ابولا یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس ابولا ایجاد می شود. این ویروس از خانواده فیلوویروس ها ست که پس از وارد شدن به بدن ، نوعی بیماری شدید و کشنده تب دار و خونریزی دهنده ایجاد می کند که در۵۰ تا ۹۰درصد بیماران علامت دار به مرگ منجر خواهد شد.
ابولا اولین بار در سال ۱۹۷۶ در یکی از استان های سودان و نیز منطقه ای در نزدیکی زئیر جایی که هم اکنون جمهوری دمکراتیک کونگو واقع شده است پیدا شد. بین ژوئن تا نوامبر آن سال ، ۲۸۴ نفر به این بیماری مبتلا شدند که در نهایت ، ۱۵۱ نفر، جان خود را از دست دادند. در سال های بعد، این ویروس به دیگر کشورهای آفریقایی هم گسترش یافته و هرچند سال یکبار تعدادی کشته و قربانی برجا می گذارد. البته فقط آفریقا درگیر نشده و بیماری پای خود را از آفریقا نیز بیرون گذاشته است.
ابولا گاه به گاه به طور مرگباری در میان انسان ها و میمون ها در آفریقا شایع می شود. این ویروس با ایجاد تب شدید و خونریزی بیمار را از پا درمی آورد و خیلی سریع گسترش می یابد. البته از ۴ گونه ویروسی ابولا یک گونه تنها به یک ابتلای بدون علامت منجر می شود و به مرگ نیز منتهی نخواهد شد.
در سال ۱۹۷۶ ابولا حدود ۳۰۰ نفر را مبتلا کرد و با شیوع آن از هر ۱۰ نفر مبتلا به بیماری ۹ نفر مردند. بار دیگر در سال ۱۹۹۵ ابولا شایع شد و این بار ۸۰ درصد مبتلایان کشته شدند.
نام ویروس این بیماری از یکی از رودخانه های کشور زئیر، که امروزه جمهوری دموکراتیک کنگو نام دارد، گرفته شده است.
پژوهشگران بر این باورند که ویروس ابولا از طریق حیوانات به انسان سرایت می کند و معمولا در بدن جانوری زندگی می کند که در قاره آفریقا سکونت دارد.
اکثر افرادی که ابتلای آنان به ابولا تا کنون تأیید شده است اهل کشورهای آفریقایی بوده اند. تب خونریزی دهنده ابولا معمولا به صورت شیوع ناگهانی بروز می کند و شیوع آن هم از یک بیمارستان یا درمانگاه آغاز می شود.
به دلیل خاصیت سرایت بالای این بیماری، پرسنل بهداشتی ناگزیر از رعایت شدید و دقیق اصول بهداشتی برای پیگیری از انتشار بیماری و ابتلای خود هستند.
آنها برای پوشش کامل بدن از لباس، دستکش و پوتین هایی استفاده می کنند که پس از استفاده باید نابود شود.
کارشناسان محلی دائما در حال فرستادن پیام هایی از طریق رادیو و تلویزیون هستند که به مردم آموزش می دهد چگونه از آلوده شدن به این ویروس پیشگیری کنند.
این خطر به ویژه در مراسم تدفین قربانیان ابولا و با تماس نزدیک افراد با جسد قربانیان وجود دارد.
طی چند سالی که از هجوم ابولا می گذرد، کارهای زیادی برای تشخیص اپیدمیولوژی و نحوه سرایت ابولا صورت گرفته است ، ولی هنوز راه و نحوه دقیق سرایت آن مشخص نشده است و تنها می توان گفت که احتمالا ابولا از طریق تماس با خون یا دیگر مایعات بدن و همچنین ترشحاتی همچون خلط افراد آلوده به این ویروس به افراد سالم منتقل می شود؛ مثلا میزان بیماری در مرده شورهای قبرستان ها که تماس مستقیم با بدن قربانیان ابولا داشتند، بسیار بالا بوده است.
پزشکان ، پرستاران و بهیارانی که مشغول درمان مبتلایان ابولا بودند هم به کرات هنگام انجام وظیفه خود به اینبیماری دچار شدند، که علت آن عدم رعایت مسائل بهداشتی و مراقبتی لازم و عدم آگاهی از نحوه انتقال در سال های اول شناسایی این بیماری بود. به هر حال ، این ویروس به هر شکلی که به بدن وارد شود، بعد از ۲تا ۲۱روز علایم آن ظاهر می شود.
بیمار با بروز ناگهانی تب ، ضعف شدید، درد عضلانی ، سردرد و گلودرد به پزشک مراجعه می کند. معمولا بعد از مدت کوتاهی ، تهوع ، استفراغ ، اسهال ، بثورات پوستی ، اختلال عملکرد کبد و کلیه و حتی در بعضی موارد خونریزی داخلی و خارجی نیز به دنبال علایم و نشانه های اولیه بروز خواهند کرد و وضعیت بیمار بشدت رو به وخامت می رود.
نتایج آزمایش ها کاهش تعداد گلبول های سفید و پلاکت ها و افزایش آنزیم های کبدی را نشان می دهند. برعکسسال های نخست ، تشخیص بیماری آسان تر شده است. تست های تشخیص اختصاصی به صورت تشخیص آنتی ژن ها و یا ژن های ویروسی در خون یا دیگر مایعات بدن در دسترس هستند. کشت سلولی این ویروس نیز مقدور شده و حتی می توان آنتی بادی های تشکیل شده علیه این ویروس را در بدن بیماران تعیین کرد.
به هر حال ، اگر چه روش هایی که گفته شد تشخیص بیماری را تسهیل کرده اند، اما خطر انتقال بیماری به پرسنل آزمایشگاه بسیار بالاست و هنگام انجام چنین آزمایش هایی باید بشدت مراقب بود. یک محقق زن روسی در یکی از آزمایشگاه های بشدت محافظت شده در سیبری به دلیل وارد شدن سرنگ حاوی ویروس ابولا به دستش بیمار شد و ۲هفته بعد جان سپرد. این آزمایشگاه یکی از دو نقطه روی زمین است که واکسن آبله در آن نگهداری می شود.
در موارد وخیم بیماری ابولا ، مانند بیمارانی که بشدت دهیدراته هستند، بیمار باید به بخش مراقبت های ویژه انتقال یابد. تاکنون هیچ گونه درمان اختصاصی یا حتی واکسنی برای ابولا کشف نشده و تمام داروها و واکسن هایی که فعلا پیشنهاد می شوند به سال ها تحقیق برای رسیدن به مرحله بالینی احتیاج دارند.
با وجود این ، چند نکته را می توان توصیه کرد :
۱- بیماران مشکوک باید قرنطینه شوند و به پرستارانی که از این بیماران مراقبت می کنند توصیه شود مراقبت های لازم را برای محدود کردن تماس ها و کنترل دقیق ترشحات بدن بیمار به انجام برسانند. انجام اقدامات تهاجمی یا حتی اقداماتی مثل گذاشتن سوند، گرفتن نمونه هایی از ترشحات بدن بیماران ، رگ گیری و انجام ساکشن و در کل تمام اقدامات پرستاری باید تحت مراقبت کامل و کنترل دقیق انجام گیرد. پرستاران و پرسنل بیمارستان که با بیماران در تماس هستند باید به کمک دستکش ، ماسک و روپوش های مناسب محافظت شوند.
۲- افراد خانواده و دیگر افرادی که با چنین بیمارانی تماس داشته اند باید تحت پیگیری کامل قرار گیرند. این پیگیری شامل تعیین و اندازه گیری درجه دمای بدن ۲ بار در روز و بستری بیمار در بیمارستان و قرنطینه شدن تمام افراد مشکوک به ابتلا به این بیماری در بیمارستان (بلافاصله پس از بروز تب) است.
● چگونه منتشر می شود؟
تب خونریزی دهنده ابولا از بیماری های مشترک بین انسان و دام به شمار می رود.
این بیماری فقط انسان، میمون و شامپانزه را مبتلا می کند.
محل زندگی ویروس ابولا احتمالا در بدن گروهی از همین حیوانات است.
انسان ها ناقل ویروس نیستند و بطور تصادفی به ویروس آلوده می شوند.
اینکه چگونه ویروس ابولا از بدن حیوانات به بدن انسان وارد می شود بطور کامل مشخص نیست.
پس از آنکه فردی به این ویروس آلوده شد، انسان های دیگر را آلوده می کند.
یکی از راه های انتقال عفونت بین انسان ها، تماس مستقیم با خون و ترشحات بدن فرد آلوده است که معمولا در بین اطرافیان بیمار که سعی در نگهداری و پرستاری او دارند، رخ می دهد.
یکی دیگر از راه های شایع گسترش این ویروس انتقال آن در بین بیماران و کارکنان یک بیمارستان یا درمانگاه است.
● چه علایمی دارد؟
علایم این بیماری در همه بیماران یکسان نیست.
پژوهشگران هنوز نمی دانند چرا تعدادی از افراد پس از ابتلا به این بیماری بهبود می یابند و برخی دیگر کشته می شوند.
به هر حال می توان گفت پاسخ ایمنی بیمارانی که در اثر ویروس ابولا کشته می شوند، چندان قوی نیست.
در چند روز اولی که انسان به ویروس آلوده می شود، تب بالا، سردرد، درد عضلات، دل درد، اسهال و خستگی بروز می کند.
بعضی از بیماران در این مرحله دچار گلودرد، سکسکه، قرمزی و خارش چشم، بثورات پوستی، اسهال خونی و استفراغ خونی می شوند.
با گذشت یک هفته از آلودگی، درد قفسه سینه، شوک و مرگ اتفاق می افتد. بعضی از بیماران در این مرحله کور شده و خونریزی می کنند.
تشخیص و درمان
تشخیص زودرس تب خونریزی دهنده ابولا دشوار است چرا که علایم اولیه آن مثل خارش و قرمزی چشم و بثورات پوستی، در بیماری های دیگری که شایعتر هستند نیز دیده می شود.
ما اگر پزشک به این بیماری مشکوک شود، باید فورا از بیمار آزمایش خون به عمل آورد. اگر بیمار اسهال خونی نیز داشته باشد، مدفوع او هم آزمایش می شود.
برای درمان این بیماری هیچ درمان مشخصی وجود ندارد. در حال حاضر اکثر درمان هایی که به بیماران داده می شود، درمان های تقویتی هستند.
این درمان ها شامل کمک به حفظ فشار خون بیمار، حفظ مایعات بدن و نیز کمک به تنفس بیمار هستند.
چند سال پیش در شیوع ابولا در کیکویت، پزشکان راه جدیدی را برای درمان بیماران امتحان کردند.
آنها به ۸ نفر از بیماران، خون افرادی را که به ابولا مبتلا شده و از آن جان سالم به در برده بودند، تزریق کردند. نتیجه رضایت بخش بود.
۷ نفر از بیماران زنده ماندند.
هر چند این نتیجه امیدوار کننده است اما چون پژوهش مذکور فقط روی ۸ نفر انجام شد، نمی توان آن را برای درمان همه بیماران تعمیم داد!
● چگونه می توان پیشگیری کرد؟
پیشگیری از بیماری تب خونریزی دهنده ابولا در آفریقا با دشواری های چندانی روبروست.
به دلیل آنکه هویت و محل زندگی حیواناتی که مخزن ابولا هستند ناشناخته است، تنها چند راه ابتدایی برای پیشگیری از بیماری پیشنهاد شده است. اصل مهم در پیشگیری از آلوده شدن پرهیز از تماس مستقیم با بیمار است.
اگر مواردی از بیماری مشاهده شود، اولین کسانی که باید بسیار مراقب خطر باشند، کارکنان مراکز بهداشتی- درمانی هستند.
این افراد باید از پوشش کامل، ماسک، دستکش و عینک استفاده کنند. هدف از این کار ممانعت از آلوده شدن با خون و ترشحات بدن فرد مبتلاست. همچنین اگر بیمار بمیرد، باید از تماس با بدن مرده نیز خودداری کرد.
آخرین خبرها از این بیماری در سرتاسر جهان :
آمار تلفات ناشی از ابولا در گینه به 376 نفر رسیده است
براساس جدیدترین آمار وزارت بهداشت گینه کوناکری تاکنون 495 نفر در این کشور به ویروس ابولا آلوده شدهاند که 367 نفر آنها جان باختهاند.
کمک هشت میلیون یورویی کمیسیون اروپا برای مهار ابولا
کمیسیون اروپا روز جمعه اعلام کرد هشت میلیون یورو دیگر برای کمک به مهار بیماری مهلک ابولا در غرب آفریقا اختصاص می دهد.
با احتساب این مبلغ، میزان کمک های مالی کمیسیون اروپا به مبارزه با شیوع ویروس همه گیر ابولا که سازمان جهانی بهداشت آن را یک فوریت بهداشت عمومی برای کل جهان توصیف کرده است، به یازده میلیون و نهصد هزار یورو افزایش یافت.
همزمان با اختصاص این کمکها، اتحادیه اروپا اعلام کرد قصد دارد در روزهای آینده یک آزمایشگاه سیار در غرب آفریقا و به احتمال زیاد در سیرالئون ایجاد کند تا در آن آزمایشهای تشخیص آلودگی به ویروس ابولا صورت گیرد.
آندریس پیبالگز، کمیسر توسعه اروپا، اعلام کرد نجات جان بیماران و کمک به کشورهای غرب آفریقا برای مبارزه بابیماری ابولا بیش از هر زمان دیگری یک اولویت مهم محسوب می شود.
سازمان جهانی بهداشت و روسای جمهور کشورهای غرب آفریقا برای مقابله با شیوع ویروس ابولا جمعه گذشته یک طرح واکنش مشترک ارائه کردند که هزینه اجرای آن یکصد میلیون دلار برآورد شده است. مارگارت چان، مدیر کل سازمان جهانی بهداشت، روز جمعه در کنفرانسی مطبوعاتی اعلام کرد شیوع بیماری همه گیر ابولا که از آغاز امسال بیش از یک هزار و هفتصد نفر را مبتلا کرده و جان یک هزار نفر را گرفته است، بدترین و حادترین اپیدمی است که جامعه جهانی در چهار دهه اخیر با آن روبرو شده است.
اعلام وضعیت اضطراری بینالمللی برای شیوع ابولا
سازمان جهانی بهداشت (WHO) شیوع ویروس ابولا در منطقه غرب آفریقا را یک وضعیت بهداشتی اضطراری بینالمللی توصیف کرده است.
سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد: شیوع ابولا در غرب آفریقا باعث شده همه جهان در وضعیت اضطراری قرار بگیرد و به همین دلیل همه کشورها باید برای مهار این بیماری فورا دست به کار شوند.
کارشناسان سازمان جهانی بهداشت میگویند: ابولا در کشورهایی شیوع پیدا کرده که زیرساخت و توانایی مقابله با آن را ندارند و نیازمند کمکهای بینالمللی هستند.
مقامات سازمان جهانی بهداشت پس از اجلاس اضطراری دو روزه در مقر سازمان در سوئیس گفتهاند که برای مقابله با گسترش دامنه این ویروس باید اقدام هماهنگ بینالمللی صورت گیرد. تاکنون بیش از 930 نفر در غرب آفریقا در اثر آلوده شدن به این ویروس جان خود را از دست دادهاند. سازمان جهانی بهداشت ضمن ابراز نگرانی از ضعف نظامهای بهداشت عمومی در کشورهای گرفتار ویروس ابولا اعلام کرد که خطر شیوع بینالمللی این بیماریکاملا جدی است.
همچنین بیش از 1700 مورد ابتلا به این بیماری تاکنون در کشورهای گینه، لیبریا، نیجریه و سیرالئون گزارش شده و این تعداد همچنان رو به افزایش است. این کشورها گرفتار کمبود پزشک و دیگر کارکنان بخش بهداشتی و آزمایشگاهی هستند و توان ساختار بهداری و خدمات درمانی آنها از سوی سازمان جهانی بهداشت «بسیار ضعیف» ارزیابی شده است.
دکتر «مارگارت چان»، مدیرکل این سازمان نیز اظهار داشت که شیوع ابولا در سال جاری میلادی (2014) در طول چهار دهه گذشته بیسابقه بوده است. وی خواستار کمکهای بینالمللی برای کشورهای گرفتار این ویروس شده و از دولتهای دیگر درخواست کرده که خود را آماده شناسایی و مقابله با ابولا کنند.
عربستان سعودی که نگران شیوع ویروس ابولا در آن کشور است، صدور ویزای حج عمره برای اتباع برخی کشورهای آفریقایی را به حالت تعلیق درآورده است. پیش از این، ابولا در جمهوری دموکراتیک کنگو و اوگاندا در چند هزار کیلومتری گینه، دیده شده بود.
یروس ابولا سبب تب همراه با خونریزی، ضعف، درد ماهیچهها، تهوع، اسهال و در نهایت مرگ در اثر خونریزی داخلی میشود.
کنیا ایرویز دمای بدن مسافران را از بیم ابولا اندازه می گیرد
کنیا ایرویز دیروز جمعه اعلام کرد مسافرانی که از برخی کشورهای غرب آفریقا از جمله کشورهایی که با ویروس ابولا درگیرند با این شرکت هواپیمایی عازم سفر می شوند پیش از پرواز دمای بدنشان اندازه گیری می شود.
این شرکت هواپیمایی از بیم شیوع تب کشنده ابولا در میان کارکنان خود دماسنج، دستکش و مواد ضد عفونی کننده توزیع کرده است و کلیه مسافران هواپیما ملزم هستند در هواپیما فرمی را پر و در آن اطلاعاتی درباره مسیر شهرهایی که از آن عبور کرده اند درج کنند.
در نایروبی تمامی مسافران ترانزیت باید پیش از پرواز آزمایش مربوط به تب ابولا را بدهند و تدابیر خاصی نیز برای جلوگیری از تاخیر در پروازها درج شده است.
در چارچوب تدابیر جدید کلیه مسافرانی که از غرب آفریقا و اوگاندا وارد فرودگاه بین المللی جومو کنیاتا می شوند و مقصد نهایی آن ها نایروبی است از دربی جداگانه وارد می شوند و آزمایش بر روی آن ها انجام می گیرد.
دو مورد دیگر ابولا در نیجریه تایید شد
دولت نیجریه که روز جمعه برای مقابله با بیماری مهلک ابولا وضعیت فوق العاده اعلام کرده است، دو مورد جدید ابتلا به این بیماری را تایید کرد و در مجموع تعداد بیماران مبتلا به ابولا در این کشور به نه نفر رسید که از تعداد دو مورد منجر به فوت شده است.
گودلاک جاناتان رئیس جمهور نیجریه روز جمعه برای مبارزه با شیوع بیماری ابولا در کشورش حالت فوق العاده اعلام کرد.
یک مورد مشکوک به ابولا در کانادا قرنطینه شد
رسانه های محلی کانادا اعلام کردند فردی که اخیرا از نیجریه به کانادا بازگشته بود و علائم بیماری مهلک ابولا را داشت در بیمارستانی در قرنطینه قرار گرفت.
پزشک بیمارستان برامپتون نزدیک تورنتو (ایالت اونتاریو در مرکز کانادا) اعلام کرد این فرد تب و دیگر علائم مشاهده شده در بیماری ابولا را که در غرب آفریقا در حال گسترش است ، داشت.
به گفته این منبع با توجه به اینکه این فرد به تازگی از نیجریه بازگشته بود ، تصمیم گرفته شد که وی در قرنطینه قرار گیرد. روز جمعه نه مورد ابتلا به بیماری کشنده ابولا در نیجریه تایید و در این کشور حالت فوق العاده اعلام شد.
درمان بیماری ابولا به کمک فناوری
شرکت IBM نیز با انتشار بیانیهای از اجرای طرحی با سرمایهگذاری 100 میلیون دلاری خبر داد که به موجب آن ابرکامپیوتر Watson برای حل مشکل و بیماریهای مردم آفریقا به کار گرفته میشود.
بیماری ویروسی ابولا که این روزها به بلایی خانمانسوز تبدیل شده است و نام آن هر روز از رسانههای مختلف خبری به گوش میرسد، در کمتر از 10 روز از ابتدای شیوع، بیش از هزار و 500 نفر را آلوده کرده است. تاکنون بیش از نیمی از مبتلایان جان خود را از دست دادهاند.
آنچه در تمام خبرها گفته میشود، نبود یک روش درمانی قطعی برای مقابله با ابولا است. اما پزشکان و کارشناسان بر این باورند که به کمک فناوری میتوانند مقابل بیماری ابولا بایستند. اگرچه این نوع درمان بهسادگی کلیک کردن با موشواره نیست، اما فناوری بهگونهای در کنار پزشکان ظاهر شده است که میتوان فرآیند درمان مبتلایان به ابولا را قطعی دانست.
در اختیار گرفتن یکی از قویترین ابرکامپیوترهای جهان از فناورانهترین اقداماتی محسوب میشود که پزشکان به کمک آن میکوشند ضمن تحلیل همه دادههای مربوط به این بیماری و پردازش حجم گسترده اطلاعات برای کشف روشهای درمانی، جلوی شیوع بیماری به نقاط دیگر را بگیرند و به عبارت دیگر بیماری ابولا را در مرزهایی که تاکنون شیوع پیدا کرده است، کنترل کنند.
چهار پزشک متخصص در مرکز تحقیقاتی وابسته به بیمارستان Mercy واقع در سیرالئون در گزارش خود توضیح دادند: «فناوریهای نوظهور بهترین ابزاری هستند که میتوانند هشدارهای اولیه را به مردم بدهند، جلوی شیوع بیشتر بیماری را بگیرند و ارتباط میان پزشکان، مراکز درمانی و بیماران را برقرار کنند. این فناوریها کمک میکنند تا متخصصان از سراسر جهان برای مقابله با بیماری اقدام کنند.»
امریکا گروهی تشکیل داده است که مدیریت این ابرکامپیوتر برای مقابله با بیماری ابولا را در دست دارد و این گروه به رهبری «کارِن جاکوبسن» فعالیت میکند. جاکوبسن بر این باور است که گوشی هوشمند میتواند نقش مؤثری در مقابله با بیماری ابولا برعهده داشته باشد و به اندازه یک داروی کارآمد کمک کند. او گفت: «بررسیهای آزمایشگاهی نشان داده است که سیستمهای معمول برای شناسایی سندرومها میتوانند روی تلفنهای همراه در اختیار مردم قرار بگیرند و به عنوان یک ابزار معمول و همهگیر در غرب آفریقا استفاده شوند.»
پیشبینی شده است که طی 5 سال آینده میزان استفاده از اینترنت موبایلی بین آفریقاییها 20 برابر شود که همین امر پزشکان را برای درمان بسیاری از بیماریها خرسند میکند.
این ابرکامپیوتر در درمان انواع سرطانها مورد استفاده قرار میگیرد و هماکنون توانسته است فرآیند درمان در کشور امریکا را بسیار آسان کند و به همین خاطر قرار است که درجریان درمان بیماری ابولا هم به کار گرفته شود. «تایوو اوتیتی» مدیر IBM در منطقه آفریقا توضیح داد که Watson به طور خاص برای مقابله با ابولا برنامهریزی شده است و بزودی به کمک تمام پزشکان مستقر در این منطقه میآید. البته باید توجه داشت که پیش از این هم فناوریهای پیشرفته دیگری برای ریشهکن کردن بیماریهای سرخک و مالاریا در آفریقا مورد استفاده قرار گرفتند و تمامی آنها موفقیتهای قابل ملاحظهای را رقم زدند.
«فیونا مکلیسا» دبیر مرکز NGO Concern در کشور سیرالئون بر این باور است که حتی یک پیامک نوشتاری هم میتواند مردم آفریقا را از شیوع بیماری آگاه کند و آموزشهای لازم را به آنها انتقال دهد تا جلوی بروز این بیماریگرفته شود. او بر این باور است که هرچه بیشتر بر فناوری تأکید شود، فرآیند مهار کردن بیماری ابولا در آفریقا سریعتر انجام میشود. بر این اساس کارشناسان برخی توصیههای فناورانه را به ساکنان آفریقا و دیگر نقاط جهان کردهاند تا از این طریق جلوی شیوع هرچه بیشتر ابولا گرفته شود و البته شرایط لازم برای درمان آن فراهم آید.