکت‌ها با آن بازپرداخت‌های سنگین به سمت دریافت این وام بروند.

حالا سوال دیگری مطرح می‌شود که آیا صرفا موضوع مالی، بزرگترین مشکل پیام رسان های داخلی است؟ قطعا پاسخ این سوال منفی است، چرا که حمایت مالی نهایتا می‌تواند 5 درصد از مشکلات این شبکه‌های بومی را حل کند و 95 درصد مشکلات دیگر هیچ ربطی به مسائل مالی ندارد. به عنوان مثال، مشکلاتی در بخش انتقال پیام در اپلیکیشن‌های ایرانی با اپراتورها وجود دارد که تسهیل آن از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

عدم اعتماد کاربران به اپلیکیشن های ایرانی

محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اخیرا در مصاحبه‌ای، عدم اعتماد کاربران به پیام رسان های داخلی برای حفظ حریم خصوصی و امنیت اطلاعات را بزرگ‌ترین دلیل استقبال نکردن آن‌ها از این اپلیکیشن‌ها دانست. در همین راستا برخی اپلیکیشن‌ها تلاش کرده‌اند با رمزنگاری و تماس P2P یا کاربر به کاربر و بدون دخالت سرور، این اطمینان را برای کاربران خود ایجاد کنند، اما به نظر می‌رسد خیلی نتوانسته‌اند در این رابطه موفق باشند.

از سوی دیگر پیام رسان محبوب خارجی مانند تلگرام توانسته قابلیت‌هایی چون مولتی اکانت یا استفاده از چند حساب کاربری را به کاربران خود ارائه دهد و حالا کاربران ایرانی از پیام رسان های بومی نیز انتظار دارند تا چنین امکاناتی در نمونه‌های داخلی نیز وجود داشته باشد. این هم جزو مشکلاتی است که در مورد همه پیام رسان های داخلی صدق می‌کند و باید فکری به حال آن کرد.

پیام رسان‌های بومی ما باید به‌روز باشند و امکانات زیادی را برای رفاه و آسودگی کاربران به آن‌ها ارائه کنند. کاربری که اکنون با تلگرام، به راحتی کارهایش را انجام می‌دهد، وقتی برای انجام همان کارها در اپلیکیشن‌های داخلی با مشکل مواجه می‌شود، دلسرد خواهد شد. بنابراین داخلی‌ها باید با الگو گرفتن از سرویس‌های خارجی، نیازهای کاربران را برطرف کنند و همان اپلیکیشنی باشند که کاربران دوست دارند.

کارشناسان حوزه ارتباطات می‌گویند متاسفانه 90 درصد اپلیکیشن‌های داخلی وارد مرحله بازطراحی نمی‌شوند و نسخه دومی از آن‌ها برای رفع ایرادات و باگ‌های موجود در نسخه‌ی اولیه ساخته نشده است، چرا که کاربران از آن‌ها استقبالی نکردند و این اپلیکیشن‌ها نیز شکست را قبول می‌کنند. علاوه بر آن، در کشور ما برنامه‌نویسان و اپلیکیشن‌سازان خبره‌ای داریم که حتی برخی از آن‌ها برای شرکت‌های بزرگ دنیا کدنویسی می‌کنند، اما در کمال تاسف از آن‌ها در تولیدات داخلی استفاده نمی‌شود و همین موضوع باعث افت کیفیت برنامه‌های بومی شده است.

در هر صورت با وجود تمام موارد مذکور، پیام رسان های داخلی هم هستند که طراحی و امکانات نسبتا مناسب و منحصربه‌فردی دارند، اما حتی از آن‌ها نیز استقبالی نشده است. در راستای فرهنگ‌سازی برای استفاده از اپلیکیشن‌های بومی، بعضا مشاهده شده است که نمایندگان و مسئولانی که ادعای حمایت از پیام رسان های داخلی می‌کنند نیز در این اپلیکیشن‌های ایرانی عضو نیستند و بنابراین نباید از مردم انتظار داشت که به این برنامه‌ها مهاجرت کنند. شاید یک راهکار بلندمدت برای فرهنگ‌سازی استفاده از پیام رسان های داخلی و همچنین رفع نواقص آن‌ها بتواند چاره کار باشد؛ وظیفه‌ای که بخش مهمی از آن بر عهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و حتی آموزش و پرورش است.