دانشمندان به تازگی اطلاعات مهمی را در مورد منبع آبرسانی یکی از بزرگترین آبشارهای زمین که روی خشکی قرار نگرفته، کشف کردند.
در ادامه قصد داریم تا به شگفتیهای مربوط به جریانهای تغذیه کننده یکی از بزرگترین آبشارهای زمین بپردازیم؛ آبشاری که برخلاف تصور ما، روی خشکی نیست و در اعماق اقیانوس، جریانهای عظیمی را به وجود میآورد.
آبشار ویکتوریا (Victoria Falls) در مرز زیمبابوه و زامبیا، به عنوان بزرگترین آبشار سیاره شناخته میشود و در کشور ونزوئلا هم آبشار آنجل (Angel Falls)، مرتفعترین نمونه از این پدیده سطحی زمین به شمار میرود. با این حال جالب است بدانید که ابعاد عجیب و غریب این دو آبشار در مقایسه با نمونههای زیر آبی چنین پدیدههای طبیعی به هیچ وجه قابل توجه نیست.
در بین ایسلند و اسکاتلند، جریانی به نام کانال سرریز فارو بنک (Faroe Bank) در کف اقیانوس و زیر امواج خروشان آبها قرار گرفته که به عنوان یکی از بزرگترین آبشارهای زمین شناخته میشود. کانال مورد نظر نسبتا باریک بوده و در عین حال، فوقالعاده عمیق است و با جریان آب بسیار سرد و فشرده خود، دریای نروژ را به شمال اقیانوس اطلس متصل میکند. این جریان آنقدر سرد و چگال بوده که به راحتی به عمیقترین قسمتهای کف اقیانوس سرازیر میشود و عملا همانند آبشارهای زمینی، جریانی مشابه را به وجود میآورد.
در واقع میتوان گفت که کانال فارو بنک یکی از جالبتوجهترین مناطق برای انجام تحقیقات علمی دانشمندان بوده و از سال 1995 محققان به صورت دقیق و مداوم این کانال و آبشار زیر آبی 840 متری آن را زیر نظر گرفتهاند.
منبع یکی از بزرگترین آبشارهای زمین
با این که در میان تمامی مناطق اقیانوسی جهان، فارو بنک برای 25 سال توجه زیادی را در جوامع علمی به خود جلب کرده است، میبینیم که هماکنون، دانشمندان در تازهترین تحقیقات خود منبع اصلی فراهم کردن جریانهای سرد و فشرده کانال را کشف کردهاند.
تا پیش از این تصور میشد که جریانی تغذیه شده از قسمت غربی کانال باعث به وجود آوردن خود رودخانه زیر آبی فارو بنک و آبشار عظیم آن میشود، اما همانطور که اشاره شد، تحقیقات جدید از وجود جریان جت مانندی از آبهای فشرده عمیق که از قسمت شرقی کانال میآیند و بخش عمده آب کلی جریان یافته را تامین میکنند، خبر میدهند.
لئون چافیک (Léon Chafik)، اقیانوس شناسی از دانشگاه استکهلم سوئد میگوید که یافتههای اخیر در مورد جریان تغذیه کننده اصلی یکی از بزرگترین آبشارهای زمین در نوع خود شگفتانگیز هستند. چافیک میگوید که در منطقه مشهور تنگه دانمارک (Denmark Strait)، از مدتها پیش وجود جریانی مشابه به یافتههای اخیر، گزارش شده بود.
در واقع تنگه دانمارک به عنوان گذرگاهی بین گرینلند و ایسلند شناخته میشود که تقریبا به موازات کانال فارو بنک قرار دارد؛ از طرف دیگر این تنگه دارای آبشاری در زیر خود بوده که سه برابر از آبشار آنجل ونزوئلا مرتفعتر است و به عنوان طولانیترین آبشار جهان شناخته میشود.
همانطور که از عکس بالا پیداست، جریانهای تنگه دانمارک در نهایت به کانال فارو بنک میپیوندند و پس از طی کردن مسیری مشخص، وارد اقیانوس اطلس شمالی میشوند.
شریانهای عمیق اقیانوسی
در عین حال، میتوان گفت که دو شریان تنگه دانمارک و کانال سر ریز فارو بنک، به عنوان دو مورد از بزرگترین آبشارهای زمین نقش فوقالعاده مهمی در جریانهای اقیانوسی در سراسر سیاره دارند و بیش از همه، به سر پا نگه داشتن چرخه نصفالنهاری واژگون اطلس (AMOC) کمک میکنند.
در واقع چرخه AMOC از طریق دو جریان آبهای سرد و گرم که در ارتفاعات بالا و پایین وجود دارند، تغذیه میشود و جالب است بدانیم که آب و هوای کل سیاره زمین تا حد زیادی از طریق چرخه مورد نظر تنظیم میشود. با این حال همانطور که تحقیقات جدید دانشمندان نشان داده، با وجود پیشرفتهای چشمگیری علمی و تکنولوژیکی، محققان هنوز اطلاعات کافی و کارآمدی در مورد چرخه AMOC ندارند.
با این تفاسیر میبینیم که دانشمندانی مانند چافیک با استفاده از سیستمهای پیشرفته ردیابی جریانها، مدلی قابل قبول از منابع تغذیه کانال فارو بنک را تهیه کردهاند و موفق به کشف جریان اصلی تامین کننده آب این کانال شدهاند. همچنین، نکته جالب دیگر پی بردن به تاثیر وزش بادها در خشکی و تاثیر این پدیده روی جریانهای عمیق اقیانوسی بوده که نشان دهنده تاثیر مهم وضعیت اتمسفری زمین در جریانهایی است که آب و هوای کل سیاره را تنظیم میکنند.
اما نکته مهم در مورد نحوه تغذیه این مورد از بزرگترین آبشارهای زمین تغییراتی است که در جریان منابع آبشار به وجود آمدهاند. به عنوان مثال در بین سالهای 2000 تا 2009 بود که دانشمندان متوجه قوی بودن جریان آب شریان شرقی کانال فارو بنک شدند، در حالی که جریان خود آبشار از همیشه بیشتر بود. این مسئله چافیک و همکارانش را به این فکر انداخت که مطمئنا باید منابع تغذیه کانال در حال تغییر باشند و نمیتوان یک شریان خاص را به عنوان تنها تامین کننده آب داخل کانال اعلام کرد.
تغییراتی شگفتانگیز
همانطور که میبینیم، تصورات گذشته دانشمندان در مورد تغذیه کانال فارو بنک از سمت غربی کانال کاملا اشتباه نبوده و میتوان به صورت کلی نتیجه گرفت که دو منبع تغذیه شرقی و غربی به صورت متناوب آب داخل کانال را تامین میکنند. در واقع به نظر میرسد که جریانهای هوا و وزش بادهای گوناگون در دریای شمال اروپا تاثیر مستقیمی روی منابع تغذیه کانال دارند و بر اساس وضعیت این بادها، کانال فارو بنک میتواند از قسمت غربی یا شرقی آب خود را تامین کند.
در دهه 90 و از زمانی که دانشمندان کانال فارو را به دقت زیر نظر گرفتند، در ابتدا دیده شده بود که این مورد از بزرگترین آبشارهای زمین جریانی فوقالعاده ضعیف دارد و آب آن هم عمدتا از مجراهای غربی تامین میشوند؛ اما همانطور که میبینیم، تنها با گذشت چند سال این روش تغذیه تغییر کرده و جریان اصلی آب از مجراهای شرقی تامین میشوند.
چافیک در این رابطه میگوید که کشف تغییر به وجود آمده نشان دهنده دانش محدود ما در مورد جریانهای اقیانوسی بوده و میتوان گفت که تحقیقات بسیار بیشتری برای کسب اطلاعات دقیقتر باید انجام شوند. از طرف دیگر جریان کانال فارو بنک هم به نوبه خود نقش بسیار مهمی در چرخههای اقیانوسی سیاره داشته و به همین دلیل، برای درک بهتر عوامل تاثیرگذار روی آب و هوای سیاره، باید تلاش ویژهای برای تحقیق در مورد این آبشارها داشته باشیم.
تحقیق تیم چافیک در ژورنال “Nature Communications” منتشر شده است.