آژانس فضایی اروپا میخواهد با روشی کاملا نوین مدارگرد انویژن را به جهنمیترین سیاره منظومه شمسی بفرستد. این ماموریت میتواند تصویری از آینده زمین نیز ارائه کند.
احتمالا در اوایل دهه ۲۰۳۰ میلادی شاهد ارسال مدارگرد انویژن از آژانس فضایی اروپا به اتمسفر وحشتناک سیاره زهره خواهیم بود. دمای سطح این سیاره جهنمی به ۴۶۲ درجه سانتیگراد میرسد و عملا هیچ خبری از بخار آب در آن نیست. گرانش زهره نیز ۹۰ درصد گرانش کره زمین است. این سیاره زمانی شباهت بسیاری به کره زمین داشته؛ اما امروزه بیشتر به یک دنیای جهنمی شباهت دارد.
ماموریت مدارگرد انویژن برای بررسی سیاره زهره
در این شرایط یک سوال مهم مطرح میشود. چطور یک فضاپیمای ساخت بشر میتواند نه تنها از خطرات فراوان سیاره زهره جان سالم به در برد، بلکه به بخش پایینی اتمسفر سیاره رسیده و اطلاعات ارزشمندی را از آنجا جمعآوری کند؟ آژانس فضایی اروپا کلید موفقیت مدارگرد انویژن (EnVision) را ترمز هوایی میداند.
Thoms Voirin، مدیر پژوهش انویژن در این رابطه گفت:
مدارگرد انویژن با موشک آریان 6 به فضا پرتاب خواهد شد؛ اما نمیتواند برای پایین رفتن در اتمسفر زهره سوخت اضافی همراه خود داشته باشد.
پس این مدارگرد چگونه به سمت پایین حرکت خواهد کرد؟ اول از همه فضاپیما از ارتفاع بسیار بالایی (تقریبا ۲۵۰ هزار کیلومتری) وارد مدار زهره خواهد شد. سپس برای رسیدن به مقصد نهایی خود (یعنی فاصله ۱۳۰ کیلومتری از سطح سیاره) در طول دو سال و به آرامی هزاران گذر از اتمسفر بالایی زهره انجام خواهد داد.
پس از این مرحله طولانی، مدارگرد انویژن در مدار نهایی خود قرار خواهد گرفت تا بتواند از این دنیای سمی با دقت بیسابقهای تصویربرداری کرده و نقشه تهیه کند. آژانس فضایی اروپا اعلام کرد که مراحل علمی به تدریج و همزمان با پایین آمدن مدارگرد انجام خواهند شد.
روش ترمز هوایی پبشتر نیز در مدارگرد ردیاب گاز اگزومارس به مقصد مریخ مورد استفاده قرار گرفت و موفق بود. هرچند استفاده از آن در سیاره زهره بسیار چالش برانگیز خواهد بود. جاذبه زهره تقریبا ۱۰ برابر مریخ است که یعنی سرعت مدارگرد انویژن در هنگام گذر از اتمسفر زهره دو برابر سرعت اگزومارس خواهد بود.
همچنین مدارگرد انویژن باید از پس غلظت بالایی از اکسیژن اتمی واکنشپذیر در اتمسفر زهره برآيد. علاوه بر اینها، سرعت بیشتر در هنگام پایین آمدن در اتمسفر به گرمای بیشتر نیز منجر خواهد شد که میتواند به فضاپیما آسیب وارد کند. Voirin در ادامه توضیحات خود گفت:
ما میخواهیم اطمینان حاصل کنیم که قطعات در برابر فرسایش مقاوم هستند و میتوانند از تجهیزات اپتیکال حفاظت کنند. در واقع آنها نباید ضعیف یا تیره شوند؛ زیرا چنین چیزی به صورت غیر مستقیم روی رفتار دمایی آنها تاثیر میگذارد. از آنجایی که تجهیزات علمی داخل مدارگرد بسیار حساس هستند، باید در دمای مشخصی حفظ شوند. جایی که مدارگرد انویژن میرود، حتی سرب هم ذوب خواهد شد.
البته آژانس فضایی اروپا در ماموریت پیشین خود به زهره (ونوس اکسپرس) نیز از روش ترمز هوایی استفاده کرده بود؛ اما در ماموریت اشاره شده، این مکانیزم در اواخر عمر فضاپیما مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن نیز فضاپیما سوخت و نابود شد. چنین چیزی نمیتواند برای انویژن تکرار شود.
هدف ماموریت EnVision در سیاره زهره
آژانس فضایی اروپا امیدوار است بتواند با فرستادن مدارگرد انویژن به برخی پرسشهای قدیمی در رابطه با سیاره زهره پاسخ دهد. آنها میخواهند بدانند که آیا زهره زمانی میزبان یک اقیانوس یا به طور کلی حیات بوده است یا خیر. تاکنون فضاپیماهای متعددی برای حل اسرار زهره به سمت این سیاره پرتاب شدهاند.
برخی همچون ونوس اکسپرس فقط برای بررسی این سیاره جهنمی آماده شده بودند و برخی دیگر نیز صرفا از فاصله مشخصی به بررسی این سیاره پرداختند و سپس به سمت مقصد اصلی خود حرکت کردند. در سالهای آینده ناسا نیز میخواهد دو فضاپیما به نامهای Davinci و Veritas را روانه زهره کند. این دو میتوانند در کنار مدارگرد انویژن اطلاعات مهمی را در رابطه با ونوس به دست آورند.
همچنین با توجه به نگرانیهای گستردهای که پیرامون آینده کره زمین شکل گرفته است، EnVision باید به یک پرسش مهم هم پاسخ دهد. آیا وضعیت کنونی سیاره زهره آینده کره زمین را نشان میدهد؟
Michael Way، از پژوهشگران موسسه مطالعات فضایی گادرد ناسا در این رابطه گفت:
بسیاری از ابزارهایی که برای مدلسازی تغییرات آب و هوایی در زمین استفاده میکنیم، برای گذشته و حال سیارات دیگر هم کاربرد دارند. این شواهد نشان میدهند که سیاره زهره در گذشته مکان فوقالعاده متفاوتی نسبت به امروز بوده است.
اگرچه سیاره زهره با اتمسفری غلیظ و مملو از کربن دی اکسید و دمای بسیار بالا وضعیت فوقالعاده اسفناکی دارد، اما اکثر کارشناسان بر این باورند مواد اولیه شکل دهنده آن بسیار به مواد شکل دهنده زمین نزدیک بودهاند. زهره احتمالا اتمسفری رقیق و تعدادی اقیانوس داشته و به طور کلی همانند زمینی دیگر به نظر میرسیده است.
هرچند که به خاطر پدیدهای به نام اثر گریز گلخانهای همه چیز تغییر کرد. در واقع اقیانوسهای زهره به مرور زمان تبخیر شدند و بخار آب را وارد اتمسفر کردند. همین نیز باعث شد که گرمای بیشتری در سیاره باقی بماند. طبیعتا گرمای بیشتر به افزایش تبخیر اقیانوسها و بالا رفتن شدید دما منجر شد. تکرار این چرخه شرایط جهنمی کنونی زهره را رقم زد.
با توجه به افزایش برخی فعالیتهای انسانی همچون سوزاندن زغال سنگ و انتشار CO2، آیا چنین اتفاقی روزی برای زمین رخ خواهد داد؟ Hakan Svedhem، از دانشمندان پروژه ونوس اکسپرس آژانس فضایی اروپا در پاسخ به این سوال گفت:
وضعیت زهره مثال خوبی برای نشان دادن تبعات فعالیتهای انسانی در کره زمین نیست؛ زیرا حیات در کره زمین خیلی قبلتر از آنکه میزان غلظت کربن دی اکسید در اتمسفر حتی به نصف میزان زهره برسد، به خاطر دمای بالا نابود خواهد شد. در واقع ما حتی به ۳۰ درصد از سطح کنونی زهره نزدیک نخواهیم شد.
در نهایت باید تا سال ۲۰۳۰ منتظر ماند و دید مدارگرد انویژن تا چه میزان از اسرار سیاره زهره را برملا خواهد کرد.