محققان دانشگاه ییل (Yale) موفق شدند بافت سلولی مغز خوک ها را برای انجام فعالیتهای پایهای، چند ساعت پس از مرگ آنها احیا کنند. این میتواند مقدمهای باشد برای ابداع روشهایی که صدمات ناشی از سکته و ضربات مغزی در انسان را درمانپذیر میسازند.
البته دانشمندان تاکید دارند که این دستاورد، به هیچ وجه به معنای بازگرداندن هوشیاری به مغز خوک ها نیست. در واقع این آزمایش به گونهای طراحی شده بود که به چنین نتیجهای هرچند غیر محتمل، ختم نشود. با این وجود، نگرانیهای اخلاقی پیرامون این مطالعه رو به افزایش نهاده است. از جمله این پرسش که حالا مرگ مغزی چگونه تعریف میشود و این موضوع، چه تاثیری روی پروتکلهای اهدای عضو خواهد گذاشت.
این مطالعه را باید مکمل تحقیقاتی دانست که روی نمو، تکامل و ناهنجاریهای مغز متمرکز بودند. اصلیترین ویژگی کاربردی آن هم این است که آنالیز کل مغز یک پستاندار بزرگ را در سه بُعد امکانپذیر کرده؛ در حالی که بسیاری از مطالعات قبلی، به نمونههای کوچکی از بافت سلولی محدود بودند. البته موسسه ملی سلامت آمریکا (NIH)، فعلا این یافتهها را فاقد کاربردهای بالینی برای انسان میداند.
نتایج این کار تحقیقاتی که در مجله Nature انتشار یافته، بازتعریفی از مرگ مغزی ارائه داده است؛ زیرا از مدتها پیش، پذیرفته شده بود که فعالیتهای سلولی حیاتی در مغز، ظرف چند ثانیه تا چند دقیقه پس از قطع جریان خون یا اکسیژن، به طور غیر قابل بازگشت متوقف خواهد شد.
مغز خوک های تیمار شده را نباید زنده تلقی کنیم
همانطور که اشاره شد در این آزمایش، محققان توانستند عملکردهای وابسته به گردش خون و متابولیسم سلولی در مغز خوک ها را چهار ساعت پس از مرگ، به طور محدود احیا کنند. این کار از طریق القای مغز با سیستمی طراحی شده موسوم به BrainEx انجام شد که شامل محلول شیمیایی مخصوصی برای محافظت از بافت بود. به بیان سادهتر در این تیمار، مواد مغذی به درون شبکه عروقی مغز پمپاژ شدند. ناگفته نماند که محققان، مغز خوک ها را پس از ذبح در کشتارگاه از بدنشان بیرون آورده بودند.
به گفته «نناد سستان» محقق ارشد این مطالعه:
مغز سالم پستانداران بزرگ حتی چندین ساعت پس از قطع جریان خون نیز، از ظرفیت اندکی برای احیای برخی از فعالیتهای سلولی و مولکولی برخوردار است.
با این حال دانشمندان تاکید دارند که در مغزهای تیمار شده، هیچ نشانی از فعالیت الکتریکی منسجم که با ادراک، آگاهی یا هوشیاری مرتبط باشد شناسایی نشد. به همین دلیل «زوونیمیر ورسلیا» یکی دیگر از محققان این مطالعه میگوید:
از منظر بالینی، این مغزها زنده نیستند؛ بلکه دارای بافت سلولی فعال هستند.
هرچند که خروجی این مطالعه در مقطع فعلی، ابداع روشهای درمانی برای انسانها نبوده؛ اما پلتفرم تحقیقاتی جدیدی را پدید آورده است که میتواند سرانجام، به احیای عملکردهای مغز در بیماران سکته مغزی منجر شود. همچنین تست درمانهای تازه برای بازیابی سلولهایی که در اثر ضربه مغزی، آسیب دیدهاند.
البته به معماهایی که درباره تشخیص مرگ مغزی و از بین رفتن دائمی فعالیتهای مغز ایجاد شده است هم باید پاسخ گفت؛ چرا که این موضوع روی تصمیمگیری حرفهای و اخلاقی پزشکان برای زنده نگه داشتن بیماران و اهدای عضو آنها اثرگذار خواهد بود.