آئروسل سولفات اگر در اتمسفر پراکنده شود، میتواند به عنوان یک راه مقابله با گرمایش جهانی عمل کند. این طرح دانشمندان دانشگاه هاروارد برای مقابله با گرمایش زمین است.
اگر انسانها بتوانند میلیونها تن آئروسل سولفات را در آسمان پخش کنند، در واقع نوعی سایبان شیمیایی برای زمین میسازند که از عبور امواج گرمایی جلوگیری میکند و میتواند راهکاری ممکن از نظر فنی برای مقابله با گرمایش جهانی باشد. به دلیل دشواریهایی که برای عملی کردن این ایده وجود دارد، تاکنون به فاز عملیاتی نرسیده است. اما برای رفع معضلی به نام گرمایش جهانی غلبه بر این دشواریها ضروری است.
دستکاری اتمسفر زمین به این شیوه به خودی خود میتواند خطرناک باشد. اما از آنجایی که تغییرات آب و هوایی فاجعهبار هرچه بیشتر سیاره ما را تحت تاثیر قرار میدهند، محققان در دانشگاه هاروارد با جدیت بیشتری کار بر روی ایده ژئومهندسی خورشیدی را آغاز کردهاند.
پیتر کاکس (Peter Cox)، متخصص دینامیک سامانه آب و هوایی از دانشگاه اکستر در همین زمینه به گاردین میگوید: «این حقیقت که محققان در یکی از بهترین دانشگاههای جهان بر روی چنین طرح رادیکالی هزینه میکنند، نشان میدهد که مسئله تغییر اقلیم چقدر فوریت دارد.»
جزئیترین تحلیلی که تاکنون از این طرح به انجام رسیده است، نشان میدهد که با وجود اینکه اسپری کردن آئروسل طرحی بسیار نامطمئن و بلندپروازانه به شمار میرود، اما از نظر فنی و از منظر مهندسی امکان پذیر است.
آئروسل سولفات ؛ شمشیری دولبه برای مقابله با گرمایش جهانی
این طرح میتواند از نظر تامین بودجه نیز بسیار ارزان تمام شود. تحقیقات دانشگاه هاروارد نشان میدهد که با بهرهگیری از ناوگانی از هواپیماهایی با طراحی مخصوص برای اسپری کردن ذرات سولفات به صورت دورهای به استراتوسفر پایین، احتمالا قادر خواهیم بود سیاره خود را با سرمایهای که چندین کشور میتوانند آن را تامین کنند، خنک کنیم.
نویسندگان این تحقیق پیشبینی کردهاند که اگر این برنامه در سال 2018 آغاز شود، حدود 3.5 میلیارد دلار آمریکا برای شروع و سالانه 2.25 میلیارد دلار آمریکا برای پیشبرد پروژه سرمایه لازم خواهد بود. برای اینکه درک بهتری از این رقم داشته باشید، باید بگوییم که در حال حاضر در سراسر جهان سالانه حدود 500 میلیارد دلار بر روی فناوریهای سبز هزینه میشود؛ یک سرمایهگذاری در مقیاس بسیار بزرگتر.
نویسندگان این تحقیق یادآور میشوند: «در حال حاضر دهها کشور در جهان وجود دارند که هم از لحاظ تخصص و هم از لحاظ سرمایه قادرند چنین پروژهای را آغاز کنند. بودجه نظامی حدود 50 کشور جهان بیش از 3 میلیارد دلار است که از این تعداد 30 کشور بیش از 6 میلیارد دلار بودجه نظامی در اختیار دارند.»
برای محقق شدن این برنامه بنیادین، یکی از پرهزینهترین کارها ساخت ناوگانی از جتهای ساده برای اسپری کردن سولفات است. استفاده از هواپیما تنها گزینه ارزانقیمت و معقول برای پخش کردن آئروسل در اتمسفر به شمار میرود. اما یک هواپیما که بتواند محمولهای عظیم از آیروسل را به ارتفاع 20 کیلومتری از سطح زمین برساند، تاکنون ساخته نشده است. برای آنکه بخواهیم ذرات سولفات برای مدت بیش از یک سال در اتمسفر باقی بمانند، ما به چنین هواپیمایی نیاز داریم.
به همین دلیل، محققان هواپیمای کاملا جدیدی را طراحی کردهاند که میتواند برای چنین هدفی به کار گرفته شود؛ هواپیمایی که بدنهای باریک و بالهای نامتناسب بزرگ و نیز دو موتور اصافی دارد. اگر این برنامه با تنها 8 جت آغاز شود و رفتهرفته تعداد آنها به 100 عدد افزایش پیدا کند، پروژه اسپری کردن آیروسل سولفات در طول 15 سال و با انجام 60 هزار ماموریت در هر سال به انجام خواهد رسید.
اما در حالی که این فناوری ممکن است بتواند برخی از نشانههای تغییرات آب و هوایی را تحت ردای خود از میان بردارد، این مسئله را به طور کامل حل نخواهد کرد. مواردی نظیر اسیدی شدن اقیانوسها و سایر پیامدهای تغییر اقلیم کماکان پابرجا خواهند ماند. به علاوه، عدم قطعیت و خطرات استفاده از چنین برنامهای نیز به قوت خود باقی است.
در حالی که ژئومهندسی خورشیدی عمدتا به عنوان «یک روش سریع، ارزان و ناقص» توصیف میشود، مطالعه دانشگاه هاروارد تنها دو مورد اول را تایید میکند. امروزه نقایص این فناوری، نامشخص و به طور بالقوه بسیار خطرناک است. پمپ کردن سولفات کافی به درون اتسمفر برای شبیهسازی فوران آتشفشانی کار بسیار پرخطری خواهد بود. به علاوه، این کار یکی از آن جمله راهحلهایی است که هنگامی که آن را شروع کردید، امکان متوقف کردن آن وجود ندارد.
دانشمندان گمان میکنند که اگر به این برنامه به هر دلیلی خاتمه داده شود، احتمالا نرخ گرمایش جهانی افزایشی سریع و مجدد را به دنبال خواهد داشت؛ موضوعی که برای جامعه انسانی و سایر اکوسیستمها فرصت محدودی را برای سازگاری در اختیار قرار میدهد.
همچنین بخوانید :
برخی دانشمندان میگویند استفاده از فناوری آئروسل سولفات برای مقابله با تغییرات اقلیم و گرمایش جهانی مانند این است که یک خرس را در یک قفس شیر رها کنیم. ممکن است آنها با هم بجنگند و یکدیگر را بکشند، همچنین ممکن است هر دو برای کشتن شما اقدام کند. برخی از متخصصان پا را از این هم فراتر میگذارند و فناوری ژئومهندسی خورشیدی را تهدیدی برای دموکراسی قلمداد میکنند. استدلال آنها این است که پس از انجام همه کارها تمام آب و هوا جهانی به دست یک کشور خواهد افتاد، بنابراین پیامدهای این کار نامشخص است. هیچ ضمانتی وجود ندارد که کشور مذکور بدون اجازه سایر کشورها از این فناوری استفاده کند.
در همین زمینه، تحقیق دانشگاه هاروارد راه حلی را برای این مشکل پیشنهاد کرده است. بنا بر یافتههای آنها، یک برنامه پراکندن آئروسل در اتمسفر به فعالیتی بسیار گسترده نیاز دارد که مخفی کردن آن از باقی نقاط جهان غیرممکن خواهد بود. اسمیت در این زمینه میگوید: «هیچ یک از برنامههای SAI جهانی در مقیاس طبیعی که اینجا مورد بحث قرار گرفت، منطقا انتظار نمیرود که بتواند محرمانه باقی بماند.»
او ادامه داد: «حتی برنامه پیشنهادی ما که 4 هزار پرواز برای مدت یک سال در ارتفاع بسیار زیادی را شامل میشود و توسط هواپیماهایی در اندازه نمونههای ایرلاینها و در چندین مسیر پرواز در هر دو نیمکره به پرواز در خواهند آمد نیز از این قاعده مستثنی نیست. چنین فعالیت هوایی عظیمی را نمیتوان به صورت مخفیانه به انجام رساند و در صورت تلاش برای چنین کاری، مطمئنا از انجام آن ممانعت به عمل خواهد آمد.»
مشخص نیست، شاید روزی برسد که بشریت دریابد انجام چنین پروژهای، با وجود تمام دشواریها، ارزشش را خواهد داشت.