تصویر کنید بر فراز قله یک کوه حضور دارید که ناگهان ماه عظیمی در مقابل دیدگانتان ظاهر میشود؛ گویی که قصد بلعیدن کره زمین را دارد. این پدیده با نام توهم ماه (Moon illusion) شناخته میشود و علیرغم اسم غلط اندازش، توضیحی علمی در پس خود دارد.
ویدیوی زیر که از سوی ناسا به عنوان بهترین تصویر حوزه نجوم در روز 4 ژوئن 2018 شناخته و منتشر شده است، توهم ماه را نشان میدهد؛ پدیدهای که کره ماه از دید برخی ساکنین زمین، بسیار بزرگتر از آنچه که باید باشد به نظر میرسد. ولی اگر واقعا چنین ماه عظیمی به زمین نزدیک شود، حیات به شکلی که میشناسیم از این سیاره رخت بر خواهد بست. پس اصل ماجرا چیست؟
چرایی وقوع پدیدهی توهم ماه
این ویدیو در تاریخ 30 می (May) تهیه شده و مونت تیئده (Mount Teide) که یک کوه آتشفشانی در جزایر قناری اسپانیا است را از دریچه لنز تلسکوپی که بسیار دورتر از آن قرار گرفته بود به تصویر میکشد. ماه قابل مشاهده در این ویدیو به ماه شیری (milk moon) معروف است و در واقع اولین ماه کامل در May محسوب میشود.
افراد حاضر در تصویر نیز حدود 16 کیلومتر با تلسکوپ فاصله دارند و نکته جالب اینکه آنها نظارهگر این ماه عظیم نیستند، بلکه طلوع خورشید را که پشت تصویربردار در حال وقوع است، تماشا میکنند. از نگاه این افراد، ماه دقیقا به همان اندازهای است که باید باشد.
اما این قمر کره زمین، همواره حضور رندانهای در آسمان شب دارد و هنگامی که در افق (زاویه دید افقی) قرار میگیرد، بزرگتر از معمول به نظر میرسد؛ این تعریف سادهی توهم ماه است. دلایل مختلفی برای بروز این پدیده ارائه شده است از جمله اینکه در چنین حالتی، ماه نزدیکتر به زمین جلوه میکند یا اینکه به طور ناخودآگاه اندازه آن با سایر مناظر موجود در همان زاویهی دید، قیاس میشود و در نتیجه، بزرگتر از معمول به نظر میرسد.
اما نکته دیگری که در ویدیو به چشم میآید، حرکت ماه است که البته این تنها ظاهر ماجراست؛ زیرا در واقع عامل جابهجایی ماه در این تصاویر که به پنهان شدن آن در پشت کوه تیئده ختم میشود، چیزی نیست جز چرخش زمین!
البته این ویدیو به صورت تایم لپس ضبط نشده و واقعا سرعت جابهجایی ماه به همان اندازهای بوده که در فیلم به تصویر کشیده شده است. به هر حال دنیای علم نیز برای متعجب ساختن ما حقههایی در آستین دارد!