منطقه مرده دریای عرب که در خلیج عمان قرار گرفته، قسمتی از آبهای نزدیک جنوب ایران است که میزان اکسیژن آن بسیار کم بوده و بقای حیات در آن فوقالعاده سخت شده است؛ در همین رابطه دانشمندان اخیرا اعلام کردهاند که این مشکل زیست محیطی نسبت به گذشته بحرانیتر شده است!
قسمتی از دریای عرب که به نام خلیج عمان شناخته میشود، بزرگترین و عمیقترین منطقه مرده جهان را در خود جا داده است؛ اصطلاح منطقه مرده که گاهی اوقات منطقه حاوی کمترین اکسیژن (OMZ) هم به جای آن به کار گرفته میشود، بخشی از آب دریاها و یا اقیانوسها که میزان اکسیژن موجود در آنها فوقالعاده کم است را توصیف میکند.
به طور طبیعی منطقه مرده اقیانوسها در عمق 200 تا 800 متری شکل میگیرند و در بخشهایی از سیاره مانند خلیج عمان هم چنین پدیدهای قابلمشاهده است؛ با این تفاسیر، اخیرا دانشمندان با کاهش تنشهای ژئوپلیتیک منطقه، تجهیزاتی را برای بررسی وضعیت منطقه مرده دریای عرب به کار گرفتهاند و پس از جمعآوری اطلاعات مورد نیاز، در قالب یک مقاله نتایج نگرانکننده کار پژوهشی خود را در اختیار عموم قرار دادهاند.
در ادامه به بررسی این تحقیق زیست محیطی خواهیم پرداخت؛ با گجت نیوز همراه باشید.
بزرگ شدن منطقه مرده دریای عرب
گفته شده که با آرام شدن وضعیت ناامن آبهای نزدیک جنوب ایران و بهتر شدن شرایط راهزنی دریایی در خلیج عمان، محققان برای پژوهش خود از زیردریاییهایی با قابلیت کنترل از راه دور استفاده کردند تا وضعیت بخش OMZ دریای عرب را بررسی کنند.
تحلیل اولیه دادهها نشان داد که وسعت منطقه مرده دریای عرب در حد و اندازه ایالت فلوریدای آمریکاست و در کمال تعجب، ابعاد این پدیده تا این لحظه در حال افزایش است؛ از طرف دیگر مقایسه اطلاعات با دادههای دهه 90 اثبات کرد که این افزایش ابعاد به میزان شگفتانگیزی شتاب گرفته و تقریبا تمامی منطقه مرده نزدیک جنوب کشور ما یا هیچ اکسیژنی ندارد و یا سطح اکسیژن آن بسیار پایین است.
باستین کوئست (Bastien Queste)، سرپرست تیم تحقیقاتی پژوهش اخیر گفته که اقیانوس این بخش از سیاره در حال خفه شدن است و وضعیت وخیمتر از آن چیزیست که تصور میشد؛ پوشش گیاهی زیر آب و جانداران خلیج عمان برای بقا به اکسیژن نیاز دارند و از طرف دیگر چنین معضلی با از بین بردن موجودات آبزی، باعث بیکاری و دشوار شدن شرایط زندگی ساکنان اطراف منطقه مرده خلیج عمان میشود.
همانطور که کوئست و همکارانش گفتهاند، گسترش وسعت و عمق منطقه OMZ اتفاقی است که شدت بحران وضعیت تغییرات آب و هوایی سیاره را نشان میدهد؛ در شرایطی که اکسیژن بخشی از اقیانوس کم شود، چرخه شیمیایی نیتروژن آب به گونهای تغییر خواهد کرد که اکسید نیتروژن بیشتری از منطقه مرده آزاد شود. اکسید نیتروژن یکی از گازهای گلخانهای با قدرتی حدودا 300 برابر بیشتر از کربن دی اکسید است که افزایش میزان آن در اتمسفر مانند یک پتو گرما را در سیاره نگه میدارد و دمای میانگین زمین را بالاتر میبرد.
از طرف دیگر گرمایش زمین باعث میشود که ظرفیت آب اقیانوسها برای نگهداری اکسیژن کاهش یابد و در نتیجه سیاره ما در چرخهای قرار میگیرد که یکی از مهمترین نتایج آن گرمتر شدن و گرمتر شدن زمین است.
کوئست گفته است که اصلیترین عامل بزرگتر شدن منطقه مرده دریای عرب تغییرات آب و هوایی است، اما اقداماتی مانند وارد شدن مواد مربوط به کودهای تقویتکننده و فاضلابها به آبها شرایط را بدتر میکند و تعادل بین اکسیژن واردشده به آب و اکسیژن مصرفشده توسط موجودات را بر هم میزند؛ افزایش جمعیت ساکنین زمین هم باعث میشود که نیاز به تامین غذا بالاتر رود و فاضلاب تولیدی توسط شهرها هم بیشتر شود.
از طرف تیم تحقیقاتی اعلام شده که وضعیت مورد بررسی آنها بسیار پیچیده است و فاکتورهای مختلفی در تغییر آن نقش دارند، اما شبیهسازیهای کامپیوتری نشان میدهند که در صد سال آینده شرایط از آنچه که هست بدتر شده و وسعت مناطق مرده در سراسر جهان بیشتر میشود.
کوئست و همکارانش گفتهاند که در قدم بعدی، تحقیق آنها بر روی مشخص کردن جزئیات شرایط منطقه مرده خلیج عمان متمرکز میشود و یکی از سوالات مهم مورد توجه، تاثیر دگرگونی OMZ این بخش از سیاره بر روی مناطق اطراف و به خصوص اقیانوس هند و سایر قسمتهای دریای عرب خواهد بود.
مقاله مربوط به کار علمی اخیر در ژورنال “Geophysical Research Letters” منتشر شده است.