گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
دانشمندان به تازگی تحقیقات جالب‌توجهی در مورد غارهای فرازمینی و احتمال پیدا کردن موجودات فضایی در چنین محیط‌هایی از اجرام آسمانی مختلف، انجام داده‌اند.
غارهای فضایی محیط‌های بسته و توخالی هستند که در اجرام آسمانی گوناگون، به اشکال مختلف پدیدار می‌شوند. به تازگی هم دانشمندان ویژگی‌های سطحی مورد نظر را به شکلی ویژه مورد بررسی قرار داده‌اند و حتی این احتمال مطرح شده که شاید در یکی از چنین غارهایی موجودات فضایی زندگی می‌کنند.
وقتی که روی سیاره ما مواد مذاب از داخل زمین به بیرون جاری می‌شوند، جریانی از سنگ‌های ذوب شده به وجود می‌آید که در کنار شکل دادن به ویژگی‌های سطحی منحصر به فرد، می‌توانند کانال‌های مخفی را در زیر سطح خود به وجود آورند. به بیان دیگر وقتی ما به این جریان‌ها نگاه می‌کنیم، زیبایی خیره کننده و حرارت فوق‌العاده زیاد آن‌ها توجه را به خود جلب می‌کند، اما جالب است بدانیم که اتفاقات بسیار مهم‌تری در زیر این جریان‌ها در حال رخ دادن بوده و حتی ممکن است چنین فرآیندی مکانی ایدئال را برای زندگی موجودات فضایی شکل دهد.
دانشمندان زیادی علاقه‌مند به بررسی و اکتشاف حفره‌های مورد نظر هستند و به تازگی هم بررسی‌ها نشان می‌دهند که همانند آنچه روی سیاره خود شاهد آن هستیم، جاری شدن گدازه‌ها می‌تواند حفره‌های مشابهی را روی اجرام آسمانی دیگر در سراسر فضا به وجود آورد. موضوعی که اخیرا در غالب بحث غارهای فرازمینی مورد توجه محققان حوزه جستجوی برای یافتن حیات فضایی قرار گرفته است.
شکل‌گیری غارهای فرازمینی
به صورت کلی غارهای مورد نظر زمانی شکل می‌گیرند که جریان مواد مذاب از بیرون و در خارجی‌ترین لایه آن‌ها سفت و منجمد شده، اما به صورت هم‌زمان، مواد مذاب مورد نظر زیر آن لایه منجمد در جریان باشد. درست مثل حالتی که لایه بیرونی یک دریاچه یخ بزند، اما در زیر لایه یخ، آب جاری باشد. در چنین وضعیتی جریان مواد مذاب زیر سطح پس از مدتی متوقف شده و چیزی که باقی می‌ماند، حفره‌هایی با نام غارهای گدازه‌ای خواهد بود.
همان‌طور که اشاره شد، این غارهای گدازه‌ای منبع شگفت‌انگیزی برای جمع‌آوری اطلاعات زمین‌شناختی هستند و ورژن فضایی آن‌ها، یعنی غارهای فرازمینی هم به همان اندازه می‌توانند شگفت‌انگیز باشند. بررسی‌ها نشان داده که فرآیند شکل‌گیری حفره‌های مورد نظر در ماه و مریخ هم رخ داده و هر جرم آسمانی دیگری که فعالیت‌های گدازه‌ای در آن در جریان باشد، می‌تواند شامل تعداد زیادی غار گدازه‌ای باشد. گفته شده که محیط‌های مورد نظر قابلیت منحصر به فردی برای میزبانی از اشکال گوناگون حیات، شامل حیات میکروبی دارند و شاید با کاوش این حفره‌ها روی اجرام آسمانی دیگر، بتوان نشانه‌هایی از زندگی جدید یا باستانی را پیدا کرد.
تحقیق در مورد حفره‌های گدازه‌ای
در همین رابطه روزنامه‌نگار علمی، سید پرکینز (Sid Perkins) مقاله جالب‌توجهی را در ژورنال “Proceedings of the National Academy of Sciences” منتشر کرده که به اهمیت این غارهای فرازمینی می‌پردازد. بررسی‌ها نشان می‌دهند که غارهای گدازه‌ای می‌توانند چندین کیلومتر طول داشته باشند و طولانی‌ترین و عمیق‌ترین ورژن این حفره‌ها روی سیاره ما، غار کازامورا (Kazamura Cave) در هاوایی آمریکا بوده که حدودا 65.5 کیلومتر طول دارد.
در سال 2009 بود که مدارگرد شناسایی ماه (Lunar Reconnaissance Orbiter) آژانس فضایی آمریکا تصویر زیر و عکس‌های دیگری را از پنجره‌ای به درون یکی از غارهای گدازه‌ای منطقه تپه‌های ماریوس (Marius Hills) در قمر زمین به ثبت رساند. مدتی بعد یکی از مدارگردهای هندوستان هم ویژگی‌های سطحی مشابهی را پیدا کرد و در زمانی بسیار کوتاه، توجه دانشمندان جهان به پدیده مورد نظر و اهمیت اکتشاف این غارهای شگفت‌انگیز جلب شد.
اولین نشانه‌ها از وجود غارهای فرازمینی در مریخ هم توسط مدارگرد وایکینگ (Viking Orbiter) ناسا، از منطقه مریخی تارسیس (Tharsus) به ثبت رسید.
تصویری از منطقه تارسیس
دانشمندان از مدت‌ها پیش اعلام کردند که در گذشته چندین میلیارد ساله مریخ، دورانی وجود داشته که این سیاره روی خود آب و اتمسفری ضخیم و قابل توجه داشته است. گفته شده که در طول گذر سال‌ها این اتمسفر رفته‌رفته نازک‌تر و نازک‌تر شده و با از بین رفتن منابع آب سیاره، مریخ به حالت خشک و خشن کنونی در آمده است. به علاوه محققان این احتمال را مطرح کرده‌اند که شاید شکلی از حیات در دوران خوش آب و هوای سیاره سرخ روی آن وجود داشته و درست قبل از نابودی این شکل از حیات به واسطه از بین رفتن اتمسفر، ممکن است که حیات مورد نظر به مکان‌هایی مانند غارهای فرازمینی مدنظر پرکینز مهاجرت کرده باشد.
سنگری ایمن برای حیات میکروبی
پرکینز در مقاله خود نوشته است که اگر زمانی حیات میکروبی روی مریخ وجود داشته، این احتمال که نشانه‌هایی از آن در غارهای گدازه‌ای مریخ وجود داشته باشد، کم نیست و از طرف دیگر، شاید حتی میکروب‌های زنده‌ای هم‌اکنون در این حفره‌های مریخ در حال ادامه حیات باشند.
شماتیکی از وضعیت احتمالی یکی از غارهای فرازمینی روی مریخ
پاسکال لی (Pascal Lee)، سیاره شناسی از ناسا می‌گوید که حفره‌های گدازه‌ای توانایی حفظ حیات و به وجود آوردن فرق بین مرگ و زندگی در اجرام آسمانی دیگر را دارند، اما آنالیز و کاوش این حفره‌ها کاری بسیار دشوار و چالش‌برانگیز به شمار می‌رود.
به علاوه باید در مراحل اولیه، چنین کاوش‌هایی به کمک ربات‌های مخصوص صورت بگیرند، چرا که هیچ اطلاعاتی در مورد ایمنی این غارهای عظیم در دست نیست و کسی نمی‌داند که اگر یک فضانورد برای جمع‌آوری اطلاعات به داخل این غارها برود، سرنوشت او چه خواهد بود!
حتی روی سیاره ما هم غارها مکان‌های پرخطر و چالش‌برانگیزی به شمار می‌روند و در حالی که انسان‌های زیادی در طول تاریخ جان خود را در راه کاوش غارها از دست داده‌اند، به خطر انداختن جان فضانوردی که با صرف هزینه‌های فوق‌العاده هنگفت به سیاره سرخ فرستاده شده، به هیچ وجه منطقی نیست.
جنبه واقع‌گرایانه کاوش غارهای فرازمینی
اما با این تفاسیر، چه نوع ربات‌هایی می‌توانند به داخل این غارها نفوذ کنند؟
دانشمندان می‌گویند که بهترین راه برای دسترسی به داخل غارهای فرازمینی عبور از مجراهای سقفی بوده که با فروریختن قسمت بالایی حفره‌ها در مکان‌هایی خاص، به وجود آمده‌اند. با استفاده از این حفره‌ها می‌توان بدون انجام مانورهای خاص برای سوراخ‌کاری و حفاری‌های گوناگون، به راحتی به درون حفره‌ها نفوذ کرد.
لارا کربر (Laura Kerber)، زمین شناسی از آزمایشگاه پیش رانش جت (JPL) ناسا در این رابطه می‌گوید که بهترین گزینه ممکن، استفاده از یک ربات پایین رونده بوده که همانند ورژن‌های زمینی موجود، می‌تواند به راحتی به درون حفره‌های غارهای فرازمینی نفوذ کند. کربر نام “Moon Diver” را برای این نوع کاوشگرها انتخاب کرده است.
یک Moon Diver می‌تواند با ترکیب تجهیزات فرود و ماه‌نوردی، هم امکان فرود آمدن در نزدیکی یک مجرای حفره گدازه‌ای را داشته باشد و هم از طریق یک سیستم طناب مانند، ماه نورد را به درون مجرا فرستاده و آن را به آرامی روی سطح داخلی مجرا رها کند.
ایده مشابهی را می‌توان روی سیاره مریخ عملی کرد، اما اصلی‌ترین موضوع در مورد عملی کردن چنین کاوشگرهایی، کارایی آن‌ها در داخل حفره‌ها خواهد بود؛ به بیان دیگر این موضوع که کاوشگر مورد نظر به هنگام فرود آمدن در داخل حفره، چه چیزهایی را در اطراف خود خواهد دید، بسیار مهم بوده و این ربات‌های باید تجهیزات فوق‌العاده کارآمدی برای جمع‌آوری اطلاعات غنی و ارزشمند موجود در غارهای فرازمینی داشته باشند.
اکتشافات گذشته و آینده
گفته شده که فضانوردان ماموریت‌های آپولو ناسا که روی ماه قدم گذاشتند، هیچ گاه بیشتر از عمق 2.9 متر از سطح ماه را کاوش نکردند؛ اما یک Moon Diver می‌تواند به عمقی از سطح قمر زمین دست پیدا کند که تاکنون به هیچ وجه کاوش نشده است. حفره‌های گدازه‌ای مریخ هم شرایط مشابهی خواهند داشت و پس از رسیدن به اعماق آن‌ها، می‌توان لایه‌های باستانی و شگفت‌انگیز سطح این جرم آسمانی را به شکلی بی‌سابقه مورد بررسی قرار داد و دوره‌های گوناگون از تاریخ سیاره سرخ و حتی منظومه شمسی را از این طریق کاوش کرد.
سیاره محل زندگی ما فعالیت‌های زمین شناختی زیادی دارد و بسیاری از اطلاعات مربوط به تاریخچه زمین در طول میلیون‌ها و میلیاردها سال فرسایش و جاری شدن گدازه‌ها در مناطق مختلف، از بین رفته‌اند. به همین دلیل انتظار می‌رود که درون غارهای فرازمینی ماه، مریخ یا هر جرم آسمانی دیگر بتوان اطلاعات دست نخورده‌ای را کشف کرد که در گذر سال‌ها بدون هیچ تغییری تاریخچه جرم آسمانی مورد نظر را درون خود حفظ کرده‌اند.
به عنوان مثال اگر شواهدی از دوره‌های بارش شدید شهاب‌سنگ در غارهای ماه کشف شود، می‌توان نتیجه گرفت که در همان دوران اتفاقی مشابه سیاره ما را هم تحت تاثیر قرار داده است.
لیستی از غارهای فرازمینی جالب‌توجه
به علاوه، اگر در آینده نزدیک دانشمندان به صورت قطعی برای کاوش حفره‌های گدازه‌ای اجرام آسمانی اطراف زمین اقدام کنند، تعداد بسیار زیادی کاندید و مکان احتمالی برای این اکتشافات وجود خواهد داشت؛ یکی از مراکز تحقیقات فضایی ایالات متحده اخیرا لیستی شامل بیش از هزار مجرا برای دسترسی به غارهای زیرزمینی روی مریخ را منتشر کرده که هرکدام از آن‌ها می‌توانند در ماموریت‌های آینده ناسا برای اکتشاف سطح مریخ، مورد توجه قرار بگیرند.
حتی برخی دانشمندان می‌گویند که برای کشف نشانه‌هایی از حیات باستانی در مریخ و یا یافتن حیات میکروبی پویا روی این سیاره، هیچ جایی بهتر از این غارهای فرازمینی وجود ندارد، چرا که درون این محیط‌های بسته، هر موجود زنده‌ای می‌تواند به خوبی از تشعشعات مرگبار کیهانی و ذرات ساطع شده از خورشید در امان باشد؛ تشعشعات و ذراتی که هم‌اکنون سیاره ما را بمباران می‌کنند، اما به واسطه اتمسفر شگفت‌انگیز اطراف زمین، ما زمینان از آن‌ها در امان هستیم.
به این ترتیب می‌توان گفت که اگر مریخ هم از چنین شرایط اتمسفری برخوردار بود، شاید هم‌اکنون اشکال پیچیده‌ای از حیات روی آن در حال زندگی بودند.
دانشمندان می‌گویند که در چند میلیارد سال پیش، منظومه شمسی شرایط ناپایدار و چالش‌برانگیزی داشته و وقتی در آن دوران سیاره مریخ از آب و هوای مناسب و منابع آبی فراوان برخوردار بود، اتفاقاتی مانند بارش شهاب‌سنگ هم بیشتر رخ می‌دادند. به همین دلیل ممکن است که حفره‌های مورد نظر در آن دروان سنگر مناسبی برای در امان ماندن از این بلایای طبیعی فراهم کرده بوده باشند.
امید برای یافتن اطلاعات ارزشمند
پرکینز در مقاله خود می‌نویسد که دیواره‌های غارهای فرازمینی به احتمال قوی بهترین مکان برای جمع‌آوری نمونه در مورد حیات کنونی یا باستانی در مریخ یا اجرام آسمانی دیگر هستند؛ در مورد نشانه‌های حیات پویا می‌توان به مواد شیمیایی ارگانیکی اشاره کرد که با قرار گرفتن در معرض امواج نوری مخصوصی می‌توانند از خود نور مهتابی پس دهند. یا مجموعه‌های عظیم میکروبی می‌توانند بقایای قابل تشخیصی از مواد زیستی را در این دیواره‌ها به جا بگذارند. موادی که می‌توان به راحتی آن‌ها را کشف کرد و به عنوان سندی از وجود حیات روی مریخ، به جهانیان معرفی کرد.
به علاوه در صورت پیدا نکردن این نشانه‌ها، ممکن است بتوان فسیل‌هایی از حیات باستانی را در دیواره‌ها کشف کرد.
در هر مرحله از اکتشافات مریخی، دانشمندان ناسا ربات‌های خود را به شکلی پیشرفته‌تر و بهتر می‌سازند و در هر ماموریت هم توانایی‌های این تجهیزات اکتشافی ارتقا می‌یابد. از طرف دیگر محققان و تصمیم گیرندگان در هر مرحله نسبت به گذشته تجربیات بیشتری در مورد انتخاب مناطق مدنظر برای اکتشاف کسب می‌کنند.
به عنوان مثال تازه‌ترین مریخ‌نورد ناسا، استقامت (Perseverance) یا همان مریخ 2020 که در هفته‌های آینده راهی مریخ خواهد شد، به قصد رسیدن به دهانه جزرو (Jezero Crater)، به سمت سیاره سرخ می‌رود. منطقه‌ای که پس از بررسی‌های گوناگونان انتخاب شد و انتظار می‌رود که بتوان نشانه‌هایی از حیات باستانی مریخی را در آن کشف کرد.
به این ترتیب می‌توان انتظار داشت که در آینده‌ای نه چندان دور تصمیم گیرندگان ناسا توجه خود را به غارهای فرازمینی مریخ جلب می‌کنند و رفته‌رفته، دانشمندان بیشتری به این موضوع علاقه نشان می‌دهند. در چنین شرایطی تجهیزات پیشرفته‌ای برای کاوش مکان‌های مورد نظر طراحی خواهد شد و شاید در آینده نزدیک، شاهد این باشیم که این تجهیزات نشانه‌هایی را کشف کنند که دانشمندان مدت‌ها به دنبال آن‌ها بوده‌اند.
