احتمال فوران آتشفشان دماوند وجود دارد؟ پس از وقوع سیل در گزنک مازندران، شایعاتی مبنی بر این که گرم شدن قله دماوند و فعالیت آن باعث جاری شدن این سیلاب شده به وجود آمد که اکنون کارشناسان در این مورد توضیح میدهند.
در هفته گذشته در گزنک استان مازندران سیلی جاری شد که به عقیده کارشناسان به دلیل ذوب شدن ناگهانی یخچال های قله دماوند به وقوع پیوست. پس از این اتفاق، شایعاتی مبنی بر فعال شدن آتشفشان دماوند به وجود آمد و نگرانیهایی را از این بابت ایجاد کرد. سخنگوی سابق سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی در این باره گفت احتمال دارد وقوع سیل در گزنک به دلیل گرم شدن بدنه قله دماوند و آب شدن یخبرفها باشد. به گفته وی، احتمال این که این اتفاق یه پدیدهی لحظهای باشد کم است و به احتمال زیاد با لغزشی در دامنههای کوه دماوند، آب به مرور در یک نقطه جمع شده و پس از شکست سد طبیعی سیلاب رها شده و به سرعت به پایین شیب کوه آمده است.
محمدجواد بلورچی، مشاور عالی و سخنگوی سابق زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در ادامه افزود رویداد سیلابهای تابستانه به خصوص در مناطقی که دارای یخچال های دائمی هستند پدیدهی عجیب و نادری نیست. به ویژه با گرمایش جهانی که در این مدت داشتیم، شاهد اتفاقاتی از این دست بودیم که به عنوان نمونه میتوان به سیلاب شدید چند سال پیش در تنکابن به دلیل آب شدن سریع یخچالهای علم کوه اشاره کرد. این پدیده خیلی جدی نیست، اما وقتی این اتفاق در قلهای آتشفشانی مانند آتشفشان دماوند رخ میدهد، ممکن است نگرانیهایی ایجاد شود. وی همچنین اظهار کرد:
سیلاب اخیر در گزنک مازندران میتواند دلایل مختلفی داشته باشد از جمله گرمای هوا، بارش روزهای قبل یا گرم شدن قله بر اثر فعالیت آتشفشانی که باید در مورد آن تحقیق کرد. در ویدیوهای منتشر شده از این سیلاب مشخص است که با یک سیلاب لحظهای یا Flashflood روبرو بودیم، اما من معتقدم احتمالا با لغزشی در دامنههای پرشیب دماوند، آب به مرور در یک نقطه جمع شده و پس از شکست سد طبیعی سیلاب رها شده و به سرعت به پایین شیب آمده است. به دلیل گل و سنگ فراوانی که همراه با این پدیده بوده میتوان این پدیده را گلروانه یا روانه واریزهای نامید.
قله دماوند در حال تغییر شکل است
بلورچی در ادامه گفت یکی از احتمالاتی که در سیل اخیر گزنک مازندران باید بیشتر به آن پرداخت این است که شاید بدنه آتشفشان دماوند گرم شده و یخبرفهای روی خود را ذوب کرده باشد که در این صورت باید به شدت نگران وضعیت قله دماوند و فوران آتشفشان بود. تصاویر ماهوارهای و مدلهای نقشهبرداری از آتشفشان دماوند نشان میدهد این قله از سالها قبل در حال تغییر شکلهای دائمی است. بنابراین نباید آتشفشان دماوند را خاموش فرض کنیم، چرا که این تغییر شکل در نهایت یک روز به انفجار و فوران آتشفشان منجر میشود.
آتشفشانها جزو خطرناکترین پدیدههایی هستند که باید در برابر آنها آمادگی کامل داشته باشیم، اما همانگونه که در کشور ما هیچ اقدام جدی در مقابل سیلاب و زلزله انجام نمیشود، در خصوص آتشفشانها نیز اتفاق جدی رخ نمیدهد. به گفته سخنگوی سابق سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی، از سال 1380 تا به امروز تلاشهای زیادی در این سازمان برای ایجاد شبکه ملی پایش آتشفشان دماوند انجام شده و زمینی در مورد ساخت این مرکز در نظر گرفته شده، اما هنوز به تملک در نیامده تا تجهیزات در آن قرار بگیرد. اخیرا نیز ایستگاههای لرزهنگاری در قله دماوند در حال نصب است.
آتشفشان دماوند در هر لحظه میتواند فعال شود
بلورچی تاکید کرد وقتی یک آتشفشان فعال در زمان خطرناک زمینشناسی یعنی ده هزار سال پیش فعالیت داشته، بر اساس تعاریف جهانی میتواند در هر لحظهای از آینده نیز فعال شود. اولین فعالیت این قله کمی بیش از 2 میلیون سال پیش بوده و آخرین فعالیت آن نیز به کمتر از 7 هزار سال پیش بازمیگردد. بر خلاف زمین لرزه که قابل پیشبینی نیست، آتشفشانها در صورت پایش دائم و مستمر قابل پیشبینی و قابل مدیریت خواهند بود. اگر در مورد این پدیده به موقع وارد عمل شویم میتوانیم به تماشای این رویداد زیبای زمینشناسی بنشینیم و هیچ خطری را از جانب آن احساس نکنیم، اما متاسفانه تاکنون هیچ پایشی در مورد دماوند و سایر آتشفشان های ایران نمیشود.
وی در مورد تجهیزات لازم برای پایش آتشفشان دماوند گفت این تجهیزات چیزهای عجیب و غریبی نیستند و در کشور وجود دارند. در واقع برای پایش این قله با مشکل تجهیزات مواجه نیستیم، بلکه عزم و ارادهای برای آن وجود ندارد. این کارشناس زمینشناسی تصریح کرد بیش از 30 روستا در دامنه دماوند قرار گرفته و دماوند از آن دسته از آتشفشانهایی است که گازهای کشنده و خطرناکی متصاعد میکند و ممکن است با یک انفجار عظیم، بخشی از قله را به آسمان پرتاب کند. دماوند آتشفشان فعالی دارد و در هر لحظه امکان دارد فعالیت کند. بنابراین توسعه ساخت و ساز در دامنه دماوند باید به شکلی باشد که در لحظه بتوان آن را تخلیه کرد. جاده هراز را باید بتوان در یک لحظه بست، اما این جاده از جادههایی است که همیشه مملو از خودرو است و به این ترتیب خطر بزرگی بیخ گوش پایتخت قرار دارد.
دماوند یکی از مخربترین آتشفشانهای جهان است
آتشفشان دماوند یک آتشفشان بی نظیر است و اطلاعات کمی درباره آن داریم. ما عادت بدی که در برابر همه مخاطرات داریم را در مورد آتشفشانها هم ادامه میدهیم و هیچ اقدامات پیشگیرانهای انجام ندادهایم، اما وقتی حادثه اتفاق بیفتد، هزینههای زیادی را باید در بازپرداخت خسارت یا بازسازی پرداخت کنیم. به عقیده بلورچی، آتشفشان دماوند جزو آتشفشانهای مخرب جهان است و از آتشفشان سن هلن که در سال 1980 در مرز آمریکا و کانادا اتفاق افتاد نیز بزرگتر است و میتواند ستون دودی خاکستری تا ارتفاع 25 کیلومتر به آسمان پرتاب کند. وقتی چنین توانی در یک آتشفشان وجود داشته باشد دیگر تفاوتی نمیکند در کجای دامنه کوه باشید. این آتشفشان بر روی استانهای مازندران، سمنان و تهران تاثیر میگذارد و استانهای گلستان و البرز هم تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.
همچنین آتشفشان سهند استانهای آذربایجان غربی و شرقی و زنجان را درگیر میکند، آتشفشان سبلان استانهای آذربایجان شرقی، اردبیل و گیلان را تحت تاثیر قرار میدهد، آتشفشان تفتان استانهای سیستان و بلوچستان و کشور پاکستان را درگیر میکند، آتشفشان بزمان بر روی استانهای کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان تاثیر میگذارد و استانهای کرمان و یزد نیز درگیر آتشفشان مزاحم هستند. در سال 1394 به فاصله 60 کیلومتری از قله آتشفشان تفتان، گدازه از زمین خارج شد که این موضوع را جدی نگرفتیم، در حالی که این اتفاق ممکن است نشاندهندهی یک رویداد بزرگ باشد.
فرماندار دماوند فعال شدن آتشفشان را تکذیب کرد
پس از وقوع سیل گزنک مازندران و اظهارات سخنگوی سابق سازمان زمینشناسی در مورد احتمال فعال شدن آتشفشان دماوند و خطر جدی برای مردم تهران و مازندران، این شایعه بین مردم به خصوص در فضای مجازی دست به دست شد و موجی از نگرانی را به وجود آورد. اما فرماندار دماوند احتمال فوران آتشفشان دماوند را تکذیب کرده است.
مجید صفری، فرماندار دماوند در مورد اظهارات مطرح شده و شایعات منتشر شده مبنی بر فعالیت آتشفشان قله دماوند گفت:
بررسیهای علمی انجام شده توسط ما و استعلامی که از ستاد مدیریت بحران استانداری تهران گرفتیم، احتمال فوران آتشفشان دماوند را به طور کلی رد میکند. مردم نگران نباشند و این اطمینان را میدهیم که تمامی تحرکات این آتشفشان به دقت رصد میشود و در حال حاضر هیچ خطری مردم منطقه را تهدید نمیکند. از مردم میخواهیم برای جلوگیری از اشاعهی شایعات نگرانکننده، اخبار را تنها از مراجع رسمی دریافت کنند.
حالا باید منتظر اظهارنظرهای جدیدتر کارشناسان و مسئولان در این باره باشیم تا اطمینان پیدا کنیم که آیا واقعا خطری از جانب فعالیت آتشفشان دماوند ما را تهدید میکند و قله دماوند پس از چند هزار سال خاموشی دوباره فوران خواهد کرد یا چنین احتمالی وجود ندارد؟