برخی از دانشمندان بر این باورند که منظومه شمسی از یک سپر امنیتی و دفاعی نامرئی بهره میبرد، اما این سپر دفاعی در چه منطقهای قرار دارد و دارای چه ویژگیهایی است؟
بسیاری از دانشمندان حوزه نجوم بر سر وجود یا عدم وجود یک دیواره حفاظتی در اطراف منظومه شمسی با یکدیگر اختلاف نظر دارند. در واقع میتوان گفت این سپر امنیتی هم وجود دارد و هم وجود ندارد؛ چرا که دانشمندان برخی اوقات پدیده افزایش دما در لایه هلیوپاز (heliopause) منظومه شمسی را یک دیوار دفاعی نامرئی معرفی میکنند.
جزئیاتی از سپر امنیتی منظومه شمسی
هلیوپاز منطقهای از فضا محسوب میشود که در آن باد خورشید جریان ثابت پروتونها، الکترونها و ذرات آلفا ساطع شده از خورشید را به عقب میراند. در این منطقه محیط بین ستارهای (ISM) سردتر و متراکمتر جایگزین پلاسمای باد گرم و ضعیف خورشیدی میشود. طبق گفته اخترشناسان، هلیوپاز مرز میان منظومه شمسی و فضای میان ستارهای را تعبین میکند. البته هلیوپاز فقط لبه هلیوسفر (Heliosphere) محسوب میشود. گفتنی است هلیوسفر بک حباب فضایی بوده که میدان مغناطیسی خورشید و انتشار ذرات آن در این حباب قرار میگیرد.
اکنون این پرسش مطرح میشود که این مرز به چه میزان حائز اهمیت است؟ در ابتدا باید بدانید که یک واحد نجومی AU به عنوان میانگین فاصله بین زمین و خورشید محسوب میشود. از این رو هلیوسفر حدود 120 واحد نجومی از خورشید در جهت رو به باد میان ستارهای قرار دارد و در جهت مخالف تا حداقل 350 AU امتداد پیدا میکند. هلیوسفر خورشید با انحراف 70 درصد از پرتوهای کیهانی پرانرژی میتواند از زمین و موجودات روی آن به ویژه انسانها در برابر تشعشعات مضر میان ستارهای حفاظت کند.
فضاپیمای وویجر 1 و وویجر 2 که ناسا در سال 1977 میلادی آنها را به سمت مشتری و زحل پرتاب کرد، به ترتیب در تاریخ 25 آگوست 2012 و 5 نوامبر 2018 موفق شدند از دیواره هلیوپاز خورشید عبور کنند. وویجر 2 به کمک ابزارهای پیشرفته خود کشف کرد که با کاهش سرعت پلاسما در هلیوپاز، مولکولها متراکمتر شده و میدان مغناطیسی محلی افزایش پیدا میکند.
گفتنی است فراتر از هلیوپاز دما به 29 هزار و 700 تا 50 هزار درجه سانتیگراد میرسد. از این رو باید قبول کرد منظومه شمسی از یک نوع دیواره دفاعی نامرئی بهره میبرد که میتواند سیارات درون آن را در مقابل تشعشعات کیهانی مضر در امان نگه دارد.