پیشتر گمان میشد که کاج متوشلخ در کالیفرنیا با حدود ۵۰۰۰ سال سن قدیمی ترین درخت جهان باشد؛ اما حالا یک نوع سرو در پارک ملی شیلی آن را به چالش کشیده است.
بررسیهای جدید نشان میدهند که شاید قدیمی ترین درخت جهان از وقتی انسانها اولین تخته سنگهای Stonehenge را بنا نهادند، وجود داشته است. این درخت غولپیکر یک نوع سرو پاتاگونیا است که با نام Gran Abuelo (در زبان اسپانیایی به معنی پدر پدربزرگ) شناخته میشود و در دره تنگ و کوچکی در کوههای اندس شیلی قرار دارد.
کاج متوشلخ در شرف از دست دادن عنوان قدیمی ترین درخت جهان
کارشناسان اخیرا با استفاده از یک مدل کامپیوتری جدید سن سرو پاتاگونیا را حدود ۵۴۰۰ سال تخمین زدهاند. اگر این سن تایید شود، این درخت تقریبا ۶۰۰ سال از رکوددار فعلی قدیمیتر خواهد بود. در حال حاضر یک نوع کاج زیر میوه غربی که در کالیفرنیا وجود دارد و با نام Methuselah شناخته میشود، عنوان قدیمی ترین درخت جهان را در اختیار دارد.
البته هنوز کارشناسان درباره سن دقیق سرو پاتوگونیا اختلاف دارند؛ زیرا برای تایید دقیق آن باید بتوانند حلقههای آن را بشمارند. این روش که درختگاهشماری نامیده میشود به عنوان یک استاندارد طلایی برای تعیین سن درختان پذیرفته شده است.
اما متاسفانه اطلاعات لازم برای استفاده از این روش در دسترس نیست. از طرفی اطلاعات کامل مدل کامپیوتری استفاده شده نیز هنوز به صورت عمومی منتشر نشده یا در اختیار سایر مجلات قرار نگرفته تا مورد ارزیابی قرار گیرد. Jonathan Barichivich، دانشمند بومشناسی و اقلیمشناسی جهانی در آزمایشگاه علوم محیطی و اقلیمی پاریس و به عنوان فردی که این مدل را ایجاد کرده است، گفت:
این درخت هرچقدر هم قدیمی باشد، در خطر است و باید از آن حفاظت شود. این سرو پاتاگونیا به خاطر گردشگران در وضعیت بسیار بدی قرار دارد.
سن Gran Abuelo
این درخت ۶۰ متری در جنگلهای مه آلود پارک ملی الرس کاسترو شیلی قرار دارد. در ابتدا دانشمندان گمان میکردند که این درخت حدود ۳۵۰۰ سال عمر کرده باشد. Barichivich در ادامه توضیحات خود گفت:
البته آنها هرگز سن درخت را به صورت سیستماتیک ارزیابی نکرده بودند. تنها هدف ما از گفتن داستان Gran Abuela، مطرح کردن و حفاظت از آن بود.
بنابراین در سال 2020، Barichivich و همکارش Atonio Lara (استاد جنگلشناسی و منابع طبیعی دانشگاه استرالیای شیلی) تصمیم گرفتند با یک روش غیر مخرب بخش بسیار کوچکی از مرکز (احتمالا) قدیمی ترین درخت جهان را دریل کنند. این روش حلقههایی به قدمت ۲۴۶۵ سال را در اختیار آنها قرار داد. البته ناگفته نماند که قطر این درخت ۴ متر است و مته نتوانست به مرکز آن برسد. در واقع دانشمندان نتوانستند به بسیاری از حلقههای رشد سرو پاتوگونیا دسترسی پیدا کنند.
برای بررسی سالهای باقیمانده رشد درخت، تیم مربوطه یک مدل ریاضی توسعه دادند که سرعت رشد سروهای پاتوگونیا را از کودکی تا تبدیل به یک درخت بالغ در نظر میگرفت. در این مدل همچنین دیگر عوامل تاثیرگذار بر سرعت رشد درخت، از جمله رقابت و نوسانات شرایط محیطی و اقلیمی در نظر گرفته شد.
آنها سپس ۱۰ هزار بار از این مدل برای شبیهسازی خط رشد درخت استفاده کردند. این شبیهسازیها بازه مشخصی را به عنوان عمر احتمالی Gran Abuelo ارائه دادند. Barichivich در توضیح نتایج گفت:
در نهایت مشخص شد که به احتمال زیاد این درخت ۵۴۰۰ سال سن دارد و حداکثر سن احتمالی آن نیز به ۶۰۰۰ سال میرسد. همچنین به احتمال ۸۰ درصد سن آن بیشتر از ۵۰۰۰ سال است. در همه خط رشدهای شبیهسازی شده نیز سن درخت حداقل ۴۱۰۰ سال تخمین زده شد. حتی اگر درخت رشد خیلی سریعی داشته، با توجه به ابعادش نمیتواند جوانتر از ۴۱۰۰ سال باشد.
یک عامل دیگر که نشان میدهد شاید این سرو قدیمی ترین درخت جهان باشد، قانونی بیولوژیک به نام موازنه رشد و طول عمر است. بر اساس این قانون هرچه سرعت رشد یک گونه کمتر باشد، طول عمر آن بیشتر خواهد بود. سروهای پاتاگونیا فوقالعاده آهسته رشد میکنند و حتی نسبت به سایر درختان با عمر طولانی همچون درخت سکویا یا کاج زیر میوه غربی نیز رشد کندتری دارند.
البته برخی از کارشناسان تعیین سن درخن اعتماد چندانی به استفاده از دادههای برگرفته از مدلهای ریاضی برای مشخص کردن سن درخت ندارند. Ed Cook، بنیانگذار و مدیر آزمایشگاه حلقه درخت دانشگاه کلمبیا گفت:
تنها راهی که بتوان واقعا سن یک درخت را مشخص کند، درختگاهشماری است و در آن نیز باید تمامی حلقههای درخت در دسترس بوده و شمرده شوند.
آیندهای مبهم
اگرچه قدیمی ترین درخت جهان توانسته برای هزاران سال جان سالم به در برد، اما آینده آن در هالهای از ابهام قرار دارد. یک پیادهرو باریک در اطراف این درخت باستانی قرار گرفته است و آخرین ریشههای زنده آن را له میکند. از طرفی تعداد زیاد گردشگرانی که هر ساله برای دیدن این درخت میآید نیز آسیب وارده به آن را چند برابر میکنند.
همچنین تغییرات آب و هوایی و خشکسالی سختی که ده سال به طول انجامیده است، این درخت باشکوه را تهدید میکنند. جالب است بدانید درخت دیگری که از بخش بالایی Gran Abuelo رشد کرده بود، مرده است.
Barichivich و همکارانش پیشنهاد کردهاند که برای محافظت از قدیمی ترین درخت جهان، یک تور با ارتفاع ۳ متر در اطراف آن قرار داده شود تا گردشگران بیش از حد نزدیک نشوند. همچنین دولت شیلی باید پیادهرو را جابهجا کرده و آن را بسیار دورتر از مجموعه ریشههای باستانی این درخت قرار دهد.
باید منتظر بود و دید آیا دانشمندان میتوانند در آينده راهی برای اعلام سن قطعی این درخت باستانی پیدا کنند یا همچنان عنوان قدیمی ترین درخت جهان در اختیار کاج متوشلخ باقی خواهد ماند.