مصونیت از آلودگی به ویروس کرونا به تازگی مورد بررسی دانشمندان قرار گرفته و به نظر میرسد که تجربه چند ده ساله تحقیق در این رابطه خبرهای خوشحال کنندهای را به همراه ندارد.
حدودا 35 سال است که دانشمندان مشغول تحقیق در مورد خانواده کروناویروس هستند و با اینکه آلودگی به ویروس کرونا جدید در چند ماه گذشته توجه تمامی جهان را به خود جلب کرده، در دنیای آکادمیک بررسی این عوامل بیماریزا سابقهای طولانی مدت دارد. در همین رابطه، دانشمندان با توجه به تحقیقات گذشته میگویند که امکان مصون ماندن از کووید 19 برای همیشه وجود ندارد و به احتمال قوی ویروس کرونا جدید به صورت فصلی تا همیشه روی سیاره ما قربانی خواهد گرفت.
مدتی پیش بود که خبر ابتلای مجدد یک شخص به بیماری کووید 19، برای اولین بار در جهان گزارش شد؛ این مسئله که در گذشته هم توسط دانشمندان پیشبینی شده بود، نشان میدهد که یک بار ابتلا به این بیماری تضمینی برای در امان ماندن از آن نخواهد بود و همانند بیماریهای سرماخوردگی و آنفولانزا، ممکن است که کووید 19 هم به صورت فصلی در چرخه حیات بشری باقی بماند.
مصونیت از آلودگی به ویروس کرونا
در ابتدا باید در نظر داشته باشید که ویروس “SARS-CoV-2” که پاندمی کووید 19 را در ماههای اخیر به وجود آورده، تنها یک گونه جدید از خانواده ویروسهای کرونا بوده و سالهاست که نسل بشر با آلوده شدن به ویروسهای قدیمیتر این خانواده، دچار سرماخوردگی میشود.
تحقیقات در 4 دهه گذشته نشان داده که معمولا یک سال پس از آلودگی به ویروسهای قدیمی کرونا، فرد مجددا به بیماری مورد نظر مبتلا میشود. چنین مسئلهای ثابت نمیکند که همهگیری اخیر هم مثل ویروسهای قبلی به صورت فصلی رخ میدهد، اما میتوان گفت که احتمال مصون شدن از کووید 19 برای تمامی طول زندگی فوقالعاده کم است.
محققان برای بررسیهای اخیر خود بیش از 500 نمونه جمعآوری شده از ده مرد هلندی را که از دهه 80 میلادی تاکنون جمعآوری شده بودند، بررسی کردند. بررسی این نمونهها نشان داد که هر چند وقت یک بار میزان آنتیبادی خون افراد به هنگام آلودگی به ویروس کرونا افزایش یافته است و این مسئله نشان میدهد که هرکدام از افزایشهای ثبت شده، مربوط به آلودگی مجدد به یکی از ویروسهای این خانواده هستند.
چهار نمونه از ویروسهای خانواده کرونا با نامهای “HCoV-NL63″ ،”HCoV-229E” ،”HCoV-OC43″ و “HCoV-HKU1″، در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته بودند و بررسیها نشان داد که در طول چهار دهه گذشته، هرکدام از این ده مرد هلندی بین 3 تا 17 مرتبه به این ویروسها آلوده شدهاند. در بدترین حالت افراد مورد بررسی تنها شش ماه پس از یک آلودگی، مجددا به بیماری ناشی از این ویروسهای کرونا مبتلا میشدند، اما به صورت میانگین دیده شد که این مصونیت کوتاه مدت معمولا یک سال طول میکشید.
محدودیتهای و نکات مثبت
تا به امروز تنها چند مورد از تکرار آلودگی به ویروس کرونا جدید گزارش شده، اما دسترسی به اطلاعات مربوط به سایر ویروسهای این خانواده از دهههای پیش به ما کمک میکند تا در مورد وضعیت بیماری کووید 19 پیشبینیهای نسبتا دقیقی داشته باشیم. متاسفانه به نظر میرسد که مصونیت ایجاد شده در بدن افراد به واسطه یک بار ابتلا به این بیماری جدید و مرگبار دستگاه تنفسی دوام چندانی نداشته و تنها ظرف چند ماه و یا حداکثر یک سال، فرد مجددا دچار این بیماری خواهد شد.
البته باید بگوییم که یکی از مهمترین محدودیتهای تحقیق مردان هلندی به این مسئله مربوط میشود که افزایش میزان آنتیبادی در خون، سندی قطعی از تکرار آلودگی به ویروس کرونا نیست. از طرف دیگر تعداد افراد مورد بررسی در این تحقیق چندان زیاد نبودند و همین مسئله هم از اعتبار پژوهش مورد نظر کم میکند.
با این تفاسیر از جالبتوجهترین مولفههایی که تحقیق مورد نظر را از سایر پژوهشها متمایز کرده، بررسی وضعیت خون افراد تحت آزمایش است. معمولا در چنین پژوهشهایی دانشمندان به بررسی علائم بیماری در افراد بسنده میکنند، اما در مورد مردان هلندی، دانشمندان چندین مرتبه در سال از ده فرد مورد آزمایش نمونه خون گرفتند و این نمونهبرداری صرف نظر از سالم یا مریض بودن افراد انجام میشد.
همانطور که میدانیم در بسیاری از مواقع، آلودگی به ویروس کرونا بدون هیچ علائمی رخ میدهد و همین مسئله باعث میشود تا در ظاهر آلودگی فرد دیده نشود؛ با این وجود جمعآوری نمونه این امکان را فراهم میکند تا به شکلی دقیق و بدون خطا ورود عوامل ویروسی به بدن افراد تشخیص داده شود.
روی مصونیت طولانی مدت حساب نکنید!
تحقیقات جدیدی که توسط دانشمندان دیگر در ماههای اخیر انجام شده، نشان داده که میزان آنتیبادی بدن مبتلایان به کووید 19 در دو ماه پس از بهبودی از بیماری کاهش مییابد، مخصوصا اگر علائم بیماری فرد خفیف باشند؛ آنتیبادی مادهای بوده که توسط سیستم ایمنی بدن برای مقابله با عوامل بیماریزا ترشح میشود و کاهش این ماده تنها در مدت زمان دو ماه پس از آلودگی به ویروس کرونا با آنچه در مورد ویروسهای قدیمیتر این خانواده دیده شده، تطابق دارد.
به بیان دیگر دیده شده که ویروسهای قدیمی خانواده کرونا هم تاثیر مشابهی را روی سیستم دفاعی بدن به جا میگذارند و این مسئله نشان میدهد که الگوبرداری از اطلاعات پیشین در مورد ویروسهای قبلی کار چندان اشتباهی نیست.
از طرف دیگر، گفته شده که نمونههای خون مردان هلندی تا قبل از سال 1989، هر سه ماه یک بار جمعآوری میشدند و پس از این سال هم نمونهبرداری هر شش ماه یک بار انجام شد؛ آنالیز آنتیبادی داخل خون افراد نشان داد که اکثر آلودگیهای رخ داده به فصل زمستان مربوط میشوند.
آینده آلودگی به ویروس کرونا
در تحقیق اخیر اظهار شده که ماههای فصل تابستان کمترین میزان آلودگی به ویروس کرونا را در میان چهار ویروس بررسی شده در مردان هلندی به خود اختصاص داده بودند؛ چنین مسئلهای این احتمال را به وجود میآورد که کووید 19 هم در آینده نزدیک چنین رفتاری را از خود بروز خواهد داد.
تمامی این مسائل در حالی بوده که نیمکره شمالی زمین هماکنون در فصل پاییز به سر میبرد و کل سیاره هم در یک پاندمی قرار گرفته است. هنوز مشخص نیست که ویروس جدید SARS-CoV-2 هم مانند ویروسهای قبلی خانواده خود عمل میکند یا خیر، اما برای اطمینان بیشتر بهتر است که روی مسئله مصونیت طولانی مدت از کووید 19 حساب نکنیم.
برای آنفولانزای فصلی محققان مجبورند که به صورت دائمی واکسنهای موجود را به روز کرده و متناسب به ویروسهای جدیدی که در هر فصل شایع میشوند، واکسنهای مناسب و کارآمدی را در اختیار مردم قرار دهند. با این وجود به نظر میرسد که بحث آلودگی به ویروس کرونا جدید هم روند مشابهی را طی خواهد کرد و در سالها و دهههای آینده مجبور خواهیم بود تا به صورت مداوم تکنیکهای درمانی را به تناسب تکامل رشتههای ویروسی به روز کنیم.