پانگولین یا پوستپولک (Pangolin) نوعی پستاندار عجیب و غریب بوده که با شیوع بیماری کووید 19، توجه زیادی را به خود جلب کرد؛ در همین رابطه، به نظر میرسد که پانگولینها ویروس کرونا را به انسان منتقل کردهاند.
بررسیهای جدید دانشمندان در راستای مشخص کردن نحوه انتقال بیماری کرونا از حیوانات به انسان نشان داده که به احتمال قوی پانگولین یا پوستپولک (Pangolin) ویروس بیماری کووید 19 را از خفاش به ما منتقل کرده و برخلاف آنچه تصور میشد، مارها در این ماجرا دخالتی نداشتهاند.
نقش پانگولین در شروع پاندمی کرونا
از زمان شیوع بیماری کرونا در اواخر سال میلادی گذشته تاکنون، بیش از 1.7 میلیون نفر به این بیماری مبتلا شدهاند و چند ده هزار نفر جان خود را از دست دادهاند. از ابتدای شیوع تاکنون به دلیل مطرح شدن این موضوع که ویروس مورد نظر از حیوان به انسان منتقل میشود، محققان به دنبال پیدا کردن زنجیره انتقال بودهاند و در تلاش برای شناخت بهتر بیماری، تحقیقات جالبتوجهی انجام دادهاند.
پانگولین با نام مورچهخوار پولکدار هم شناخته میشود و به عنوان تنها پستاندار دارای پولک، این جاندار در آسیا و آفریقا جمعیت قابل توجهی دارد. محققان مدتها پیش این ایده را مطرح کردند که شاید پانگولین نقش واسطه بین خفاشها و انسان را برای انتقال کروناویروس جدید ایفا کرده است، اما تا روزهای اخیر که گروهی از دانشمندان شواهد مهمی را در آزمایشگاههای خود پیدا کردند، ایده اولیه با اطمینان کامل مطرح نمیشد.
از ژانویه 2020 تاکنون دانشمندان اتفاقنظر دارند که کووید 19 در خفاشها به وجود آمده است؛ اما به دلیل فاکتورهای مربوط به انتقال حیوان به انسان ویروسهای کرونا، اتفاقنظر دیگر حضور یک حیوان به عنوان واسطه انتقال ویروس بوده است. از طرف دیگر چون بیماری سارس (SARS) از خانواده کروناویروسها که در سال 2003 شایع شده بود، رفتاری مشابه داشت و از طریق یک حیوان دوم انسانها را آلوده کرده بود، بحث وجود حیوان واسطه همچنان طرفداران بیشتری پیدا میکند.
ویروس دیگر این خانواده، یعنی مرس (MERS) هم درست مثل سارس از طریق واسطهگری شترها منتقل شده بود؛ بنابراین محققان با جدیت به دنبال مشخص کردن حیوان واسطه در مورد کووید 19 هستند و از آنجایی که یافتن این موجود میتواند از گسترش بیشتر کروناویروس جلوگیری کند، تحقیقات مورد نظر اهمیت بسیاری دارد.
با این تفاسیر مدتی پیش در مورد عملکرد مارهای چینی به عنوان انتقال دهنده ویروس از خفاش به انسان تحقیقاتی منتشر شد، اما از آنجایی که شواهدی در مورد انتقال ویروس کرونا از جانداران خونسردی مثل مار به انسان وجود ندارد، این نتیجهگیریها چندان جدی گرفته نشدند.
جزئیات تحقیقات
در تحقیقاتی که مارها را به عنوان جانداران واسطه کووید 19 معرفی کردند، دانشمندان با توجه به توالی ژنتیکی ویروس مورد نظر و همچنین با فرض اینکه مولفههای ژنتیکی ذرات ویروس باید با سلولهای میزبان تطابق داشته باشند، هشت مورد از حیواناتی که در بازار غذاهای دریایی شهر ووهان چین (مرکز شیوع بیماری کرونا) به فروش میرفتند را بررسی کردند.
با توجه به فرض اولیه دانشمندان، نشان داده شد که در مارها فاکتورهای ژنتیکی سلولهای میزبان با ذرات ویروس مطابقت دارند و به همین دلیل، گفته شد که مار حیوان واسطه کووید 19 است؛ با این وجود دانشمندان دانشگاه میشیگان آمریکا فرض اولیه محققان مقاله مارها را با دقت بیشتری زیر ذرهبین گذاشتن و بر اساس اطلاعاتی که از تحقیق در مورد 10 هزار حیوان مختلف به دست آمد، اعلام کردند که فرض تطابق فاکتورهای ژنتیکی اشتباه است.
محققان آمریکایی نشان دادند که اگر فرض تطابق مولفههای ژنتیکی برای بیماریهای مرس و سارس در نظر گرفته شود، حیوان واسطه این بیماریها باید قورباغه و مار باشد؛ با این حال میبینیم که فرض مورد نظر در مورد ویروسهای قبلی خانواده کرونا درست نیست و احتمال میرود که نتیجهگیریها در مورد مار به عنوان حیوان واسطه کووید 19 هم غلط باشند.
جلب شدن توجهها به پانگولین
محققان دانشگاه میشیگان پس از بررسی توالی ژنتیکی ذرات ویروسی موجود در ریه پانگولینهایی که به بیماری کرونا مبتلا بودند، متوجه شدند که این اطلاعات ژنتیکی حدودا 91 درصد با اطلاعات ژنتیکی ورژن انسانی کروناویروس جدید مطابقت دارد. پروتئینهای میخی ذرات بیماریزا هم که برای آلوده کردن سلولهای میزبان استفاده میشوند، در پانگولین و انسان بسیار به هم شبیه هستند.
به علاوه، شواهد دیگری هم در آزمایشهای گوناگون محققان سراسر جهان کشف شدهاند که پانگولینها را در ردیف اول فهرست حیوانات واسطه احتمالی قرار میدهند. البته باید توجه داشت که ویروسهای کرونا میتوانند از طریق چندین حیوان به انسان منتقل شوند و با اینکه جاندار واسطه بیماری سارس موجودی به نام «زباد» (Civet) معرفی شده بود، تحقیقات بعدی نشان داد که راکونها و گورکنها هم توانایی انتقال ورژن انسانی کروناویروس سارس را داشتهاند. از طرف دیگر موشخرما و گربه هم میتوانند به بیماری کرونا جدید آلوده شوند، اما هنوز مشخص نیست که آیا کووید 19 میتواند از این جانداران به انسان سرایت کند یا خیر؟