جهش ژنتیکی عشایر دریایی آسیای شرقی را به غواصانی شگفت‌انگیز تبدیل کرده است

عشایر دریایی ساما باجائو مردمانی در آسیای جنوب شرقی هستند که حدودا 60 درصد زندگی خود را در زیر آب سپری می‌کنند؛ تحقیق جدید در مورد این کوچ‌نشینان از جهش شگفت‌انگیزی در ساختار ژنتیکی آن‌ها خبر می‌دهد.

سبک زندگی عشایری اقتضا می‌کند که افراد کوچ‌نشین در یک مکان مشخص زندگی نکنند و بسته به شرایط محیطی، محل اقامت و خانه‌های سیارشان را در مناطق مختلف جابه‌جا کنند؛ در همین رابطه جالب است بدانیم که مردمانی به اسم باجائو لاوت (Bajau Laut) در آسیای جنوب شرقی وجود دارند که به عنوان عشایر دریایی یا کولی‌های آبی شناخته می‌شوند.

این کوچ‌نشینان که برای گذران زندگی حدودا 60 درصد عمر خود را در زیر آب سپری می‌کنند، به صورت کلی در خانه‌های شناور و یا کلبه های روی آب اقامت داشته و همانند سایر کوچ‌نشینان، مکان ثابتی برای زندگی ندارند.

لباس محلی برخی از کولیان دریایی باجائو

در حالی که عشایر دریایی باجائو بدون هیچ تجهیزات خاصی و تنها با عینک‌های چوبی و وزنه‌های دست‌ساز، به صورت آزاد غواصی می‌کنند، طولانی‌ترین زمان زیر آب ثبت‌شده برای آن‌ها سه دقیقه بوده و گفته شده که رکورد غواصی تا عمق 79 متر هم برای آن‌ها به ثبت رسیده است.

با این تفاسیر، تحقیق جدیدی در ژورنال “Cell” منتشر شده که نشان می‌دهد، در کمال شگفتی این مردمان از نظر ژنتیکی با سبک زندگی عجیب و غیرمعمول خود تطابق یافته‌اند و از نظر جسمانی بدن آن‌ها به گونه‌ای تغییر کرده که بتوانند شرایط سخت زیر آب را به راحتی تحمل کنند.

جهش ژنتیکی عشایر دریایی باجائو

با اینکه تصور می‌شود بشریت در حال حاضر در قله سیر تکامل خود قرار دارد، فرآیند تطابق طبیعی بدن ما با محیط اطراف برای مردمانی مانند عشایر دریایی باجائو ادامه داشته و به این افراد برای موفقیت بیشتر در سبک زندگیشان کمک می‌کند.

تیمی بین المللی از پژوهشگران با بررسی شرایط فیزیکی کوچ‌نشینان موردنظر ما متوجه شدند که عضو طحال بدن آن‌ها به میزان قابل‌توجهی از سایر روستاییان مناطق محل زندگی عشایر باجائو که زندگی آن‌ها به غواصی طولانی مدت و نگه‌داشتن نفس وابسته نیست، بزرگ‌تر است.

از طرف دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد که عده‌ای از این مردمان که به زندگی در زیر آب مشغول نیستند هم مانند سایرین طحال حجیم‌تری دارند و به این ترتیب می‌توان مطمئن بود که تفاوت ابعاد این عضو در بردن کوچ‌نشینان یک ویژگی وراثتی بوده و به تمرین و سبک زندگی فردی وابستگی چندانی ندارد.

یکی از وظایف طحال در بدن ذخیره کردن گلبول‌های قرمز خون است و وقتی فردی به زیر آب می‌رود، بدن از این ذخیره استفاده کرده و توانایی خون برای نگهداری حمل اکسیژن را بیشتر می‌کند؛ چنین مکانیسمی در برخی دیگر از پستانداران آبی هم دیده می‌شود.

از نظر ژنتیکی هم مطالعات بر روی دی ان ای کوچ‌نشینان باجائو نشان داده که تغییر در ژنی که مسئول کنترل هورمون T4 از غده تیروئید است، در میان این افراد بسیار شایع بوده و از آنجایی که این هورمون در سوخت و ساز و مصرف اکسیژن بدن نقش مهمی دارد، می‌توان گفت که توانایی ادامه حیات با سطح اکسیژن پایین هم یکی دیگر از ویژگی‌های جسمی شگفت‌انگیز عشایر آبی باجائو به حساب می‌آید.

همچنین، دو دگرگونی ژنتیکی مشاهده‌شده دیگر در این افراد به گونه‌ای است که باعث می‌شود در زمان غواصی خون از اعضای غیرضروری بدن مردم باجائو خارج شود و ارگان‌هایی مانند مغز، قلب و ریه‌ها به نسبت سایر بخش‌های بدن ذخیره بیشتری را در اختیار داشته باشند؛‌ از طرف دیگر سطح کربن دی اکسید خون این عشایر دریایی به واسطه تفاوت‌های ژنتیکی کنترل می‌شود و در کنار عوامل ذکرشده، غواصی در عمق بیشتر و برای مدت طولانی‌تر را امکان‌پذیر می‌کند.

موارد مشابه تغییر ژنتیکی

البته موارد مشابهی از دگرگونی‌های ژنتیکی و تکامل دنباله‌دار بشر در سراسر جهان مشاهده شده که نشان می‌دهد فرآیند انتخاب طبیعی داروین همچنان ادامه دارد؛‌ به عنوان مثال بسیاری از ساکنان منطقه تبت به دلیل نوعی جهش در دی ان ای خود گلبول‌های قرمز بیشتری نسبت به دیگران دارند و به همین دلیل زندگی در محیط‌های مرتفع با اکسیژن کم برای آن‌ها راحت‌تر است.

برخی از بومیان گرینلند هم از نظر ژنتیکی با رژیم پرچربی خود تطابق پیدا کرده‌اند و بدن آن‌ها به‌ گونه‌ای تغییر یافته که با وجود مصرف زیاد چربی به صورت روزانه، کمتر دچار مشکلات قلب و عروقی شوند.

دانشمندان مسئول پژوهش اخیر گفته‌اند که نتایج به دست آمده در مورد انطباق ژنتیکی ممکن است برای مقابله با مشکلات مربوط به هیپوکسی یا همان کمبود اکسیژن در بافت‌های بدن موثر باشد؛ از طرف دیگر محققان به دنبال شباهت‌هایی بین جهش ژنتیکی مردمان تبت و عشایر دریایی باجائو هستند تا در صورت امکان، علاوه بر رسیدن به درکی بهتر از فرآیند تکامل انسان، ‌از این طریق بیماری‌های مرتبط با مشکل کمبود اکسیژن را درمان کنند.