تغذیه از گوشت انسان موضوعی جنجالی و تابویی ترسناک بوده که از بسیاری جهات غیرقانونی و غیراخلاقی است؛ با این تفاسیر، دانشمندان این سوال شیطنتآمیز را مطرح کردهاند که آیا خوردن گوشت مصنوعی انسان هم مشکل دارد؟!
در تاریخ 3 مارس زیست شناسی انقلابی و برجسته به نام ریچارد داوکینز (Richard Dawkins) در حساب توییتری خود سوال جالب و عجیبی مطرح کرد؛ او با اشاره به تحقیقات علمی صورت گرفته در مورد تجاری کردن گوشت مصنوعی پرسید که آیا تولید گوشت مصنوعی انسان میتواند تابوی مربوط به آدمخواری را از بین ببرد؟!
گوشت مصنوعی به نوعی از گوشت گفته میشود که در آزمایشگاه و بدون کشتار جانداران تهیه شده و گفته میشود که احتمال عرضه این محصول به مصرفکنندگان، تا پایان سال 2018 کم نیست. با این تفاسیر، داوکینز معتقد است که بررسی مسئله گوشت آزمایشگاه انسان مثالی مناسب و روشی هوشمندانه برای صحبت بیشتر در مورد تابوی آدمخواری است و میتوان از این طریق موضوع پیشرفتهای تکنولوژی و تغییر مسائل اخلاقی پیش روی بشر را به بیشتر باز کرد.
سوال داوکینز چندان جدید نیست و از زمان شروع صحبت در مورد ساخت گوشت آزمایشگاهی دانشمندان اظهار کردهاند که متقاعد کردن مصرفکنندگان برای خوردن گوشتی که به دست بشر ساخته شده چالشی بزرگ بوده و در همین رابطه، میتوان گفت که خوردن گوشت مصنوعی انسان مشکلات را یک درجه حادتر میکند!
گوشت آزمایشگاهی
گوشت مصنوعی که با نامهای گوشت آزمایشگاهی و یا گوشت تمیز هم شناخته میشود، با استخراج چند سلول بنیادی از بدن حیوانات زنده ساخته شده و اولین مورد مصرف آن به سال 2013 و کنفرانسی جنجالی در لندن مربوط میشود؛ داوطلبان که با مصرف این محصول مصنوعی مشکلی نداشتند و گوشت را به شکل همبرگر خوردند، تنها از خشکی غذا شکایت کرده بودند.
با این وجود بررسیها نشان میدهند که عموم مردم علاقه کمتری به خوردن گوشت مصنوعی دارند؛ مدتی پیش مقالهای در ژورنال “PLOS ONE” به چاپ رسید که بیش از 60 درصد شرکتکنندگان نظرسنجی مربوط به آن گفتند که حاضرند چنین محصولی را برای یکبار امتحان کنند، اما تنها یک سوم افراد با مصرف دائمی گوشت آزمایشگاهی مشکلی نداشتند.
متی ویلکس (Matti Wilks)، از محققان روانشناسی دانشگاهی در استرالیا که در تهیه این پژوهش نقش داشت، معتقد است که خوردن گوشت مصنوعی نوعی آلترناتیو برای گوشتخواری سنتی به حساب میآید و به طور معمول افراد باور دارند که مصرف این محصولات به دلیل آسیب نرسیدن به جانداران دیگر، اخلاقیتر است. با این وجود، چنین گوشتی یک غذای غیرطبیعی به حساب میآید و این موضوع خود باعث کمتر شدن تمایل مردم برای خوردن محصول میشود.
تحقیقات نشان میدهند که مصرف گوشت مصنوعی انسان چندان موردقبول مردم نیست
از طرف دیگر تنها 16 درصد شرکتکنندگان در تحقیق ویلکس گفتند که حتی در صورت گران بودن گوشت آزمایشگاهی ترجیح میدهند که چنین مادهای را مصرف کنند که خود این آمار نشاندهنده کمرنگ بودن اهمیت جنبه اخلاقی و محیط زیستی پرورش و کشتار دام است.
به علاوه، بررسی تیم ویلکس نشان داد که افراد گیاهخوار هم جزو مخالفان مصرف گوشت ساختگی بودند و به همین ترتیب میتوان نتیجه گرفت که احتمال علاقه خریداران به مصرف گوشت مصنوعی انسان هم باید پایین باشد، چرا که افراد به صورت کلی کوچکترین نظر خوبی نسبت به آدمخواری ندارند و متقاعد کردن آنها به مصرف گوشت انسان که حاصل کشت سلولی است هم کار بسیار دشواری خواهد بود.
جنبه اخلاقی مصرف گوشت آزمایشگاهی انسان
اوون شافر (Owen Schaefer)، پروفسور مرکز اخلاق زیست پزشکی دانشگاه ملی سنگاپور معتقد است که با وجود نتایج تحقیقات و نظرسنجیهای مختلف، تعداد قابلتوجهی از افراد هستند که حداقل یکبار گوشت مصنوعی انسان را امتحان خواهند کرد؛ حال سوال اخلاقی پیشآمده این است که آیا باید ساخت چنین محصولی را ممنوع کرد و مردم را از مصرف آن بازداشت؟
در سال 2014، شافر و همکارش جولیان ساولسکو (Julian Savulescu) مقالهای را در ژورنال “Applied Philosophy” به چاپ رساندند که در آن جنبه اخلاقی و فلسفی موضوع مطرحشده در توییت داوکینز، بررسی شده بود. در این پژوهش اظهار شده که شافر و ساولسکو نتوانستند هیچ استدلال فلسفی قابل قبولی را پیدا کنند که غیراخلاقی بودن خوردن گوشت مصنوعی انسان را تایید کند؛ داوکینز در یکی از توییتهایش به بحث نتیجه گرایی قضیه و توجیه شدن وسیله به واسطه هدف اشاره کرده است و در این رابطه میتوان گفت که با وجود صدمه ندیدن بدن هیچ انسان زنده و یا غیرزندهای در ساخت محصول موردنظر، نتایج مقاله شافر درست است.
در مقاله شافر موضوع از جنبه عکس نتیجه گرایی و اهمیت دادن به وسیلههای رسیدن به هدف هم بررسی شده، اما مجددا هیچ دلیلی برای غیراخلاقی دانستن مصرف گوشت آزمایشگاهی انسان پیدا نشده است. البته برخی میگوید که ساخت چنین محصولی ممکن است تصور انسانها نسبت به همنوعانشان را تغییر دهد، اما احتمال وقوع چنین اتفاقی هم چندان بالا نیست.
با اینکه بررسی موضوع گوشت مصنوعی انسان از جنبههای مختلف داغ و به اعتقاد بسیاری جذاب به نظر میرسد، پرسش مهمتر به تاثیر تجاری شدن گوشت آزمایشگاهی به عنوان جایگزینی برای گوشت معمولی مربوط است؛ به گفته ویلکس، اگر قرار باشد که محصولی با تمامی خواص، طعم و مشخصات گوشت حیوانی در آزمایشگاهها ساخته شود که قیمت کمی نسبت به سایر گوشتهای داشته و تهیه آن هم نیازمند زجر کشیدن حیوانی نبوده باشد، احتمال جهانی شدن و بالا رفتن تقاضا برای این گوشت بسیار بالا است.
البته با در نظر گرفتن قیمت همبرگرهای مصنوعی سال 2013 که هرکدام 300 هزار دلار هزینه داشتند، پایین آوردن قیمت گوشت مصنوعی هنوز چالش بسیار بزرگی است، اما همانطور که ویلکس میگوید، برطرف کردن این مشکل و عرضه حجم زیادی از این محصول به بازار، تصور مردم در مورد گوشت مصنوعی به عنوانی غذایی تکنولوژیکی و مربوط به آینده را تغییر خواهد داد.