در تحقیقاتی که اخیرا بر مبنای دادههای تلسکوپ کپلر (Kepler) صورت گرفت، مشاهده شد که ممکن است 10 میلیارد سیاره شبیه زمین فقط در کهکشان خود ما وجود داشته باشد!
درک بشر از مقوله حیات، بسیار اندک و محدود است. درواقع تمام چیزی که ما از حیات میدانیم، تنها همین حیاتی است که در سیاره خودمان شکل گرفته و با آن آشنا هستیم. درحالی که ممکن است حیاتهایی بسیار متفاوت از حیاتی که ما آن را تجربه کردهایم نیز وجود داشته باشد. اما اگر همین حیاتی که ما در سیاره خودمان به آن دست یافتهایم را تنها حالت حیات در نظر بگیریم، آنگاه باید بگوییم که حیات، تنها در سیارات شبیه کره زمین شکل میگیرد. شاید فکر کنید که تعداد سیاراتی که شرایطی مشابه کره زمین دارند، بسیار اندک هستند اما دانشمندان اخیرا در تحقیقاتی متوجه شدند که ممکن است بین 5 تا 10میلیارد سیاره شبیه زمین فقط در کهکشان خودمان، یعنی کهکشان راه شیری وجود داشته باشد!
یک سیاره شبیه زمین چه ویژگیهایی دارد؟
منظور از سیارات شبیه زمین، حداقل در تحقیقاتی که اخیرا در دانشگاه پِن اِستِیت (Penn State University) صورت گرفت، این است که اولا سیاره مورد نظر، باید در یک منظومه شمسی قرار داشته باشد. اگر خیلی ساده بخواهیم این مفهوم را توضیح دهیم، باید بگوییم که سیاره مورد نظر، باید به دور یک ستاره که شبیه خورشید خود ما است، درحال چرخیدن باشد. علاوه بر این، یک سیاره شبیه زمین سیارهای است که اندازهاش بین سه چهارم تا یک و نیم برابر کره زمین باشد.
در نهایت هم اینکه مدت زمان یک دور کامل این سیاره به دور خورشید خودش، باید بین 237 تا 500روز باشد. یعنی درواقع در سیاره مذکور، یک سال، باید بین 237 تا 500روز طول بکشد. اگر یک سیاره در بازه زمانیای که گفته شد، بتواند یک دور کامل به دور خورشید خودش بچرخد، آنگاه میتوان نتیجه گرفت که آن سیاره هم درست مانند سیاره زمین، فاصلهای مناسب با خورشید خودش دارد. به این فاصله مناسب، دامنه حیات نیز گفته میشود.
اگر یک سیاره در دامنه حیات خورشید خودش قرار داشته باشد و اتمسفرش هم به حد کافی ضخیم باشد، آنگاه حداقل از نظر تئوری، ممکن است در آن آب مایع وجود داشته باشد. همانطور که حتما میدانید، وجود آب مایع، یکی از اصلیترین ملزومات پیدایش حیات است.
جالب اینجا است که با وجود تمام این محدودیتها و فیلترها، محققان دانشگاه پن استیت و در راس آنها آقای اِریک فورد (Eric Ford) که یک اخترفیزیکدان است، در تحقیقات خودشان به این نتیجه رسیدند که چیزی بین 5 تا 10میلیارد سیاره شبیه زمین تنها در کهکشان خودمان وجود دارد! پایه و اساس این تحقیقات، برمبنای دادههای ثبت شده توسط تلسکوپ کِپلِر (Kepler) بوده است. اما از آنجایی که تلسکوپ کپلر محدودیتهایی هم دارد، آقای فورد و همکارانش از تکنیکهای دیگر، مانند ساخت شبیهساز هم برای پیشبرد تحقیقاتشان استفاده کردند و خودشان را تنها محدود به دادههای کپلر نکردند.
تلسکوپ کپلر، در سال 2009 توسط ناسا (NASA) به فضا فرستاده شد. این تلسکوپ طی سالهای اخیر، اطلاعات بسیار مهم و حیاتیای را برای ناسا و ما انسانها ثبت کرده است. اما همانطور که احتمالا میدانید، سال گذشته و پس از تمام شدن سوخت کِپلِر، این تلسکوپ هم مشعل خود را به تلسکوپ جدید ناسا بنام TESS داد و پس از 9سال کار بیوقفه، بالاخره بازنشسته شد!
آقای فورد و همکاران او معتقدند تحقیقات آنها گام بزرگی برای بشریت جهت پیدا کردن حیات در سیارات دیگر است. به عقیده او اگر ناسا در ماموریتهای جدیدش، تحقیقات و یافتههای تیم او را مدنظر قرار دهد، میتواند استراتژیهای بهتری برای پروژههایش تعریف کند. به عنوان مثال تلسکوپ جدید ناسا که قرار است اواسط دهه 2020 به فضا فرستاده شود، میتواند تمرکز بیشتری را معطوف سیارات شبیه زمین که فورد و همکارانش پیدا کردهاند، بکند. در نتیجه اینگونه میتواند جستوجو کارآمدتری هم داشته باشد. این تلسکوپ قرار است روی یافتن نشانههای اکسیژن و بخار آب در سیارات مختلف تمرکز کند.
آیا ممکن است در حداقل یکی از این 5 تا 10میلیارد سیاره شبیه زمین حیات شکل گرفته باشد؟ احتمالش که حداقل روی کاغذ و از نظر ریاضیاتی، به هیچ عنوان کم نیست!