عمر آثار باستانی چگونه محاسبه می‌شود؟

نحوه محاسبه عمر آثار باستانی به یکی از سوالات علاقه‌مندان به بناها و اشیای تاریخی تبدیل شده است. از این رو در این مقاله با نحوه کار دانشمندان برای تعیین عمر مومیایی‌ها و سایر اجسادی که از هزار سال قبل باقی مانده‌اند، آشنا می‌شویم. 

حتما در ذهن علاقه‌مندان به بناها و اشیای تاریخی این سوال مطرح شده است که چگونه عمر آثار باستانی را محاسبه می‌کنند؟ برای مثال نقاشی‌ها و طرح‌های غار لاسکو در فرانسه که حدود 17 هزار و 300 سال قبل ترسیم شده است، چگونه قدمت آن را تعیین کرده‌اند؟ یا عمر کفن تورین در ایتالیا را که بسیار از مردم بر این باورند کفن عیس مسیح است؟ یا زمان و سال مرگ مومیایی‌ها چگونه تعیین می‌شود؟ در ادامه به این پرسش پاسخ خواهیم داد.

نحوه تعیین عمر آثار باستانی

دانشمندان و باستان‌شناسان با استفاده از تعیین عمر کربن 14 می‌توانند عمر آثار و اجسادی که از هزار سال پیش باقی مانده‌اند را محاسبه کنند. هر ماده ارگانیک با منشا گیاهی و حیوانی نیز از کربن 14 و از کربن 12 برخوردار است. در واقع کربن 14 یک نوع رادیواکتیو است و مقدار آن به دلیل ارتباط با اتمسفر در هر ماده ارگانیک تا زمانی که در قید حیات است، ثابت است. هر زمانی که یک ماده زنده جان خود را از دست می‌دهد، دیگر قادر به دریافت کربن 14 نیست، از این رو با سرعت ثابت تجزیه شده و میزان رادیواکتیویته طبیعی آن نیز به تدریج کاهش پیدا می‌کند.

نیمی از اتم‌های کربن 14 پس از هر 5 هزار و 730 سال به نیتروژن تبدیل می‌شوند که به چنین حالتی پدیده نیمه عمر می‌گویند. گفتنی است ویلارد لیبی آمریکایی توانست در سال 1960 پس از کشف ماهیت کرونومتری کربن 14 به جایزه نوبل شیمی دست پیدا کند. از این رو باستان‌شناسان و دانشمندان برای تعیین عمر آثار باستانی، کمیت کربن 14 آن را با محاسبه رادیواکتیویته یا با شمارش اتم‌های کربن 14 آن ماده به روش طیف‌سنجی تعیین می‌کنند. به بیانی دیگر دانشمندان زمان مرگ یک ارگانیسم را با مقایسه مقدار کربن 14 و کربن 12 تعیین می‌کنند؛ چرا که این دو کربن همواره ثابت هستند.

این تکنیک به دلیل دقیق بودن در باستان‌شناسی، لرزه‌نگاری و آتشفشان‌شناسی، هواشناسی، کشاورزی و اقیانوس‌شناسی استفاده می‌شود. البته این روش محدودیت‌هایی دارد؛ در واقع عمر آن آثار باستانی نباید بیشتر از 50 هزار سال باشد، زیرا مقدار کربن آن بسیار کم خواهد بود و همچنین این تکنیک فقط در برآورد عمر ارگانیسم زنده مورد استفاده است و برای سایر آثار نظیر سنگ مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.