گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
اخیرا سیل های متعددی در مناطق مختلف کشور رخ داد که متاسفانه آسیب‌های جانی و مالی زیادی برای هموطنانمان به همراه داشت. از این رو در این مقاله به بررسی علمی وقوع سیل در ایران می‌پردازیم.
آب جاری شده یا سیل که در زمان بارش‌های شدید و یا پس از آن ایجاد می‌شود، می‌تواند سطح آب رودخانه‌ها را در زمان کوتاهی افزایش داده و به همین دلیل روخانه‌ها طغیان کرده و مناطقی به زیر آب خواهند رفت. سیلاب‌ها از گذشته تاکنون رخ می‌دهند، اما میزان دخالت‌های انسان در شدت وقوع سیل‌ها، تخریب‌ها و طغیان رودخانه‌ها تاثیر مستقیمی داشته است؛ برای مثال ساختمان‌سازی در دشت سیلابی، تغییر اندازه رودخانه‌ها، شهرسازی‌ها و حذف گیاهان می‌تواند خرابی‌های سیلاب‌ها را افزایش دهد. از این رو با توجه به وقوع سیل های متعدد در ایران آن هم در بازه زمانی یک ماهه تصمیم گرفته‌ایم مقاله‌ای را مبنی بر بررسی علمی وقوع سیل تهیه کنیم.
همچنین بخوانید:
آیا وارد دوره ترسالی شده‌ایم؟
دکتر نادرقلی ابراهیمی، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در این خصوص عنوان کرد طبیعت کشور ایران، خشکی است. کشورمان همواره در وضعیت خشکسالی و گاهی نیز در کم‌آبی قرار دارد. در واقع اگر به آماری که وزارت نیرو منتشر کرده است، استناد کنیم بارش در دو سال آبی 97-96 و 96-95 نشان می‌دهد که با کمبود بارش مواجه بوده‌ایم. معمولا این میزان در دوره بلندمدت مورد بررسی قرار می‌گیرد که باز هم آمارها کمبود بارش در کشورمان را نشان می‌دهند. بارش برف که جزو منابع اصلی تولید آب در ایران شناخته می‌شود و آب چشمه‌ها و قنوات از آن منشا می‌گیرد نیز کاهش پیدا کرده است، اما در سال جاری میزان بارندگی کشورمان حدود 5.3 برابر شده است.
وی افزود البته با توجه به اینکه در زمینه شرایط جوی و اقلیمی همواره موضوع‌های پیچیده‌ای وجود دارد و بیشتر احتمال‌ها بر اساس آمارها بیان می‌شود، نمی‌توان با قطعیت بیان کرد وارد دوره ترسالی شده‌ایم. با توجه به اینکه کشورمان جزو کشورهای خشک محسوب می‌شود و ایران نیز در عرض‌های جغرافیای قرار دارد و در آن دوره‌های ترسالی و خشکسالی بر اساس شرایط اقلیمی رخ می‌دهد، نمی‌توان به صورت 100 درصد به این پرسش پاسخ داد.
دلایل وقوع سیل در ایران
دکتر نادرقلی ابراهیمی در ادامه بیان کرد در ایجاد شرایط جوی عوامل مختلف محلی و فرامحلی تاثیرگذار است. در واقع اقیانوس بر روی خشکی و خشکی بر روی اقیانوس‌ها برهم کنش غیر خطی به وجود می‌آورند که چنین شرایطی قابل تشخیص و پیش‌گیری نیست. از این رو نتیجه بر هم کنش مسائل اقیانوس خشکی باعث وجود چنین بارندگی‌هایی می‌شود. این بارندگی برای بخش‌های زراعی بسیار مناسب است و در دوره دراز مدت سی ساله شرایط خوبی را به وجود آورده است، اما متاسفانه وقوع سیل آسیب‌های مالی و جانی را به دنبال داشته است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد بارندگی‌هایی که در بسیاری از استان‌ها رخ داده است، جزو بارش‌های حدی محسوب می‌شود که بیشتر از حالت معمولی است. چنین بارش‌هایی به دلیل جریان جت استریم‌ها یا رودبادها به وجود آمده که در یک ارتفاعی از سطح زمین در جریان هستند. رودبادها در بالای 11 هزار متر نسبت به سطح زمین جریان دارند و یک تونل باد پرسرعت در ارتفاعات بالا محسوب می‌شوند که در بارندگی‌های اخیر تاثیرگذار بودند. هنگامی که یخ‌های قطبی آب می‌شوند، جهت رودبادها تغییر پیدا می‌کند و بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که باعث ایجاد بارش‌های شدید در کشورمان شده‌اند. همچنین تغییرات دمایی در اقیانوس‌های اطلس شمالی و آرام در وقوع بارندگی‌های شدید تاثیرگذارند.
دستکاری اقلیمی و باروری ابرها شایع است
این مقام مسئول تاکید کرد در این بارندگی‌ها هیچ‌گونه دستکاری اقلیمی مشاهده نشده است و موضوع باروری ابرها نیز شایعه است؛ زیرا باروری ابرها در بارش‌های سالانه حدود 10 تا 20 تاثیرگذار است، اما این بارش‌ها 300 درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.
عوامل انسانی در وقوع سیل
دکتر نادرقلی ابراهیمی در ادامه بیان کرد هنگامی که بارش‌ها بر روی سطح زمین جاری می‌شوند، عوامل طبیعی و غیر طبیعی آن‌ها را جذب می‌کنند، اما قسمت‌هایی از این بارش جذب نمی‌شود و به دلیل دخالت‌های انسانی خرابی‌های سیل دوچندان خواهد شد؛ برای مثال دلیل سیل در شیراز به عوامل انسانی مرتبط است. بسیاری از شهروندان جان و مال خود را به دلیل نبود مدیریت مهندسی هیدرولیکی در ورودی دروازه قرآن از دست داده‌اند. مسیری که اکنون سیلاب از آن عبور کرد، در گذشته مسیر اصلی عبور سیل بوده که متاسفانه به دلیل ساخت ساختمان و ایجاد جاده فاجعه‌ای بزرگ به وجود آمد.
وی افزود در برخی از مناطق استان گلستان نیز در محدوده رودخانه و کانال‌ها ساخت‌وساز انجام شده و مسیر آب را محدوده کرده بود، از این رو هنگامی که سیلاب نتواند مسیر خود را طی کند، تمامی موانع سر راه خود را نابود خواهد کرد. در پلدختر نیز سازه‌هایی چون پل‌ها مهندسی ساخته نشده بودند که سیلاب آن‌ها را نابود کرد. به طور کلی شاهد تخریب جنگل‌ها و تغییر کاربری محیط زیست در مناطق سیل‌زده هستیم که نشان می‌دهد عوامل انسانی در وقوع و شدت سیلاب‌ها تاثیر زیادی داشته‌اند.
جلوگیری از سیلاب به کمک فناوری
دکتر نادرقلی ابراهیمی در ادامه اظهار کرد فناوری‌ها همواره می‌توانند به ما در پیش‌بینی خطرپذیری سیل‌ها کمک کنند. در واقع به کمک پهنه‌بندی سیل مناطق سیل‌زده می‌توان دشت‌های سیلابی را بررسی کرده و سیل را در آن مناطق مدیریت کرد. همچنین با در نظر گرفتن ریسک مدیریت سیل قادریم اقدام‌های ضروری بعد از سیلاب را پیش‌بینی کنیم. در همین رابطه با حمایت ستاد آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نقشه‌های پهنه‌بندی دشت‌های سیلابی کشور در رده 7 تهیه شده است.
استفاده از سیل
دکتر نادرقلی ابراهیمی در خصوص استفاده از سیلاب‌ها افزود می‌توان هنگامی که ترسالی رخ می‌دهد، سفره آب‌های زیرزمینی را تغذیه کرد. یکی از بهترین استفاده‌هایی که می‌توان از سیل داشت این است که بتوانیم سیلاب‌ها را مدیریت و آن‌ها را به سمت دشت‌ها و آبخوان‌ها هدایت کنیم تا منابع زیرسطحی و زیرزمینی تامین شود. هر زمانی که سیل در مناطق جنگلی و آبراهه‌ها جریان داشت، کمترین خرابی‌ها را به وجود آورد که حتی سفره‌های زیرزمینی نیز تغذیه می‌شوند و از شدت جریان‌ها جلوگیری خواهد شد. همچنین از آب‌های پشت سد نیز می‌توان برای تامین آب زراعی و باغی استفاده کرد.
