منطقه چربی سوزی اصطلاحی مربوط به بخشی از فعالیتهای ورزشی ماست که مستقیما باعث از بین رفتن چربیهای بدن میشوند؛ در ادامه با ما همراه باشید تا به بررسی دقیقتر این موضوع و وارد شدن به مرحله چربی سوزی کامل بپردازیم.
وقتی صحبت از کاهش وزن به میان میآید، کارشناسان و مخاطبان باسابقه این موضوع با اصطلاح منطقه چربی سوزی (Fat-Burning Zone) آشنا هستند؛ این مبحث به وضعیتی از فعالیتهای بدنی اطلاق میشود که انرژی لازم برای آن مستقیما از ذخایر چربی بدن تامین میشود. به بیان دیگر اگر قصد ما سوزاندن چربی و کاهش وزن باشد، بهتر است که هرچه بیشتر در این منطقه قرار بگیریم. در ادامه بیشتر با این مبحث آشنا میشویم.
بحث کاهش وزن و تناسباندام یکی از سودآورترین و داغترین مباحث حال حاضر جهان به شمار میرود و در حالی که بسیاری از افراد از اضافه وزن رنج میبرند، فعالان این حوزه با دادن وعدههایی در مورد سوزاندن چربیهای اضافی برای رسیدن به وزن ایدئال و یا رساندن زیبایی جسمی به حداکثر میزان ممکن، سودهای کلانی کسب میکنند.
موضوع منطقه چربی سوزی هم یکی از اصطلاحات مورد استفاده توسط فعالان حوزه تناسباندام است. بر اساس یکی از نظریههای موجود، اگر فعالیت بدنی ما ضربان قلبمان را به 60 درصد حداکثر ضربان ممکن برساند، بدن ما وارد حالت چربی سوزی کامل میشود؛ اما آیا این نظریه و صحبتهای مشابه واقعا حقیقت دارند؟
منطقه چربی سوزی
در ابتدا باید کمی در مورد سوخت و ساز بدن اطلاعات کسب کنیم؛ حتی اگر قرار باشد که بر روی یک صندلی بنشینیم و هیچ کاری نکنیم، بدن ما برای داشتن عملکرد عادی خود نیازمند سوخت است و این سوخت هم از طریق مصرف کربوهیدراتها، پروتئینها، چربیها و فسفاتها به بدن میرسد. با این حال نرخ مصرف انرژی توسط بدن و میزان انرژی در دسترس هر شخص برای سوزاندن به فاکتورهای مختلفی مانند سن، جنسیت، میزان فعالیت بدنی و عادتهای تغذیه وابسته است.
به صورت کلی ورزش کردن با شدت کم و انجام فعالیتهایی مانند آرام دویدن و یا راه رفتن، نیازمند استفاده از عضلات زیادی نبوده و عضلات مورد نیاز در این فعالیتها بیش از حد به کار گرفته نمیشوند؛ بنابراین انرژی مورد نیاز بدن برای این فعالیتها کم بوده و منبع اصلی انرژی هم چربی خواهد بود.
اما در ادامه بحث منطقه چربی سوزی به ورزشهای استقامتی و قدرتی میرسیم. تند دویدن، به کار گیری وزنه برای انجام حرکات قدرتی و فعالیتهایی که نیازمند انرژی بیشتر و سریعتری هستند، وضعیتی متفاوت نسبت به فعالیتهای ملایمتر دارند؛ از آنجایی که آماده کردن چربیها توسط بدن برای سوزاندن به هنگام فعالیتهای سخت زمان میبرد، منبع اصلی سوخت در این حالت کربوهیدراتها هستند. بنابراین میتوان گفت که در سطح خاصی از دشواری ورزشی، بدن بیش از همه از چربیهای خود به عنوان سوخت استفاده میکند.
از طرف دیگر در حالت استراحت، انرژی مورد نیاز بدن بسیار کم میشود و به همین دلیل، سوزاندن چربی در این حالت برای ما راحتتر است؛ بنابراین میتوان گفت که اگر منطقه چربی سوزی وجود داشته باشد، این وضعیت بین حالت استراحت کردن و قبل از رسیدن به حالتی خواهد بود که بدن از کربوهیدراتها برای تامین انرژی استفاده میکند.
فعالیتهای ملایم
در حالت استراحت، ضربان قلب به طور معمول در حد 70 پالس در دقیقه خواهد بود و مرز رفتن از چربی سوزی به سوزاندن کربوهیدرات هم در محدوده ضربانی 160 پالس در دقیقه رخ میدهد. به عنوان مثال در هنگام دوچرخهسواری با سرعت ثابت، زمانی از منطقه چربی سوزی خارج میشویم که صحبت کردن به هنگام رکاب زدن برای ما دشوار و غیرممکن شود.
با این وجود نگه داشتن بدن در حالت چربی سوزی و جلوگیری از سوزاندن کربوهیدرات چندان هم کار راحتی نیست و بسیاری از علاقهمندان به کاهش وزن و تناسباندام به دنبال روشی هستند که بتوان تغییر منبع سوختی بدن از چربی به کربوهیدرات را تشخیص داد.
یکی از روشهای مورد نظر کارشناسان برای مشخص کردن این موضوع، تعیین میزان چربی مورد نیاز برای انجام فعالیتهای بدنی گوناگون است؛ با اندازهگیری گازهای تخلیه شده از ریه افراد مورد آزمایش در هنگام انجام ورزشهای گوناگون و به هنگام افزایش سختی ورزشها، دانشمندان میتوانند نسبت کربوهیدرات و چربی مورد استفاده در فعالیتهای گوناگون را تعیین کنند.
بررسیها نشان داده که با افزایش شدت و سختی ورزش بیش از 40 تا 70 درصد حداکثر اکسیژن مورد نیاز بدن به هنگام ورزش، نسبت چربی و کربوهیدرات سوزانده شده به عنوان سوخت هم تغییر میکند. به این ترتیب که با افزایش سختی ورزش، نرخ چربی سوزی بدن با افزایش نیاز سریع و راحت به انرژی، کاهش میابد.
فاکتورهای موثر در ورود به منطقه چربی سوزی
دانشمندان با بررسی گازهای خروجی و ورودی به ریه افراد مورد آزمایش مشخص کردهاند که منطقه چربی سوزی در محدوده 50 تا 70 درصدی حداکثر اکسیژن مورد نیاز بدن رخ میدهد. البته این محدوده برای افراد دچار چاقی مفرط بین 24 تا 46 درصد حداکثر اکسیژن بوده و ورزشکاران حرفهای هم برای چربی سوزی باید به محدوده بالاتری وارد شوند. با این حال مؤلفههای دیگری مثل عوامل ژنتیکی هم بر روی توانایی بدن هر شخص برای به کار گیری منابع چربی موجود تاثیرگذار است.
اما نکته جالبتوجه دیگر توانایی بدن برای سوزاندن چربی است؛ محققان نشان دادهاند که حتی در ورزشکاران حرفهای در حداکثر وضعیت چربی سوزی خود تنها میتوانند 0.5 گرم چربی را در هر یک دقیقه بسوزانند که این مقدار برابر 30 گرم چربی در یک ساعت خواهد بود. البته این عدد مخصوص وضعیت ایدئال منطقه چربی سوزی بوده و عدد مورد نظر برای افراد عادی چیزی بین 0.1 تا 0.4 گرم در هر دقیقه است.
بنابراین با در نظر گرفتن اینکه هر کیلوگرم از 1000 گرم تشکیل شده، میتوان فهمید که چرا سوزاندن چربی و کاهش وزن از طریق ورزش برای عده زیادی از افراد بسیار کند رخ میدهد.
رژیمهای غذایی
با این تفاسیر بررسیها نشان میدهند که اعمال رژیمهای غذایی مختلفی مانند فستینگ (fasting) و یا کتوژنیک (ketogenic) در کنار انجام فعالیتهای بدنی طولانی و سخت میتواند نرخ چربی سوزی ما را بالا ببرد. از طرف دیگر مدتهاست که دانشمندان در مورد تاثیر مهم رژیم غذایی بر روی چربی سوزی و کاهش وزن تاکید میکنند و بسیاری از علاقهمندان میدانند که تغذیه در بحث لاغری بسیار مهمتر از انجام ورزشهای گوناگون است.
به این ترتیب میتوان گفت که به جای دنبال کردن منطقه چربی سوزی میتوان توجه را به برنامههای غذایی و ورزشی مخصوصی که برای هر شخص به صورت مجزا در نظر گرفته شدهاند، جلب کرد. به طوری که هر شخص با قرار دادن بدن خود در حالت 40 تا 60 درصد حداکثر توان، تامین انرژی ورزش را در حالتی قرار دهد که بدن از چربی به عنوان سوخت اصلی استفاده کند. در عین حال، باید با رعایت اصول تغذیهای که از چاق شدن ما جلوگیری میکنند، از خنثی شدن تاثیر ورزش با غذا خوردن جلوگیری کرد.